Mánudaginn 8. september 2014.
Nr. 582/2014.	A (Björn Jóhannesson hrl.) gegn Velferðarsviði Reykjavíkurborgar (Kristbjörg Stephensen hrl.)

 

Kærumál. Lögræði.

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem A var svipt sjálfræði í tvö ár.

 

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Benedikt Bogason og Ólafur Börkur Þorvaldsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 1. september 2014, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 2. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 29. ágúst 2014 þar sem sóknaraðili var svipt sjálfræði í tvö ár. Kæruheimild er í 1. mgr. 16. gr. lögræðislaga nr. 71/1997. Sóknaraðili krefst þess aðallega að kröfu um sviptingu sjálfræðis verði hafnað, en til vara að henni verði markaður skemmri tími. Í báðum tilvikum krefst hún kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Með vísan til forsendna hins kærðar úrskurðar verður hann staðfestur.

Samkvæmt 1. mgr. 17. gr. lögræðislaga greiðist þóknun skipaðs verjanda sóknaraðila vegna flutnings málsins fyrir Hæstarétti úr ríkissjóði og ákveðst hún að meðtöldum virðisaukaskatti eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Þóknun skipaðs verjanda sóknaraðila, Björns Jóhannessonar hæstaréttarlögmanns, 125.500 krónur, greiðist úr ríkissjóði.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 29. ágúst 2014.

         Með beiðni, dagsettri 19. ágúst 2013, hefur velferðarsvið Reykjavíkurborgar krafist þess að A, kt. [...], til heimilis að [...] í Reykjavík, verði svipt sjálfræði tímabundið til tveggja ára á grundvelli a-liðar 4. gr., sbr. 1. mgr. 5. gr. lögræðislaga nr. 71/1997. Um aðild er vísað til d-liðar 2. mgr. 7. gr. lögræðislaga.

         Varnaraðili krefst þess aðallega að kröfunni verði hafnað, en til vara að sjálfræðissviptingu verði markaður skemmri tími. Þá er krafist hæfilegrar þóknunar úr ríkissjóði vegna starfa skipaðs verjanda varnaraðila, sbr. 1. mgr. 17. gr. lögræðislaga.

         Með beiðni sóknaraðila fylgir læknisvottorð B geðlæknis, dags. 12. ágúst 2014. Þar kemur fram að varnaraðili sé [...] ára fráskilin kona sem hafi verið atvinnulaus um tíma og á framfærslu félagsþjónustunnar undanfarin þrjú til fjögur ár. Fullyrt er í vottorðinu að [...] varnaraðila hafi látist úr arfgengum taugahrörnunarsjúkdómi, [...], en 50% líkur séu á því að erfa hann hafi foreldri haft sjúkdóminn. Einkenni hans komi fram hjá sjúklingum um miðjan aldur. Þau séu fyrst væg og óljós en ágerist svo og verði mjög alvarleg og hamlandi þegar sjúkdómurinn hafi hrjáð sjúklinginn lengi. Einkennin lýsi sér með vaxandi ósjálfráðum hreyfingum og vitrænni skerðingu auk skerðingar á innsæi, dómgreind og breytingum á persónuleika og tilfinningalífi. Á seinni stigum sjúkdómsins geti komið fram geðrofseinkenni svo sem heyrnarofskynjanir auk þess sem sjúklingar geti orðið stjarfir. Oft fylgi miklir kyngingarörðugleikar sjúkdómnum sem valdi því að sjúklingurinn nærist alls ekki.

         Fram kemur í vottorðinu að sterkur grunur hafi vaknað á síðustu árum að varnaraðili sé haldinn þessum sjúkdómi. Samkvæmt upplýsingum frá borgarlækni og aðstandendum hafi færni hennar verið að skerðast og ósjálfráðar hreyfingar að aukast á síðustu fimm til tíu árum. Þá hafi borið á aukinni vitrænni skerðingu, hún hafi ekki greitt reikninga, misst eigið húsnæði, auk þess sem hún hafi haft söfnunaráráttu, ekki sinnt persónulegri umhirðu og ekki haldið íbúð sinni hreinni. Þá hafi borið á skertu innsæi varnaraðila og hún sýnt tregðu við að þiggja aðstoð, neitað að ræða við lækna og ekki viljað hleypa starfsfólki Félagsþjónustunnar inn til sín. Þá hafi varnaraðili stundað betl að undanförnu í íbúðarhverfi sínu.

         Í vottorðinu kemur fram að við klíníska skoðun komi varnaraðili einkennilega fyrir, hún geifli sig mikið í andliti og sé með mikið af ósjálfráðum hreyfingum, bæði í fótum og í höndum. Hún hafi engan skilning eða tilfinningu fyrir sjúkdómi sínum og afneiti því að vera með hann. Á sama tíma sé hún mjög markalaus, daðrandi og hafi engan skilning á ástandi sínu. Hún sé dómgreindarlaus og hafi ekki tilfinningu fyrir því að hún borði mjög lítið, en hún hafi horast mikið og sé langt undir kjörþyngd, sé illa hirt og ósnyrtileg. Þá færist hún undan því að taka lyf. Þá er í vottorðinu tekið fram að varnaraðili hafi verið skoðuð og metin af C taugalækni og að hann telji, út frá sjúkrasögu og skoðun, að hún sé með [...] sjúkdóm og ráðlagt frekari rannsóknir. Í niðurstöðu vottorðsins segir að varnaraðili sé með vefrænan hrörnunarsjúkdóm í miðtaugakerfi sem eigi einungis eftir að versna og gera sjúklinginn algerlega háðan félagslegri og utanaðkomandi aðstoð. Hún geti á engan hátt séð um sig sjálf eða verið ein í íbúð. Því sé nauðsynlegt að hún verði svipt sjálfræði til langframa svo hægt verði að veita henni nauðsynlega aðstoð.

         Með kröfu sóknaraðila fylgdi einnig vottorð D geðlæknis vegna beiðni um nauðungarvistun. Þar kemur fram að komið hafi verið með varnaraðila 29. júlí sl. í fylgd borgarlæknis og lögreglu á geðdeild til nánara mats og meðferðar vegna sterks gruns um að hún væri orðin veik af [...] sjúkdómnum. Fram kemur að hún hafi ekki viljað leggjast inn og reynt að flýja sjúkrahúsið við komu.

         Við meðferð málsins gaf B geðlæknir skýrslu. Staðfesti hann það sem fram kemur í vottorði sínu og svaraði spurningum um efni þess. Gat hann þess að sjúkdómsgreiningin lægi fyrir og styddist við mat á einkennum ásamt sterkri ættarsögu, en sjúkdómurinn væri arfgengur. Eftir sem áður væru frekari rannsóknir fyrirhugaðar í samráði við C taugalækni. Áréttaði B það mat sitt að varnaraðili væri orðin svo langt leidd af taugahrörnunarsjúkdómnum að hún gæti ekki lengur séð um sig sjálf og vísaði þá einkum til þeirra breytinga sem orðið hafi á hugarástandi hennar. Þá sé hún í algerri afneitun á því að vera haldin þessum sjúkdómi. Batahorfur væru engar og langlíklegast væri að einkenni ættu eftir að versna. Því væri það mat hans að nauðsynlegt væri að svipta hana til langframa, en rétt væri að byrja á sviptingu til tveggja ára. 

         Varnaraðili gaf einnig skýrslu. Kvaðst hún vera mjög hraust og kannaðist ekki við að vera með skerta færni.               

         Eftir að málið var tekið fyrir 25. ágúst sl. barst dóminum niðurstaða DNA-rannsóknar á blóðsýni úr varnaraðila sem Erfða- og sameindalæknisfræðideild Landspítalans sendi Baylor Collage of Medicin til greiningar. Svar barst 19. ágúst 2014. Í niðurstöðunum kemur fram að leitað hafi verið „að auknum [...] sem tengist [...] sjúkdómi“. Hafi slík aukning ([...]) fundist á öðrum [...] sem „samsvari [...] sjúkdómi“. Hin [...] hafi hins vegar haft eðlilegan fjölda [...] ([...]). 

         Í ljósi framangreindrar niðurstöðu DNA-rannsóknar og með vísan til vottorðs B geðlæknis og skýrslu hans fyrir dómi þykir fram komin viðhlítandi sönnun þess að varnaraðili sé með [...] sjúkdóm. Þá er í ljós leitt að sjúkdómurinn leggst þannig á varnaraðila að hún er ekki fær um að sjá um sig sjálf einkum vegna skertrar dómgreindar. Gögn málsins, sem og skýrsla varnaraðila sjálfrar fyrir dómi, gefa enn fremur til kynna að hún hafi afar takmarkaðan skilning á þeim hömlum sem sjúkdómurinn hefur í för með sér, enda neiti hún því alfarið að vera með sjúkdóminn. Það er því mat dómsins að svo sé komið fyrir heilsu varnaraðila að hún sé ekki fær um að ráða persónulegum högum sínum, sbr. a-lið 4. gr. lögræðislaga nr. 71/1997, og að þörf sé á því að hún verði svipt sjálfræði til þess að veita megi henni þann stuðning og aðstoð sem í boði er. Batahorfur eru engar og allar líkur á því að varnaraðila muni hraka frekar. Því er á það fallist að ekki sé efni til þess að sjálfræðissviptingu verði markaður skemmri tími en krafist er.

         Samkvæmt 1. mgr. 17. gr. lögræðislaga greiðist málskostnaður úr ríkissjóði, þ.m.t. þóknun skipaðs verjanda varnaraðila, Björns Jóhannessonar hrl., sem þykir hæfilega ákveðin 125.500 krónur og hefur þá verið tekið tillit til virðisaukaskatts.

         Ásmundur Helgason héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð :

         Varnaraðili, A, kt. [...], er svipt sjálfræði í tvö ár.

         Málskostnaður greiðist úr ríkissjóði, þ.m.t. þóknun skipaðs verjanda varnaraðila, Björns Jóhannessonar hrl., 125.500 krónur.