Fimmtudaginn 3. desember 2015.
Nr. 478/2014.	Ákæruvaldið (Helgi Magnús Gunnarsson vararíkissaksóknari) gegn Birki Kristinssyni (Ólafur Eiríksson hrl.) Elmari Svavarssyni (Karl Georg Sigurbjörnsson hrl.) Jóhannesi Baldurssyni og (Reimar Pétursson hrl.) Magnúsi Arnari Arngrímssyni (Helgi Birgisson hrl.)

Umboðssvik. Markaðsmisnotkun. Ársreikningur. Hlutdeild. Fjármálafyrirtæki. Verðbréfaviðskipti. Sératkvæði.

Í málinu voru JB, sem framkvæmdastjóri markaðsviðskipta G hf., ES, sem verðbréfamiðlari sömu deildar, og MAA, sem framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs bankans, ákærðir fyrir umboðssvik samkvæmt 249. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 með því að hafa 12. nóvember 2007 farið út fyrir heimildir sínar til lánveitinga er þeir í sameiningu létu G hf. veita B ehf. 3.791.340.000 króna lán til að fjármagna að fullu kaup félagsins á 150.000.000 hlutum í bankanum án samþykkis lána- eða áhættunefndar hans og án fullnægjandi trygginga fyrir endurgreiðslu lánsins. Þá voru ES og JB einnig ákærðir fyrir umboðssvik með því að hafa á nánar tilgreindu tímabili valdið G hf. verulegri fjártjónshættu er þeir gerðu munnlegan samning við BK, eiganda B ehf. og starfsmann einkabankaþjónustu G hf., um skaðleysi B ehf. af framangreindum hlutabréfaviðskiptum. Ennfremur var ES ákærður fyrir umboðssvik með því að hafa 13. mars og 22. júlí 2008 farið út fyrir heimildir sínar við uppgjör lánveitingarinnar og hlutabréfaviðskiptanna og tryggt B ehf. 85.725.793 króna óréttmætan ávinning af viðskiptunum þrátt fyrir mikla lækkun á markaðsverði hlutabréfanna. Þá var BK ákærður fyrir hlutdeild í framangreindum umboðssvikabrotum og ES, JB og BK fyrir markaðsmisnotkun samkvæmt 117. gr. laga nr. 108/2007 um verðbréfaviðskipti fyrir að hafa ranglega látið líta svo út að B ehf. hefði lagt fé til framangreindra hlutabréfakaupa og borið af þeim fulla markaðsáhættu og þannig gefið eftirspurn eftir hlutabréfum í G hf. ranglega og misvísandi til kynna. Loks var BK ákærður fyrir meiriháttar brot gegn lögum nr. 3/2006 um ársreikninga með því að tilgreina ekki framangreind viðskipti B ehf. við G hf. í ársreikningi B ehf. fyrir árið 2007. Í dómi Hæstaréttar var hafnað kröfu BK um að málinu yrði vísað frá héraðsdómi að því er hann varðaði af þeim sökum að við nánar tilgreinda skýrslugjöf hans hefði lögregla verið hætt rannsókn á hendur honum og því hefði ekki verið fullnægt skilyrðum 3. mgr. 57. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála til að taka hana upp á ný. Talið var að farið hefði verið á svig við reglur G hf. við lánveitinguna og uppgjör bankans á hlutabréfaviðskiptunum við B ehf. Gögn málsins bæru þess engin merki að lánveitingin hefði verið til meðferðar hjá viðeigandi lánanefndum innan G hf. og hefði hún því átt sér stað án fullnægjandi umboðs eða heimildar. Háttsemi allra ákærðu hefði varðað gríðarlegar fjárhæðir og valdið G hf. stórfelldu tjóni. Voru þeir sakfelldir samkvæmt ákæru og allir dæmdir til fangelsisrefsingar, ES og BK í fjögur ár, JB í þrjú ár og MAA í tvö ár.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Greta Baldursdóttir, Helgi I. Jónsson, Ólafur Börkur Þorvaldsson og Þorgeir Örlygsson.

Ríkissaksóknari skaut málinu til Hæstaréttar 30. júní 2014 í samræmi við yfirlýsingar ákærðu um áfrýjun. Af hálfu ákæruvaldsins er krafist staðfestingar héraðsdóms.

Ákærði Birkir Kristinsson krefst þess aðallega að málinu verði vísað frá héraðsdómi að því er hann varðar, til vara að hann verði sýknaður, en að því frágengnu að refsing verði milduð.

Ákærðu Elmar Svavarsson og Jóhannes Baldursson krefjast hvor fyrir sitt leyti aðallega sýknu, en til vara að refsing verði milduð.

Ákærði Magnús Arnar Arngrímsson krefst sýknu.

I

1

Í byrjun árs 2000 stofnuðu ákærði Birkir og bróðir hans MK einkahlutafélagið MK-44 sem hafði þann tilgang að kaupa og selja verðbréf, reka fasteignir og fást við lánastarfsemi. Var hlutafé hvors þeirra 5.000.000 krónur og var MK framkvæmdastjóri en ákærði Birkir stjórnarformaður. Með yfirlýsingu 25. apríl 2006 setti MK-44 ehf. Íslandsbanka hf., sem síðar fékk heitið Glitnir banki hf., að handveði öll verðbréf sem yrðu á hverjum tíma geymd á vörslureikningi félagsins nr. 40784 hjá bankanum til tryggingar skilvísri og skaðlausri greiðslu þess á „öllum skuldum og öðrum fjárskuldbindingum ... nú eða síðar“. Jafnframt skuldbatt félagið sig til að ráðstafa arðgreiðslum af verðbréfum inn á reikning sinn nr. 582-14-101145, sem einnig var veðsettur bankanum. Á hluthafafundi 8. júní 2007 var samþykkt að breyta nafni félagsins í BK-44 ehf., jafnframt því sem ákærði Birkir varð einn stjórnarmaður og prókúruhafi fyrir það. Þann dag var einnig gerður samningur um kaup Suðureyjar ehf. á eignarhluta félagsins í Gnúpi fjárfestingafélagi hf. sem var 28,5%. Ritaði ákærði Birkir undir samninginn fyrir hönd seljanda en áðurnefndur MK fyrir hönd kaupanda. Af því eintaki samningsins sem hefur verið lagt fram í málinu verður ekkert ráðið um hvað greitt hafi verið fyrir þennan eignarhluta. Samkvæmt ársreikningi BK-44 ehf. fyrir rekstrarárið 2007, sem var dagsettur 16. september 2008, voru hluthafar í félaginu tveir, annars vegar ákærði Birkir en hins vegar félagið sjálft, hvor með helmingshlut. Í efnahagsreikningi voru eignir félagsins taldar vera að andvirði samtals 16.813.678.485 krónur, en þar af var virði dótturfélags þess, MK-44 II ehf., sem mun eingöngu hafa átt eignarhluta í Gnúpi fjárfestingafélagi hf., talið nema 15.691.393.202 krónum. Eigið fé félagsins í árslok 2007 var sagt vera 5.932.077.670 krónur.

2

Fjármálaeftirlitið ritaði bréf 21. september 2007 til forstjóra Glitnis banka hf. þar sem vísað var til þess að samkvæmt hluthafaskrá félagsins frá 3. sama mánaðar ætti það sjálft ásamt dótturfélagi sínu samtals 10,88% hlutafjár í því. Var óskað „upplýsinga um hvort og þá hver áform bankans eru með eignarhlutinn“, en samkvæmt 1. mgr. 29. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki, eins og ákvæðið hljóðaði á þeim tíma, var fjármálafyrirtæki óheimilt án samþykkis Fjármálaeftirlitsins að eiga eða taka að veði eigin hlutabréf umfram 10% af nafnverði innborgaðs hlutafjár, sbr. og 55. gr. laga nr. 2/1995 um hlutafélög. Ekki liggur fyrir hvernig brugðist hafi verið við bréfi þessu, en samkvæmt tölvubréfi 25. október 2007 sem sérfræðingur hjá áhættustýringu Glitnis banka hf. sendi nokkrum stjórnendum félagsins, þar á meðal ákærða Jóhannesi, var „staða í eigin bréfum 24/10/2007“ orðin 12,54% sem bréfritarinn teldi „ansi hátt.“

Á þessum tíma hafði Gnúpur fjárfestingafélag hf. gert framvirka samninga við Glitni banka hf. um kaup á verulegu hlutafé í bankanum, þar á meðal 150.000.000 hlutum 8. nóvember 2007 á genginu 30,6813. Óumdeilt er að fyrrnefnda félagið hafi staðið orðið höllum fæti og mun hafa verið útséð með að það gæti efnt þau kaup. Varð þannig ekkert af þeim, en þess í stað keypti BK-44 ehf. 150.000.000 hluti af bankanum 7. nóvember 2007 á genginu 25,2 fyrir 3.780.000.000 krónur, en við það kaupverð bættust 11.340.000 krónur í söluþóknun. Til kaupanna veitti Glitnir banki hf. BK-44 ehf. peningamarkaðslán 12. nóvember 2007 að fjárhæð 3.791.340.000 krónur sem átti að bera 16,65% ársvexti frá 14. þess mánaðar og endurgreiðast á gjalddaga 12. desember sama ár með 3.840.437.853 krónum. Frá þeim degi var lánið með áföllnum vöxtum framlengt til 11. janúar 2008 og var það sama síðan gert frá þeim degi og í framhaldi af gjalddögum 3. mars og 3. apríl sama ár. BK-44 ehf. seldi 25. apríl 2008 með uppgjörsdegi 30. sama mánaðar 30.000.000 af þeim hlutum í Glitni banka hf. sem félagið hafði keypt 7. nóvember 2007, en hlutirnir voru seldir á genginu 16,85 fyrir 505.500.000 krónur að frádreginni söluþóknun til Glitnis banka hf. að fjárhæð 1.516.500 krónur. Vegna þessa voru 503.983.500 krónur greiddar inn á peningamarkaðslánið 30. apríl 2008, en eftirstöðvar þess með áföllnum vöxtum, 3.615.374.863 krónur, framlengdar til nýs gjalddaga 5. maí sama ár. Eftir þetta var lánið enn framlengt frá þeim gjalddaga og síðan frá 19. maí, 19. júní og 21. júlí 2008 og áfallnir vextir ávallt lagðir við höfuðstól þess. Síðastgreindan dag var lánið framlengt í einn dag, en 22. júlí 2008 voru þeir 120.000.000 hlutir í Glitni banka hf., sem eftir stóðu frá kaupum BK-44 ehf. 7. nóvember 2007, seldir bankanum á genginu 14,95 fyrir 1.794.000.000 krónur að frádreginni þóknun að fjárhæð 5.382.000 krónur. Þau viðskipti voru tilkynnt til kauphallar sem utanþingsviðskipti. Sama dag seldi bankinn BK-44 ehf. aftur 120.000.000 hluti á genginu 14,95 og keypti síðan bréfin strax á ný á genginu 31,82 fyrir 3.818.400.000 krónur, en hvorki voru greiddar þóknanir í þeim viðskiptum né voru þau tilkynnt til kauphallar. Af þessu söluverði var 3.777.242.206 krónum varið til að greiða upp peningamarkaðslánið til BK-44 ehf. 22. júlí 2008 og 5.382.000 krónum til að greiða fyrrgreinda þóknun fyrir sölu hlutabréfanna, en mismunurinn, 35.775.794 krónur, stóð eftir á reikningi BK-44 ehf. nr. 513-26-780844. Á tímabilinu sem félagið átti þessa hluti kom til útborgunar arður af þeim 13. mars 2008 að fjárhæð 49.949.999 krónur og lagði Glitnir banki hf. þá fjárhæð inn á reikning BK-44 ehf. nr. 582-14-101145. Þá er þess að geta að á þessu tímabili voru hlutabréfin ekki varðveitt á vörslureikningi nr. 40784 sem eins og áður segir hafði verið settur Glitni banka hf. að handveði, heldur voru þau færð á vörslureikning BK-44 ehf. nr. 70548 hjá bankanum og liggja ekki fyrir gögn um að hann hafi notið veðréttar í þeim reikningi.

Fjármálaeftirlitið neytti 7. október 2008 heimildar samkvæmt 100. gr. a. laga nr. 161/2002, sbr. 5. gr. laga nr. 125/2008, til að taka yfir vald hluthafafundar í Glitni banka hf., leysa stjórn félagsins frá störfum og setja yfir það skilanefnd. Frá þeim tíma hafa hlutabréf í Glitni banka hf. verið með öllu verðlaus.

3

Fjármálaeftirlitið vísaði með kæru 31. mars 2011 málefnum í tengslum við markaðsmisnotkun innan Glitnis banka hf. til sérstaks saksóknara. Voru ákærðu allir, að ákærða Birki frátöldum, tilgreindir meðal þeirra sem kæru væri beint að. Var vísað til þess að í október 2008 hafi kauphöllin vakið athygli Fjármálaeftirlitsins á „grunsamlegum viðskiptum í aðdraganda falls viðskiptabankanna þriggja.“ Þá sagði að á tímabilinu frá júní 2007 til febrúar 2008 hafi nettó kaup eigin viðskipta Glitnis banka hf. á hlutabréfum í félaginu sem hlutfall af heildarkaupum á slíkum bréfum í kauphöllinni numið á bilinu 45% til 70% í sérhverjum mánuði. Hafi þessi kaup leitt til þess að röng mynd hafi verið gefin af eftirspurn, veltu og verði hlutabréfanna, en þau hafi verið „vel skipulögð og kerfisbundin og haft þann tilgang í fyrstu að hækka gengi hlutabréfanna, síðan styðja við það og að lokum að tefja fyrir falli þess.“ Hlutabréf sem eigin viðskipti bankans keyptu hafi verið seld í gegnum verðbréfamiðlun hans, oft og tíðum í stórum utanþingsviðskiptum til útvalinna viðskiptavina bankans, og hafi viðskiptin í mörgum tilvikum verið fjármögnuð af honum sjálfum. Þá sagði að ásamt eigin viðskiptum Glitnis banka hf. og verðbréfamiðlun hans „virðast fleiri deildir innan bankans tengjast hinni meintu markaðsmisnotkun með beinum eða óbeinum hætti og verið meðvitaðar um háttsemina sem viðgekkst innan bankans.“ Væri það mat Fjármálaeftirlitsins að „án þessara deilda hafi Glitnir ekki getað falið stóra og vaxandi eign bankans í eigin bréfum. Meðal þessara deilda eru regluvarsla, fyrirtækjasvið og áhættustýring bankans.“ Hafi háttsemin verið mjög kostnaðarsöm fyrir bankann og var nefnt í dæmaskyni að nettó kaup eigin viðskipta Glitnis banka hf. á hlutabréfum í bankanum með svonefndri sjálfvirkri pörun hafi numið um 100.000.000.000 krónum frá 1. júní 2007 til 30. september 2008, gengistap eigin viðskipta af slíkum bréfum hafi á sama tímabili numið rúmlega 19.600.000.000 krónum og við það bættist „tap bankans vegna útlána til hlutabréfakaupa í bankanum sjálfum sem nemur milljörðum.“

Með annarri kæru 10. nóvember 2011 vísaði Fjármálaeftirlitið málefnum BK-44 ehf. til rannsóknar hjá embætti sérstaks saksóknara, en efni þeirrar kæru er ítarlega rakið í hinum áfrýjaða dómi. Í henni var því meðal annars lýst að Glitnir banki hf. hafi síðari hluta október 2007 átt orðið eða notið veðréttar í meira af eigin hlutum en heimilt var að lögum og mætti „draga þá ályktun að bankanum hafi verið í mun að losa sig við eigin hlutabréf.“ Hafi því verið sett af stað sérstakt ferli innan Glitnis banka hf. til að lagfæra þá stöðu, en reglur bankans um markaðsviðskipti, lánamál og tryggingar verið brotnar í því ferli. Nauðsynleg gögn og forsendur fyrir einstökum viðskiptum væru ekki fyrir hendi, svo sem um samþykki áhættunefndar eða lánanefndar Glitnis banka hf. fyrir flokkun BK-44 ehf. sem fjárfestis í áhættuflokki 6, veitingu heimildar til að njóta peningamarkaðslána með ákvörðun um svonefnd PM mörk, efni lánssamnings, trygginga sem honum hafi átt að tengjast og skráningu valréttargjalda á afleiðuborði bankans. Þá hafi félagið selt bankanum hluti sína á verði sem hafi verið fjarlægt markaðsverði þess tíma. Loks hafi viðskipti þess við bankann ekki verið færð til bókar í ársreikninga félagsins eins og lögskylt væri. Í kærunni voru raktar reglur bankans um viðskipti sem þessi og einnig að nokkru þau tölvubréf sem gengu milli starfsmanna bankans annars vegar og hins vegar milli þeirra og kauphallarinnar í viðskiptum þeim sem um ræðir.

4

Slitastjórn Glitnis banka hf. ritaði ákærða Birki bréf 23. september 2011 þar sem fram kom að til skoðunar væri að leita riftunar á kaupum bankans á hlutabréfum af BK-44 ehf. 22. júlí 2008. Í svari við þessu 10. október 2011 kom meðal annars fram af hálfu ákærða að kaup BK-44 ehf. á hlutabréfum í Glitni banka hf. 7. nóvember 2007 hafi komið þannig til að ákærði Jóhannes, framkvæmdastjóri markaðsviðskipta í bankanum, og ákærði Elmar, miðlari í sömu deild, hafi leitað til ákærða Birkis sem starfsmanns í einkabankaþjónustu bankans í byrjun þess mánaðar um hvort viðskiptamenn hans kynnu að vilja kaupa 150.000.000 hluti í Glitni banka hf., en kaupin yrðu án áhættu með því að söluréttur yrði veittur fyrir hlutabréfunum. Ákærða Birki hafi ekki tekist að finna kaupanda að bréfunum og hafi þá verið óskað eftir að félag í eigu hans sjálfs „gengi inn í viðskiptin“, sem orðið hafi. Félag hans, BK-44 ehf., hafi svo selt bréfin aftur í tvennu lagi, annars vegar 25. apríl 2008 er 30.000.000 hlutir hafi verið seldir á genginu 16,85 og hins vegar 22. júlí sama ár þegar afgangur bréfanna hafi verið seldur á genginu 31,82. Var tekið fram að ákærði Birkir hafi ekki vitað af fyrri sölunni fyrr en eftir á, en hann hafi þó nokkru áður óskað eftir að allir hlutirnir í bankanum yrðu seldir. Gengið í síðari sölunni hafi verið fundið „á grundvelli uppgjörs á söluréttarsamningi.“ Í framhaldi af frekari bréfaskiptum af þessu tilefni höfðaði Glitnir banki hf., sem þá hét orðið Glitnir hf., mál á hendur BK-44 ehf. 25. nóvember 2011 til riftunar á kaupum þeirra 22. júlí 2008 og greiðslu á 2.035.200.000 krónum með dráttarvöxtum frá þeim degi. Því máli lauk á þann hátt að aðilarnir gerðu 19. desember 2011 „samkomulag um uppgjör“. Þar var greint frá því að eftir viðræður aðilanna hafi komið fram að 13. mars 2008 hafi BK-44 ehf. fengið greiddan arð af hlutabréfunum sem um ræddi, 49.949.999 krónur að frádregnum fjármagnstekjuskatti, svo og að eftir sölu hlutabréfanna 22. júlí 2008 hafi staðið eftir inni á reikningi BK-44 ehf. 35.775.794 krónur af verði þeirra. Hafi orðið að samkomulagi að ljúka málinu með því að BK-44 ehf. greiddi Glitni hf. 135.000.000 krónur.

Slitastjórn Glitnis hf. sendi sérstökum saksóknara tilkynningu 1. október 2012 með vísan til 84. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., sbr. 3. mgr. 1. gr. laga nr. 135/2008 um sérstakan saksóknara, þar sem greint var frá því að hún teldi rökstuddan grun um að framin hefðu verið umboðssvik og markaðsmisnotkun í tengslum við viðskipti bankans og BK-44 ehf.

5

Aðgerðir sérstaks saksóknara við rannsókn málsins hófust með skýrslutökum af sakborningum og vitnum í nóvember 2011, en ákæra var gefin út 28. júní 2013. Eins og nánar er þar rakið byggir ákæruvaldið á því að reglur Glitnis banka hf. hafi verið brotnar í framangreindum viðskiptum og hafi ákærðu Elmar, Jóhannes og Magnús gerst sekir um umboðssvik. Hafi tveir fyrstnefndu lagt á ráðin um hlutabréfakaup BK-44 ehf. í nóvember 2007 með tilboði um fjölda hluta og lánveitingu. Hafi þáttur ákærða Magnúsar falist í að láta skrá lánamörk fyrir félagið án heimildar fyrir allt að 4.000.000.000 krónur í sex mánuði sem hafi gert ákærða Elmari fært að annast kaup hlutabréfanna. Ákærði Jóhannes hafi samþykkt framkvæmd þessa og gefið starfsmönnum bankans fyrirmæli um hana. Einnig hafi ákærðu Elmar og Jóhannes gerst sekir um umboðssvik með því að gera munnlegan samning við ákærða Birki um algert skaðleysi félags hans BK-44 ehf. af viðskiptunum sem raungerst hafi við uppgjör 22. júlí 2008, sem ákærði Elmar hafi einkum annast. Jafnframt hafi ákærði Elmar gerst sekur um umboðssvik með því að hafa hagað sama uppgjöri þannig að BK-44 ehf. hafi haldið eftir arði, sem greiddur var félaginu 13. mars 2008 af hlutabréfunum í Glitni banka hf., þótt það fé hafi verið greitt inn á reikning sem bankinn naut handveðréttar yfir, svo og að BK-44 ehf. hafi fengið til ráðstöfunar þá fjárhæð sem munaði á söluverði hlutabréfanna 22. júlí sama ár annars vegar og hins vegar skuld félagsins við Glitni banka hf. vegna peningamarkaðslánsins ásamt þóknun fyrir sölu hlutabréfanna. Þá er ákærði Birkir aðallega talinn hafa verið hlutdeildarmaður í umboðssvikum allra annarra ákærðu, en til vara er honum gefin að sök hylming og peningaþvætti með þátttöku sinni í framangreindum viðskiptum á árunum 2007 og 2008 er leitt hafi til auðgunar félagsins sem annars vegar hafi falist í arðgreiðslu vegna hlutabréfanna og skaðleysis af lækkun á verði þeirra og hins vegar í endanlegu uppgjöri peningamarkaðslánsins.

 Ákærðu Elmari, Jóhannesi og Birki er einnig gefin að sök markaðsmisnotkun með þætti sínum í viðskiptunum 7. nóvember 2007 sem byggst hafi á blekkingum og sýndarmennsku og gefið spurn eftir hlutum í bankanum og verð þeirra ranglega og misvísandi til kynna. Loks er ákærða Birki, sem stjórnarmanni og framkvæmdastjóra BK-44 ehf., gefið að sök meiri háttar brot aðallega gegn lögum nr. 3/2006 um ársreikninga en til vara bókhaldslögum nr. 145/1994, svo og 2. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, með því að hafa rangfært efnahagsreikning félagsins um atriði sem vörðuðu umrædd viðskipti í nóvember 2007.

Eins og fram kemur í héraðsdómi kveðst enginn ákærðu hafa komið að viðskiptum þeim sem um ræðir með saknæmum hætti. Hafi samningsgerð og framkvæmd í kjölfarið í raun hvorki verið í þeirra verkahring né getað átt sér stað án þátttöku háttsettra manna innan Glitnis banka hf. sem heimilað hafi allt þetta samkvæmt reglum bankans. Þá kveður ákærði Birkir bókhald félagsins BK- 44 ehf. hafa verið fært eftir fyrirmælum löggilts endurskoðanda.

II

1

Samkvæmt gögnum málsins hringdi ákærði Elmar síðdegis 5. nóvember 2007 í starfsmann Gnúps fjárfestingafélags hf., D að nafni, og liggur fyrir endurrit af því símtali. Kvaðst sá fyrrnefndi vera „með áhugasaman kaupanda að þessum Glitnisbréfum ykkar“ og spurði: „voru þetta ekki ... 207 í heildina?“ Leiðrétti D hann með því að svara „150“ og sagði þá ákærði Elmar: „Já, 150 já. Ok. Heyrðu, all right. Má ég ekki koma á þau verði?“ Eftir jákvætt svar D kvaðst ákærði Elmar ætla að selja „sennilega nálægt bara lokaverðinu í dag“ en hafa samband síðar. Nokkrum mínútum síðar hringdi ákærði Elmar í miðlara í eigin viðskiptum Glitnis banka hf. og lét vita að hann „ætti að geta lokað því“ sem varðar „150 ... í bankanum“ á „26,6“. Strax á eftir hringdi ákærði á ný í fyrrnefndan D og sagði: „150 á 26,6, þú selur.“ Bundust þeir fastmælum um þetta.  

Að morgni 6. nóvember 2007 átti ákærði Elmar símtal við starfsmann verðbréfaskráningar kauphallarinnar sem kvaðst vera með „svona rútínu tékk“ varðandi „stóru viðskiptin í Glitni“ og spurði hvort „einhver tilkynning“ fylgdi, en ákærði Elmar svaraði því neitandi. Samkvæmt yfirliti frá kauphöllinni um viðskipti eiginbókar Glitnis banka hf. höfðu um líkt leyti verið skráð viðskipti með 150.000.000 hluti í bankanum á genginu 26,6.

2

Ákærði Elmar sendi tölvubréf um hádegisbil 7. nóvember 2007 til KS sem gegndi starfi regluvarðar Glitnis banka hf. Erindið var sagt afar áríðandi og var samrit bréfsins jafnframt sent ákærða Birki. Í bréfinu sagði: „Ég óska eftir heimild út vikuna til þess að eiga viðskipti með allt að 150 milljón hluti í GLB fyrir BK-44 ... Eini eigandi þess félags er starfsmaður bankans, Birkir Kristinsson. Heimildin þarf að lifa í dag og á morgun.“ KS svaraði með svohljóðandi tölvubréfi fáum mínútum síðar: „Heimild er veitt í dag. Það má eingöngu veita heimild sem gildir í einn dag. Verðum í bandi á morgun.“ Klukkan 15.14 þennan dag sendi ákærði Jóhannes tölvubréf til deildar bankans er bar heitið „Viðskiptaver Grunnupplýsingar“ og var yfirskrift bréfsins „stofna í K+ asap pls“. Í því sagði: „Viljiði líka stofna BK 44 kt 6202002120 asap takk“. Erindinu var svarað með þessum hætti: „Sæll. Þegar til í Kondor og IBAS Stuttnafnið er MK-44“.

Samkvæmt kaupnótu 7. nóvember 2007 keypti BK-44 ehf. klukkan 15.50 þann dag 150.000.000 hluti í Glitni banka hf. á genginu 25,2, eða fyrir 3.780.000.000 krónur, að viðbættri söluþóknun að fjárhæð 11.340.000 krónur. Á nótunni kom fram að ákærði Elmar væri sölumaður, viðskiptin væru skráð á vörslureikning nr. 210971 og „greitt með PM láni, c/o [RJ]. Kvittun á birki kristins.“ Samkvæmt yfirliti frá kauphöll um viðskipti eiginbókar Glitnis banka hf. voru þessi viðskipti skráð þar klukkan 16.50. Væri þetta um 1,01% af heildarhlutafé í Glitni banka hf., en með viðskiptunum komst BK-44 ehf. á skrá yfir 20 stærstu hluthafa í bankanum. Klukkan 17.08 þennan dag sendi ákærði Magnús tölvubréf til ákærða Elmars og HS starfsmanns í markaðsviðskiptum með samriti til SÖÞ forstöðumanns hjá áhættustýringu bankans og ákærða Jóhannesar. Bar bréfið yfirskriftina: „Samþykkt PM Mörk“ og í því sagði: „Ég er kominn með samþykki fyrir PM mörkum á BK-44 ehf, kt. 620200-2120, upp á 4ma. kr. í 6 mánuði.“ Stuttu síðar framsendi ákærði Elmar þetta tölvubréf til ákærða Birkis ásamt þessum texta: „Bréfin voru keypt áðan, þú færð pm lán fyrir þessum kaupum, value á mánudaginn. 150m nom GLB á 25,20.“

3

Framvirkum samningi Gnúps fjárfestingafélags hf. um kaup á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf., sem félagið hafði eins og áður segir skuldbundið sig til að kaupa á genginu 30,6813, var lokað 8. nóvember 2007. Þennan dag klukkan 8.12 sendi ákærði Birkir tölvubréf til JLP, starfsmanns á afleiðuborði Glitnis banka hf., með yfirskriftinni „Zero cost“ þar sem sagði: „Geturðu gefið mér í Glb og Strb?“ Í svari JLP við þessu hálftíma síðar sagði meðal annars: „Sæll, Zero Cost levelin eru ekki beisin í þessu árferði – ég læt þau nú samt fylgja ... GLB Put@ 23,95 ... Call@ 29,35“. Áfram gengu tölvubréf á milli ákærða Birkis og JLP þar sem sá fyrrnefndi spurði fyrst til hve langs tíma og fékk það svar að miðað væri við tólf mánuði, en síðan hvað „put“ kostaði til sex mánaða og svaraði þá JLP að „ATM put á GLB til 6 mán kostar 7,5%“.  

Samkvæmt endurriti af símtali klukkan 16.57 sama dag hringdi ákærði Elmar í SBH, starfsmann í bakvinnslu bankans, og sagði meðal annars: „Heyrðu, money market lánið ... ertu búin að græja þetta?“ Bað þá SBH um frekari skýringu og svaraði ákærði Elmar: „Peningurinn. Peningurinn. Eru þeir búnir að borga bréfin? Þetta Gnúpur þarna.“ Hváði þá SBH og sagði ákærði Elmar: „Nei, tapið segi ég. Tapið.“ Svaraði SBH: „Nei, ég var að bíða eftir bara að hann myndi láta mig vita þarna“. Sagði ákærði Elmar henni þá að taka „peninginn“ af tilteknum reikningi og verði hann „kominn þarna inn bara“. Í endurriti símtalsins er skráð að ákærði Jóhannes hafi þá heyrst segja bak við ákærða Elmar: „Bara þegar [B] er búin að leggja hann inn“ og í framhaldinu endurtók ákærði Elmar setninguna. Jafnframt sagði ákærði Elmar henni að „reply-a á þennan hóp þarna, Elmar og Jói Bald, þegar þetta er klárt.“ Þá hringdi ákærði Jóhannes í starfsmann Glitnis banka hf., B að nafni, klukkan 16.59 og kvaðst hann hafa verið „að gera money market lán fyrir Gnúp“ og væri SBH í bakvinnslu bankans að bíða eftir peningum „inn á þennan reikning.“ Komu þau sér saman um að „dúndra þessu í gegn bara.“

4

Sunnudaginn 11. nóvember 2007 klukkan 02.05 sendi LW, forstjóri Glitnis banka hf., svofelld tölvuskilaboð til ákærða Jóhannesar: „Áttu þessa mynd af forward bókinni fyrir mig.“ Ákærði svaraði klukkan 8.14 um morguninn: „Hér er listi yfir þá sem eru með framvirka samninga við okkur ... með long via GLB Hedge. Summan er 756m en á hluthafalista er 888m. Munurinn er nettó staða í valréttarbók, en þar erum við búin að selja mun meira af call options og þurfum því að vera long þar til varnar nú 132 nom. Á greinilega eftir að færa – búið að gera en á eftir að færa – Gnúpur selur og BK 42 kaupir 150 nom.“ Ljóst er að með „BK 42“ hafi verið átt við BK-44 ehf.

Starfsmaður Glitnis banka hf. sendi tölvubréf 12. nóvember 2007 klukkan 11.39 til ákærða Elmars með yfirskriftinni „Nótur –vs210971“ þar sem sagði: „Sæll á eftir að setja inn PM lánið v/BK 44“. Ákærði Elmar svaraði með tölvubréfi klukkan 14.21, sem einnig var sent til SES sérfræðings í gjaldeyrismiðlun innan markaðsviðskipta, þar sem sagði: „Þetta á að fara á vs reikning 70548, [SES] gengur frá pm láni fyrir hann.“ Mínútu síðar átti ákærði Elmar símtal við SES sem er svo í endurriti: „[SES] Viltu segja mér eitthvað hverjum ég er að lána og hvað mikið og hvað lengi og ...? ES Jaaá. Þessa upphæð sem er þarna. [SES] (Hlær) ha? ES Var ekki ... nei, það var ekki nóta með. [SES] Það var bara 70548. Ég held að það sé reikningsnúmer frekar en upphæð. ES Já. Svona. Nú sendi ég þér nótuna. Þá sérðu töluna og nafnið og Maggi Arngríms, hann var búinn að samþykkja mörk á þetta. Á ég að senda þér það? [SES] Já takk. Og H líka. ES Eee ... [SES] Má það ekki? ES Jú, jú. Má það ekki? [SES] Já. ES Ég geri ekki bara drulludíla. [SES] (Hlær) Nei, nei. ES: Stundum er þetta í lagi. [SES] Já. Það er nú það sko. Það er nú akkúrat það. ES Það er nú nefnilega það (flautar). Svona. Láttu þér þetta nægja, drengstauli. [SES] (Hlær) Heyrðu, fyrirtak. ES Fyrirtæki. Heyrðu, takk. [SES] Heyrðu, hvað er ég að fara að lána honum? Þessa ... ES Þessa upphæð þarna í 6 mánuði en ég meina getum við ekki samt haft þetta bara rúllandi á mánuði eða ...? [SES] Jú, ég bara rúlla þessu í mánuð. ES Já. [SES] Á ég að senda þér „quote“ eða bara „done-a“ dílinn? ES „Quote-aðu“ bara sjálfan þig. [SES] Ok. Og hvaða álag ertu að hugsa um? ES Ég veit það ekki. Á ég að velja það? [SES] Ber ég ábyrgð á því? ES Hver hérna ... hvað er eðlilegt á þetta? [SES] Hmm ... er þetta ... er þetta drulludíll eða ...? ES (Sími hringir) Nettur. Heyrðu ég verð að taka þetta. [SES] Ok, bæ. ES Bæ.“

Klukkan 14.23 þennan dag sendi ákærði Elmar tölvubréf til SES og virðist hafa fylgt því bráðabirgðakvittun til BK-44 ehf. fyrir „Pöntun fyrir keyptum hlutabréfum af eigin bókum bankans“ að nafnverði 150.000.000 krónur á genginu 25,2 fyrir 3.780.000.000 krónur, en til viðbótar því væri þóknun að fjárhæð 11.340.000 krónur. Greiðsla væri skuldfærð samkvæmt beiðni af reikningi BK-44 ehf. nr. 582-26-844, en gerð var sú athugasemd að greitt væri með „PM láni“ og skyldi kvittun send ákærða Birki. Þá framsendi ákærði Elmar klukkan 14.24 til SES fyrrgreint tölvubréf ákærða Magnúsar frá 7. nóvember 2007, þar sem hann hafði greint frá „samþykki fyrir PM mörkum“ vegna BK-44 ehf. SES sendi síðan klukkan 14.43 svohljóðandi tölvubréf til ákærða Elmars með samriti til ákærðu Jóhannesar og Magnúsar: „FYI Dönn. Lánaði BK-44 isk 3.791.340.000 @ 14,55 Reibor og 210bp álagi í 1 mánuð frá 12.nóv. – 12.des. Pís át!“

Í málinu liggur fyrir tilkynning Glitnis banka hf. til BK-44 ehf. 12. nóvember 2007 um staðfestingu á lánveitingu þar sem fram kom að klukkan 14.41 þann dag hafi bankinn veitt peningamarkaðslán að fjárhæð 3.791.340.000 krónur með 16,65% ársvöxtum sem greiðast skyldu á gjalddaga 12. desember 2007, en fjárhæð lánsins hafi verið lögð inn á tiltekinn reikning.

5

Hinn 11. desember 2007 áttu ákærðu Elmar og Birkir samtöl í síma. Í endurriti af einu þessara símtala sagði meðal annars: „ES Verið að ta ... taka þetta í teip áðan sko. Það er verra sko. Heyrðu nei, það sem ég var að spá í ... er bara þú veist, eigum við ekki að gera ... það er það sem við viljum (hlær), það sem við viljum endilega sko. BK Mmm. ES ... Það er ... þú getur nú rétt ímyndað þér ... hvort að hérna félagar þínir ... séu að reyna að finna flöt á því að koma X mörgum prósentum í bankanum fyrir hjá endanlegum kaupanda. Þú getur rétt ímyndað þér ... síðan bara fá menn að borga X mikið fyrir það að hafa þú veist, að hafa, það þarf að borga fyrir greiðana.“ Síðar í endurritinu sagði svo: „ES Og hérna, þannig að þú veist, það bara, það munar rosalegu fyrir okkur bara að koma því sko yfir, yfir helvítis áramótin meðan ljósmyndin er tekin sko af, af „balance sheet-inu“ sko. BK Já. ES Bara bojnk, bara ... það er svona ... okkur munar rosalega mikið um það. BK Já. Er hann kominn á gjalddaga þessi samningur eða? ES Já. BK Já. ES Á gjalddaga sko. BK Já. Einmitt. ES ... Já, ég er að spá í hvort það væri ekki í lagi að framlengja honum fram yfir áramót. BK Jú er það ekki bara? ES Það væri helvíti gott. Okkur munar helvíti mikið um það. BK Þá hljóta að opnast einhverjar línur.“ Eins og áður var getið var peningamarkaðslánið sem Glitnir banki hf. veitti BK-44 ehf. 12. nóvember 2007 á gjalddaga 12. desember sama ár, en frá síðargreinda deginum var lánið framlengt til 11. janúar 2008.

6

Svo sem fyrr segir var peningamarkaðslánið til BK-44 ehf. framlengt frá gjalddögum 11. janúar, 3. mars og 3. apríl 2008 og áfallnir vextir hverju sinni lagðir við höfuðstól þess. Við framlengingu lánsins frá 3. mars 2008 kom fram í bréflegri staðfestingu frá Glitni banka hf. að með vöxtum kæmu til greiðslu á gjalddaganum 3. apríl sama ár 4.053.496.435 krónur. Við framlengingu lánsins frá síðastnefndum degi var nýr gjalddagi ákveðinn 5. maí 2008 og áttu þá að greiðast með vöxtum 4.120.514.243 krónur. Var fjárhæð lánsins þannig komin fram úr svonefndum PM mörkum sem ákærði Magnús tilkynnti í fyrrgreindu tölvubréfi 7. nóvember 2007 að samþykkt hefðu verið fyrir BK-44 ehf. til sex mánaða eða til 7. maí 2008. Áður en kom að gjalddaganum 5. maí 2008 seldi BK-44 ehf. sem fyrr segir 25. apríl sama ár 30.000.000 af þeim hlutum í Glitni banka hf. sem félagið hafði keypt 7. nóvember 2007. Hlutirnir voru seldir á genginu 16,85, en að teknu tilliti til söluþóknunar varð andvirði þeirra 503.983.500 krónur sem voru lagðar inn á reikning BK-44 ehf. við bankann nr. 513-26-780844 á uppgjörsdegi viðskiptanna 30. apríl 2008. Samkvæmt skilagrein bankans til BK-44 ehf. var ákærði Elmar sölumaður hlutabréfanna, en verja ætti söluverðinu til að „greiða inná pm lán“. Í málinu liggur fyrir yfirlit vegna framangreinds reiknings BK-44 ehf. þar sem má sjá að fjárhæðin 503.983.500 krónur hafi 30. apríl 2008 verið lögð inn á hann og tekin aftur út af honum, en í tilvísun vegna útborgunarinnar kom fram sama númer og peningamarkaðslán félagsins bar.

Eftir greiðsluna 30. apríl 2008 inn á peningamarkaðslánið námu eftirstöðvar þess 3.606.059.210 krónum. Lánið var síðan sem fyrr segir framlengt á ný frá gjalddögum 5. og 19. maí 2008 og áföllnum vöxtum bætt við höfuðstól. Við síðari framlenginguna kom fram að á nýjum gjalddaga, 19. júní sama ár, ætti að greiða alls 3.642.088.466 krónur.

7

Áður en þau atvik gerðust, sem síðast var greint hér frá, hafði forstöðumaður í lánastýringu á viðskiptabankasviði Glitnis banka hf., BR, sent tölvubréf 31. mars 2008 til tveggja viðskiptastjóra við bankann, AS og HH, þar sem fram kom að áhættumat vantaði fyrir tvö félög, þar á meðal BK-44 ehf. Beindi BR því jafnframt til HH hvort hann ætti ekki að sinna þessum félögum. Skömmu síðar sendi BR annað tölvubréf til viðskiptastjóranna, þar sem sagði: „[HH] vill ekki eiga þetta, þannig að þetta tilheyrir þá þér [AS], þangað til annað kemur í ljós.“ Þann sama dag mun hafa verið skráð í áhættumatskerfi bankans að svonefnd PM mörk BK-44 ehf. væru í flokki 6.

Samkvæmt endurriti af símtali 21. maí 2008 milli ákærða Elmars og SES áttu þeir meðal annars svofelld orðaskipti: „[SES] Jæja. Heyrðu, BK 44. ES Já. [SES] Er það ekki bara, er það ekki bara dónalegt að ég sé að rukka þá bara 200 punkta um þetta? ES Uuu ... neeei. [SES] Það er náttúrulega bara rugl. Ég á að vera að rukka þá svona 700 punkta. ES Er það? Er það stemningin eða? [SES] já, 400 alla veganna. ES Er það stemningin eða? [SES] Já þetta er bara. ES Ok. Heyrðu, jú ok 400, er það ekkert of mikið eða? [SES] Ha, 350? ES Jaaaá, heyrðu já, do it. [SES] Á ég bara að do it eða á ég að tala við einhvern eða? ES Nei, nei, nei. Do it. [SES] Do it. Ok. ES Thank you.“

Degi síðar hringdi ákærði Elmar í ákærða Birki og ræddi um hvað ætti að gera í „þessu“, sem ekki var tilgreint sérstaklega, en í endurriti segir meðal annars: „ES Ég þarf að koma, ég þarf bara að koma þessu í verð. Ég er eiginlega kominn inn á það. Ef ég þarf að taka eitthvað í staðinn eða gera, græja eitthvað eða gera þá bara geri ég það sko en ég þarf að koma þér út úr þessu á þessu verði bara. BK Já, þetta er þreytt maður. ES Já. BK Það er náttúrulega þú veist, maður bara spáði ekkert í það endilega. Þetta er náttúrulega bara búið að liggja, maður tók þetta þarna á sínum tíma maður. ES Já. BK Manstu eitthvað hvenær þetta var? Komið náttúrulega allt of langt síðan. Þetta var einhvern tímann í haust held ég ... ES Já. BK ... sem við tókum þetta. ES Já. BK Maður átti náttúrulega bara hægt og sígandi að mjatla aðeins úr þessu sko. ES Já, já, já, maður hefði átt að gera það. BK ... maður bara gleymdi þessari stöðu einhvern veginn. ES Já. BK Var ekkert að velta þessu fyrir sér. ES Nákvæmlega.“ Síðar í samtalinu voru orðaskipti þeirra sem hér segir: „BK Við vorum að taka þetta þarna í, rétt undir 25 man ég sko. ES Já, já. BK Og síðan náttúrulega fór þetta niður. ES Já, já. Hressilega? BK Allhressilega þarna í haust aðeins ... Síðan kom þetta allt til baka og var, var byrjað að trade-a aftur einhvers staðar í kringum 27 minnir mig, eitthvað svoleiðis ... En svo sem aldrei, aldrei á mikilli veltu. ES Nei, nei, nei, alls ekki. BK Þannig að það var nú kannski ekkert, ekkert mikið af færum. ES Nei, nei. Það var það ekki sko, þetta hefur alltaf verið mjög þunnt. BK. Já. En maður, svona eftir á að hyggja þá náttúrulega, hefði maður svo sem átt að bara minnka þetta aðeins sko. ES Já, já. BK Það hefði verið sniðugra. ES Já, eina vitið sko. Það er ... BK Aðeins að bara að nýta sér það að það hafa svo sem komið alltaf einhverjir smá tímar í þessu þar sem þetta hefur hækkað aðeins og verið einhver smá eftirspurn, þó að það hafi nú ekki verið undanfarið. ES Nei, nei. Það er alveg rétt ... ég ætla að reyna að hugsa þetta í ... BK Spáðu í þetta alla vegana. ES Já, já. Ég var ekki búinn að gleyma þessu.“

8

Peningamarkaðslánið var enn framlengt frá 19. júní 2008 með sama hætti og áður, en nú til 21. júlí sama ár þegar greiða átti 3.775.197.307 krónur. Síðargreinda daginn hringdi ákærði Elmar í starfsmann Glitnis banka hf., sem gögn málsins bera ekki með sér hver verið hafi, og segir meðal annars svo í endurriti af símtali þeirra: „X Kannist þið við þetta lán á BK 44? ES Já. Ég er aðeins að vinna í því. X OK. Er byrjað rúlla því eða? ES Eee, ég ætla að ganga, ég geng frá því örugglega bara í dag eða á morgun sko. X Já, já. Á morgun sem sagt. ES Á morgun sem sagt, ha. X (Hlær) Gott svar. ES En hvað framlengjum við þessu þangað til á morgun eða? X Nei, nei. Nei, nei. ES Nei. Ég er að fara að ganga frá þessu. X Ef að hérna, það er allt í lagi að bíða með þetta í einn dag, ég meina ef að, ef að það er, við finnum út úr því á morgun bara. ES Já.“ Glitnir banki hf. gaf út 22. júlí 2008 staðfestingu um að peningamarkaðslánið hefði verið framlengt um einn dag og kæmu þá til greiðslu 3.777.242.206 krónur.

Eins og áður greinir seldi BK-44 ehf. Glitni banka hf. 120.000.000 hluti í bankanum 22. júlí 2008 á genginu 14,95, keypti svo aftur þann dag jafn marga hluti á sama gengi og seldi síðan á ný sama dag jafn marga hluti til bankans en þá á genginu 31,82. Um fyrstu söluna er meðal annars að finna skilagrein bankans til BK-44 ehf. þar sem fram kom að félagið seldi hlutina þann dag klukkan 11.46 og var ákærði Elmar skráður sölumaður. Skyldu viðskiptin skráð þannig að bréfin færu af vörslureikningi BK-44 ehf. nr. 70548, en söluverðið, 1.794.000.000 krónur að frádregnum 5.382.000 krónum vegna þóknunar, yrði lagt inn á reikning félagsins nr. 513-26-780844. Þá var eftirfarandi tekið fram: „Greiða niður PM lán hjá [SES]“. Um aðra söluna gerði Glitnir banki hf. einnig skilagrein þar sem fært var að BK-44 ehf. hafi keypt 120.000.000 hluti í bankanum á genginu 14,95 fyrir 1.794.000.000 krónur, en hvorki var gert ráð fyrir þóknun vegna viðskiptanna né greint frá reikningi sem greiðsla yrði tekin af. Sem fyrr var ákærði Elmar skráður sem sölumaður og ætti að færa hlutina á vörslureikning BK-44 ehf. nr. 210971. Í skilagrein um þriðju söluna kom fram að BK-44 ehf. hafi selt 120.000.000 hluti í Glitni banka hf. á genginu 31,82 fyrir 3.818.400.000 krónur, en þóknun var engin og einskis getið um reikning sem leggja ætti söluverðið inn á. Sem fyrr var ákærði Elmar tilgreindur sem sölumaður og áttu hlutirnir að færast af vörslureikningi nr. 210971. Söluverðinu var ráðstafað inn á reikning BK-44 ehf. nr. 513-26-780844, en af því voru 3.777.242.206 krónur teknar jafnharðan aftur út af reikningnum og þeirri fjárhæð varið til að greiða upp peningamarkaðslán félagsins. Myndaðist af þessum sökum inneign á reikningnum vegna mismunar á söluverði hlutabréfanna og uppgreiðsluvirði peningamarkaðslánsins, 35.775.794 krónur, sem III. og IV. kafli ákæru varða að hluta.

Um það leyti dags sem framangreind viðskipti fóru fram sendi starfsmaður í bakvinnslu Glitnis banka hf., sem sinnti uppgjöri þeirra, tölvubréf til ákærða Elmars þar sem sagði: „Þarf að losa handveð“. Stuttu síðar hringdi sami starfsmaður í ákærða Elmar og kvaðst vera „að fara að ganga frá þessum 120 milljóna króna pöntunum“ og spurði: „Ein pöntun þarna eða sem sagt þar sem að BK selur, sem var verið að losa handveð af ... sem sagt, svo er 52 að kaupa bréfið sem er á uppgjöri 25., á það að verða uppgjör 25., eina af þessum pöntunum?“ Svaraði þá ákærði Elmar: „Nei, þetta á allt að vera 22., bara í dag.“  

Einungis ein af þessum viðskiptum með hlutabréf í Glitni banka hf., þau fyrstu, voru tilkynnt í viðskiptakerfi kauphallarinnar 22. júlí 2008 og var það gert klukkan 11.46.

SÖÞ hringdi í ákærða Elmar klukkan 15.18 þennan sama dag og kemur meðal annars eftirfarandi fram í endurriti af símtali þeirra: „SÖÞ Heyrðu, ég ætlaði bara að heyra í þér með þetta trade á Glitni þarna, á ég að vera glaður? ES Ööö, ég held þú getir bara slakað á held ég. Ha, vertu ekkert að ... SÖÞ (Hlær) Ég er alltaf að vona að við séum að losna við eitthvað út úr þessum félögum sem voru, sem halda mikið af Glitni fyrir okkur ... Eða halda mikið af Glitni skilurðu, með litlu eigin fé. ES Nei, ég myndi nú ekkert, ekkert vera, ég, I wouldn´t hold my breath. SÖÞ Nei, ok. ... ES Það er bara hérna, þegar veltubókin er að kaupa og ... SÖÞ Það er út af þessum díl náttúrulega. ES Já, veltubókin kaupir og, og hérna, og kúnni selur ... það er aðeins verið að létta á þessu en það er ekkert, ég á ekki von á því að þetta gleðji þig eitthvað sérstaklega. SÖÞ Nei ... ég ætlaði að vita það í rauninni ... í hvora áttina þetta væri. ES Já þetta er þannig. Veltubókin kaupir þetta.“

9

Starfsmaður markaðsviðskipta Glitnis banka hf. sendi tölvubréf 28. júlí 2008 meðal annars til ákærða Elmars þar sem sagði: „Þann 22. júlí 2008 keypti BK-44 ehf. 120.000.000 hluti í GLB (markaðsvirði: 1.794.000.000 kr) Þann sama dag seldi BK-44 ehf. 120.000.000 hluti í GLB (markaðsvirði: 3.818.400.000 kr) Nú var kúnninn að hafa samband við okkur og sér hann ekki innborgun / útborgun fyrir viðskiptunum. Ef ég fer í nótuna þá er ekki merkt á nótunni hvaðan sé skuldfært eða lagt inn eins og stendur venjulega. Að sama skapi ef við förum í viðskiptaskýrsluna þá er færslan merkt „greidd“ en samt ekki neinn reikningur þar skráður ... Veistu hvað skýrir þetta?“ Þessu bréfi svaraði annar starfsmaður bankans síðar um daginn og kvaðst hafa hringt í þann sem hafði sinnt uppgjöri viðskipta bankans við BK-44 ehf. Sagði síðan: „Hann sagði samkv Elmari að það átti að vera greiðsla þar sem selt er út af handveðsreikningi. Það fer inn á reikning 513-26-780844. Síðan áttu hinar færslurnar að vera án greiðslu samkv Elmari. Var síðan að tala við [G] sem stemmir reikninginn af og þetta stendur út af þar. Við þurfum að vita nákvæmlega hvernig þetta á að vera. Áður en við förum í að leiðrétta.“ Síðar um daginn sendi starfsmaður sem sendi fyrsta tölvubréfið annað til þeirra sömu og fyrr þar sem sagði: „Þetta á bæði að fara í gegnum tékkareikninginn. Fyrst sölupöntunin og svo kauppöntunin. Vinsamlegast látið mig og Elmar vita þegar það er done.“

Í málinu er að finna tölvubréf frá framkvæmdastjóra fjárhagssviðs Glitnis banka hf. til regluvarðar 18. september 2008 með fyrirspurn um „þennan samning um kaup á eigin bréfum sem var settlaður í júlí“. Svar regluvarðarins daginn eftir var svofellt: „Þarna var um að ræða uppgjör á sölurétti eða „PUT“ sem að eigin viðskipti höfðu samþykkt. Ég hafði veður af þessu seinni part 2007 vegna starfa minna sem regluvörður. Svo líður tíminn og ég fékk símtal um málið frá starfsmönnum í júlí sl. Kom í ljós að viðskiptin fóru í gegn en ekki var skriflega fullgengið frá málinu. Fór ég yfir málið með viðeigandi starfsmönnum og kom í ljós að vegna mistaka þegar sölurétturinn var gerður gleymdist að ganga frá kaupunum formlega og var ákveðið að ganga frá þeim svona. Þar var ég með í ráðum. Þau voru bókuð sem spot viðskipti og þar lá málið eða vitleysan vegna gengismunarins hefði átt að skrá þetta sem „PUT“ viðskipti eða sölurétt en ekki „spot“ viðskipti. Ég hef farið yfir vanhöld á því að ganga frá svona málum með viðeigandi starfsmönnum og gert þeim grein fyrir að svona mál geta haft alvarlegar afleiðingar í för með sér og er þess fullviss að svona gerist ekki aftur.“ Framkvæmdastjóri fjárhagssviðsins sendi á ný fyrirspurn til regluvarðarins 21. september 2008 þar sem sagði: „Ég þyrfti að fá upplýsingar um helstu skilmála þessa samnings. Ég þarf að geta metið hvort td. samningurinn kvað á um ákveðinn fjölda hluta á ákveðnu föstu verði á ákveðnum degi.“ Svar regluvarðarins sama dag var svofellt: „Það ... hefur væntanlega verið samkomulag um það ég finn útúr því í fyrramálið.“

10

Ársreikningur fyrir BK-44 ehf. vegna ársins 2007 var dagsettur 16. september 2008 og var gert ráð fyrir áritun löggilts endurskoðanda þar sem fram kæmi að reikningurinn hafi ekki verið endurskoðaður, en undirritað eintak reikningsins liggur ekki fyrir í málinu. Í efnahagsreikningi kom fram að félagið ætti hlutabréf í Glitni banka hf. að andvirði 20.194.896 krónur, en hvorki var getið um kaup félagsins á 150.000.000 hlutum í bankanum í nóvember 2007 eða eignarhald á þeim bréfum í lok ársins né var greint frá peningamarkaðsláni félagsins frá bankanum meðal skulda þess.

11

KS, sem hafði verið regluvörður Glitnis banka hf., sendi 1. júlí 2011 bréf til Fjármálaeftirlitsins vegna rannsóknar þess á málefnum bankans þar sem sagði meðal annars: „Vísa til beiðni vegna framvirkra samninga á BK-44 og 42. Þetta voru mikil viðskipti hjá honum og hef ég fljótt tekið saman allar beiðnir og veittar heimildir ásamt öðrum samskiptum sem ég sé í pósthólfi. Vissi eiginlega ekki heimildir fyrir hvaða viðskiptum þurfti fyrr en núna. Því miður er ein heimild óskráð hjá mér en ég gaf hana munnlega til verðbréfamiðlara í júlí 2008. Ástæðan fyrir að ég man eftir því er að fjölmiðlar voru að spyrja um viðskipti BK og þurfti ég að rifja þetta upp fyrir svar til þeirra. Ég hef hins vegar sönnun fyrir að ég veitti heimild viðskiptunum þ.s. það urðu mistök við samningsgerð við Birki og lét ég [SRÓ] vita og sendi henni þær skýringar sem ég fékk er ég veitti heimildina.“

Af gögnum málsins verður ráðið að leit hafi verið gerð á árinu 2011 í skjölum Glitnis banka hf. til að staðreyna hvort þar væri að finna gögn um að BK-44 ehf. hafi sett að handveði til bankans hlutabréfin sem félagið keypti 7. nóvember 2007. Í tölvubréfi sem ritað var af því tilefni 11. júlí 2011 kom að virðist fram að slíkur handveðréttur hafi verið skráður í tölvukerfi bankans, en að öðru leyti sagði meðal annars eftirfarandi um þetta: „Þrátt fyrir ítarlega leit hefur frumrit handveðsyfirlýsingarinnar ekki fundist ... svo virðist sem vörslureikningi 40784 hafi verið skipt út fyrir vörslureikning 70548 þann 12.11.2007“.

Þá verður einnig ráðið af gögnum málsins að leitað hafi verið í skjalasafni Glitnis banka hf. að gögnum um hvort BK-44 ehf. hafi gert samning við bankann um sölurétt á hlutabréfunum sem félagið keypti 7. nóvember 2007. Í tölvubréfum frá 19. október 2011 sem að þessu sneru kom fram að engin gögn fyndust um slíkt. Þá sendi áðurnefndur KS tölvubréf 26. sama mánaðar meðal annars til ákærða Elmars þar sem sagði: „Vísa til fyrri samskipta. Nú hefur rannsóknaraðili óskað eftir skýringum vegna fyrrgreinds söluréttar. Með vísan til fyrri svara og samtals okkar mun ég senda eftirfarandi vegna málsins: Vegna fyrrgreinds söluréttar skal tekið fram að þeir starfsmenn sem komu að viðskiptunum kannast við að BK-44 hafi gert samning um sölurétt að hlutum í Glitni. Sá samningur virðist hafa verið munnlegur og það virðist hafa farist fyrir að skrá hann og ganga frá skjölum vegna hans. Þó er vitað að BK-44 seldi 30 milljón hluti í Glitni þann 25.4.2008 og svo 120 milljón hluti í Glitni þann 22.7.2008. Uppgjör vegna söluréttarins fór fram 22.7.2008. Afstaða bankans þegar frá þessu var gengið og þeirra starfsmanna sem komu að viðskiptunum var sú að sölurétturinn væri til staðar, þótt nákvæmt efni hans væri óljóst, og að rétt væri að gera hann upp eins og gert var. Við það uppgjör var ekki útbúin nein sérstök sundurliðun sem fól í sér þóknun til Glitnis banka önnur en miðlunarþóknun. Það var talið eðlilegt að gera þetta eins og málum var fyrir komið.“

III

1

Í skýrslu ákærða Birkis við aðalmeðferð málsins í héraði kvaðst hann hafa verið starfsmaður í einkabankaþjónustu Glitnis banka hf. á árunum 2007 og 2008, en á sama tíma eigandi og stjórnarmaður BK-44 ehf. Yrði að hafa í huga að sem starfsmaður bankans hafi hann ekki getað eða mátt skipta sér af frágangi viðskipta við félög í sinni eigu, en strangar reglur hafi gilt um slíkt. Árla dags 7. nóvember 2007 hafi ákærðu Jóhannes og Elmar óskað eftir því að hann kannaði hjá viðskiptamönnum einkabankaþjónustu hvort þeir hefðu hug á kaupum á hlutabréfum sem málið varðar. Um hafi verið að ræða stór viðskipti á tímum lækkandi verðs á hlutabréfum í bankanum og þau því einungis getað hentað litlum hópi viðskiptavina. Þegar í ljós hafi komið að þau hentuðu ekki viðskiptavinum sínum hafi ákærðu Elmar og Jóhannes að morgni þessa sama dags átt með sér stuttan fund og boðið BK-44 ehf. bréfin til kaups. Nánar aðspurður sagði ákærði að könnun sín á hugsanlegri sölu bréfanna til annarra hafi falist í samtali við einn viðskiptamann. Ákærði neitaði eindregið að hafa vitað hvers vegna bréfin hafi verið boðin til sölu eða að Gnúpur fjárfestingafélag hf. hafi á sama tíma verið að loka framvirkum samningi um kaup á sama fjölda hluta í Glitni banka hf.

Ákærði kvaðst ekki hafa vitað um framgang mála eftir að ákveðið var að BK-44 ehf. gengi inn í viðskiptin og sagði: „Nei, þeir tjáðu mér að þeir myndu sjá um frágang málsins, þar á meðal að sækja um heimild regluvarðar sem að var og gert, sendur póstur út af því og ég kom ekkert frekar nálægt því.“ Ítrekað aðspurður kvað hann ákærðu Jóhannes og Elmar báða hafa lýst þessu yfir við sig. Aðspurður um hvort fjallað hafi verið 7. nóvember 2007 um söluréttarsamning sagði ákærði: „Já, það var talað um öll viðskiptin þá.“ Hvorki hafi þó verið rætt um lokadag lánssamnings né lánsform. Ítrekað aðspurður sagði ákærði frumkvæðið að viðskiptunum með öllu hafa verið hjá ákærðu Jóhannesi og Elmari sem hafi verið þeir einu í markaðsviðskiptum sem verið hafi í sambandi við sig vegna þessara samninga. Síðar aðspurður kvaðst ákærði ekki þora að fullyrða hvort hann hafi átt einn eða tvo fundi með ákærðu Jóhannesi og Elmari nefndan dag og þá hvort ákærði Jóhannes hafi setið þá báða.  

Ákærði andmælti því að samið hafi verið um að BK-44 ehf. yrði skaðlaust af hlutabréfakaupunum en áhætta félagsins hafi falist í því hvort Glitnir banki hf. héldi velli. Viðskiptin hafi verið sambærileg öðrum sem bankinn hafi verið að kynna, en um hafi verið að ræða svonefndan Zero-Cost samning sem falið hafi í sér að BK-44 ehf. nyti án frekara endurgjalds söluréttar á hlutabréfunum gegn því að veita Glitni banka hf. kauprétt að þeim. Hann hafi aldrei ritað undir skjöl vegna viðskiptanna eða sér verið sýndur samningur eða önnur skjöl honum tengd, en hann hafi þó vitað að um væri að ræða kaup á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. og að BK-44 ehf. legði ekki fram eigið fé til þeirra. Hann hafi ekki vitað hvernig lánskjör hafi verið ákveðin og sér hafi hvorki verið kynntur lokadagur eða innlausnartímabil né hafi verið rætt um útfærslu samningsins með tilliti til gengis bréfanna, kaupréttar eða söluréttar. Hann hafi talið að samningur um „sölurétt og kauprétt kæmi síðar“, eins og tíðkast hafi á þessum tíma. Ákærði kvað framangreint tölvubréf sitt til JLP 8. nóvember 2007 vera dæmi um alvanaleg samskipti þeirra, en bréfið hafi verið ritað vegna væntanlegs Zero-Cost samnings bankans við viðskiptavin og hafi þurft að festa niður gildi sölu- og kaupréttar.

Ákærði kvaðst ekki hafa gefið fyrirmæli um framlengingu eða breytingar á peningamarkaðsláninu frá 12. nóvember 2007 og heldur ekki séð tilkynningar frá Glitni banka hf. varðandi þetta lán. Þá viti hann ekki til þess að óskað hafi verið eftir hækkun á útlánamörkum er peningamarkaðslánið var orðið hærra en 4.000.000.000 krónur í mars og apríl 2008. Hann hafi heldur ekki vitað hver stóð að þessu og ítrekaði að hann hafi verið „kúnninn í viðskiptunum. Félagið var viðskiptavinurinn og ég kom aldrei neitt nálægt, kúnninn kemur aldrei nálægt gögnum eða neinu í sínum viðskiptum.“

Ákærði sagði að samkvæmt gögnum frá verðbréfaskráningu Glitnis banka hf. hafi vörslureikningur nr. 70548, sem hlutabréfin er BK-44 ehf. keypti 7. nóvember 2007 voru skráð á, verið handveðsettur bankanum en hann hafi ekki áttað sig á því hvers vegna bréfin hafi ekki verið skráð á vörslureikning nr. 101145 sem skjöl lægju fyrir um að hafi verið settur bankanum að handveði. HH hafi verið lánastjóri í fyrri viðskiptum BK-44 ehf. við bankann um það bil tveimur árum áður. Ekki vissi hann til þess hvort HH hafi verið lánastjóri fyrir félagið á umræddum tíma né í hvaða áhættuflokki það hafi verið hjá bankanum. Ákærði hafi ekki vitað hvort viðskiptin hafi farið fyrir áhættunefnd bankans og ekkert þekkt til tilkynninga um þau til kauphallar.

Ákærði kvaðst hafa gert ákærða Elmari og að líkindum nafngreindum yfirmanni sínum viðvart um greiðslu arðs af hlutabréfunum 13. mars 2008 og haldið að arðurinn yrði greiddur inn á handveðsettan reikning hjá Glitni banka hf., en ekki vitað um ástæðu þess að það var ekki gert. Um það leyti hafi hann óskað eftir því við ákærða Elmar að öll „bréfin yrðu seld og söluréttarsamningurinn virkjaður og lánið gert upp.“ Hann vissi þó ekki af hvaða ástæðu einungis hluti bréfanna hafi verið seldur 30. apríl 2008 eða hvers vegna uppgjör á þeirri sölu hafi ekki tekið mið af söluréttinum sem BK-44 ehf. hafi notið. Ákærði tók fram að hann þekkti í raun ekki hvernig uppgjör sem þessi ættu sér stað innan bankans og heldur ekki haft möguleika á að koma að uppgjöri.

Ákærði kvað söluna 22. júlí 2008 á afgangi bréfanna einnig hafa verið til komna að sinni ósk, en ekki hafi hann aflað sjálfur heimildar regluvarðar til hennar. Hvorki minntist hann þess að hafa fengið eintak af sölunótu né skipt sér af þeirri aðferð sem beitt hafi verið við uppgjörið. Kvaðst hann heldur ekki vita hver hafi ákveðið gengið í viðskiptunum eða hver kaupandi hlutabréfanna hafi verið. Andmælti hann því að hafa sett sig í samband við bankann um uppgjör, eins og greini í áðurnefndu tölvubréfi starfsmanns markaðsviðskipta Glitnis banka hf. 28. júlí 2008 sem sent var meðal annars til ákærða Elmars.

2

Við skýrslugjöf fyrir héraðsdómi kvaðst ákærði Elmar vera viðskiptafræðingur með meistarapróf í fjármálum. Hafi hann starfað sem verðbréfamiðlari í markaðsviðskiptum Glitnis banka hf. á árunum 2007 og 2008 en ekki verið með svokallað undirskriftaumboð innan bankans. Eins og nánar er rakið í héraðsdómi lýsti hann aðdraganda viðskiptanna sem málið varðar þannig að á sitt borð hafi komið sala á 150.000.000 hlutum í bankanum frá eigin viðskiptum hans. Hafi viðskiptin á engan hátt tengst því að Gnúpur fjárfestingafélag hf. hafi losnað undan samningi við bankann um kaup á bréfum, en ákærði hafi séð um lokun á þeim samningi. Verð hlutabréfa hafi farið lækkandi á þessum tíma. Hann hafi átt fund með ákærða Birki og JG verðbréfasala úr eigin viðskiptum bankans um sölu bréfanna og hafi þau verið boðin þar BK-44 ehf. til kaups. Nánar um fundinn sagði ákærði: „Við hittumst, sko, ég var mikið í samskiptum við Birki, ég held að í upphafi að þessu þá vorum við nú bara tveir sem sagt í samskiptum um þetta, en það sem þú ert ert að vísa í, ég man eftir að hafa setið við upphaf viðskiptanna fund með Birki og Jóhannesi ... en það var kannski, ég man það nú samt ekki þannig að það hafi verið sko upphafið sko. Það er bara einn fundur sem við þrír sátum, þetta var ekki þannig og virkaði í sjálfu sér ekki þannig sko, menn kasta þessu nú svona á milli sín en það er svona pínu óljóst hvernig nákvæmlega tímaröðin er.“ Sagðist ákærði telja sig muna eftir „að hafa setið með Jóhannesi við upphaf þessara viðskipta og í lokin, óljóst, en að það hafi verið um morguninn, hafi bara allt í einu sest niður svona með Birki og farið að ræða þessi viðskipti beint, ég man ekki alveg eftir því þannig“. Hann kvað ólíklegt að ákærði Jóhannes hafi á þessum tíma „setið heilan fund um einstök hlutabréfaviðskipti“ og ekki telja að hann hafi verið þátttakandi í umræðu um gengi á bréfunum eða lánsform. Þegar til hafi komið hafi hann fengið fyrirmæli frá ákærða Birki um að kaupa 150.000.000 hluti í Glitni banka hf. fyrir BK-44 ehf.

Ákærði kvaðst ekki muna hvort ákvörðun um veitingu peningamarkaðslánsins til BK-44 ehf. hafi þurft að fara fyrir lánanefnd, en um það og framlengingu lánsins hafi aðrir átt að sjá. Hann hafi aflað heimildar regluvarðar til viðskiptanna, en síðan hafi verið gengið endanlega frá þeim í bakvinnslu bankans. Ákærði kvað samning hafa verið gerðan um sölurétt BK-44 ehf. á hlutabréfunum og hafi verið á sínu verksviði að koma upplýsingum um hann á framfæri við svonefnt afleiðuborð, en ekki minntist hann þess að ákærði Birkir hafi gengið eftir því að skriflegur samningur yrði gerður um þetta. Ákærði kvað bankann hafa átt veðrétt í bréfunum, enda hafi það komið fram í tölvukerfi bankans. Hafi áhætta af kaupunum verið hjá BK-44 ehf. með verðbréfamiðlun bankans sem mótaðila, en samningur hafi kveðið á um að kaupandinn léti frá sér til Glitnis banka hf. kauprétt að hlutabréfunum og nyti að endurgjaldi söluréttar á bréfunum til bankans. Hafi áhætta kaupandans falist í lækkun á gengi hlutabréfanna frá kaupverði þeirra niður í söluréttarverðið sem hafi verið lægra en kaupverðið. Um hafi verið að ræða hefðbundinn Zero-Cost samning en eins og heiti hans beri með sér hafi hvorugur samningsaðili greitt fyrir hann annað en að veita gagnaðilanum sín réttindi. Ákærði hafi á hinn bóginn ekki tekið eftir því fyrr en í júlí 2008 að ekki hafi verið gengið formlega frá sölurétti handa BK-44 ehf., sem þó hafi verið samið um þegar í nóvember 2007. Hafi þá orðið „uppi svona fótur og fit“ og samband haft við regluvörð um lausn. Aðspurður um hvort ekki hefði átt að taka tillit til söluréttar við uppgjör á sölu hlutabréfa í eigu BK-44 ehf. í apríl 2008 sagði ákærði að „söluréttarsamningurinn í sjálfu sér sko lifir sjálfstæðu lífi, valréttirnir lifa sjálfstæðu lífi“ og hafi því verið unnt að gera upp sölu á bréfunum með sitt hvorum hætti. Kvað ákærði tilvist söluréttarsamnings ekki hafa verið rædda við þessa sölu, en hún hafi farið fram eftir fyrirmælum ákærða Birkis, enda enginn annar verið í stöðu til að gefa þau. Kannaðist ákærði ekki við að ákærði Birkir hafi í apríl 2008 óskað eftir að öll hlutabréfin yrðu seld. Þar sem þegar í nóvember 2007 hafi verið samið um sölurétt til handa BK-44 ehf. og síðan komið í ljós að sá réttur hafi ekki verið skráður í gögnum bankans hafi ákærði og JG leitað til regluvarðarins. JG hafi síðan ákveðið verðið í viðskiptunum 22. júlí 2008 og regluvörðurinn þá leið sem farin var, en eftir á komið á daginn að mistök hafi verið gerð í útreikningi á verðinu. Ákærði kvaðst muna eftir því að hann og fleiri hafi rætt um uppgjörið 22. júlí 2008 á þeim tíma sem það fór fram, en aðspurður um hverjir hafi átt þar í hlut sagði ákærði: „Ég man ekki hvort að það var ég, [JG] og Jóhannes eða bara ég og Jóhannes, af því að við ræddum þetta, við vorum allir með þetta einmitt.“ Ekki hafi þó endilega þurft að ræða þetta við ákærða Jóhannes því [JG] hafi haft „fullar heimildir til þess að eiga svona viðskipti.“ Nánar aðspurður um hvort ákærði Jóhannes hafi verið viðstaddur þegar ákvörðun var tekin um uppgjör viðskiptanna á fundi í júlí 2008 sagði ákærði: „Nei, hann var, ég man bara eftir því að hann var upplýstur um þetta, það var sko minnir mig eftir að það var búið að setja niður verðin og svona, mig minnir að það hafi verið sko, hann hafi í raun og veru bara verið upplýstur um það sko ... Engan sérstakan dag sko en eftir á.“ Ekki myndi hann eftir viðbrögðum ákærða Jóhannesar en hann hafi „væntanlega fussað og sveiað yfir því að við höfum klúðrað þessu en væntanlega ekkert sett út á það að þetta hafi verið leyst svona, enda ekkert að setja út á.“

Við skýrslugjöf ákærða fyrir héraðsdómi var spiluð hljóðritun af áðurgreindu símtali hans 5. nóvember 2007 við starfsmann Gnúps fjárfestingafélags hf. og hann spurður um tilefni orða sinna um að hann hefði „áhugasaman kaupanda Glitnis að þessum Glitnisbréfum Gnúps.“ Hann sagðist ekki skilja spurninguna og myndi hann ekki hver áhugasami kaupandinn hafi verið. Aðspurður um fyrrgreint símtal sem hann átti í beinu framhaldi við miðlara í eigin viðskiptum Glitnis banka hf. sagðist ákærði telja að þeir hafi verið að ræða um sömu hluti í bankanum, en hann myndi það þó ekki. Hann „þekki það ekki“ að hann hafi á þessum tíma lokað framvirkum samningi um kaup Gnúps fjárfestingafélags hf. að 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. Þegar spiluð hafði verið fyrir ákærða hljóðritun af síðara símtali hans sama dag við áðurnefndan starfsmann Gnúps fjárfestingafélags hf. kvaðst hann halda að það hafi verið af sama meiði og fjallað um lokun Gnúps fjárfestingafélags hf. á framvirkum samningi.

Hvorki kvaðst ákærði hafa átt samskipti við ákærða Magnús áður en hann fékk sent tölvubréf hins síðarnefnda 7. nóvember 2007 um „samþykki fyrir PM mörkum“ fyrir BK-44 ehf. né vita hver hafi óskað eftir að félagið fengi þessi lánamörk samþykkt. Hann sagðist ekki vita hvaðan ákærði Magnús hafi fengið samþykki fyrir þessum mörkum, en teldi að Magnús hafi verið tengiliður með þau boð þótt ákærði hafi sagt í framangreindu símtali við SES 12. nóvember 2007 að ákærði Magnús hafi samþykkt mörkin. Kvað ákærði samræður þeirra SES í símtalinu um að þetta væri „drulludíll“ hafa verið í gríni, en þetta hugtak hafi verið notað um viðskipti þar sem menn töpuðu. Tölvubréf SES þennan dag í kjölfar símtalsins hafi verið sent í afriti til ákærðu Jóhannesar og Magnúsar þar sem þeir hafi verið „aðilar málsins eins og kom að hluta til fram í samtalinu“, en hann myndi ekki eftir að hafa átt í samskiptum við þá í tengslum við þetta bréf.

Ákærði kannaðist ekki við að hafa séð tilkynningar frá Glitni banka hf. um staðfestingu á peningamarkaðsláninu til BK-44 ehf. 12. nóvember 2007 eða framlengingu á láninu, enda hafi slíkt ekki verið í hans verkahring. Hann hafi því ekki skýringu á því að í gögnum málsins mætti finna áminningu úr rafrænni dagbók hans 21. júlí 2008 klukkan 09.30 um að peningamarkaðslán BK-44 ehf. væri á gjalddaga. Ákærði kvaðst ekki muna eftir framangreindu símtali milli sín og SES 21. maí 2008 en eftir að hafa hlýtt á upptöku af því sagði hann að SES hafi þar verið að leita réttlætingar á að hafa „eitthvert heiftarlegt álag“ á vöxtum af peningamarkaðsláni BK-44 ehf. frá Glitni banka hf. Ákvörðun um álag hafi verið í verkahring SES og sagðist ákærði ekki átta sig á ástæðu þess að hringt hafi verið í sig vegna þessa, en bætti við „annars er þetta nú bara mestmegnis grín þarna sýnist mér í þessu samtali.“ Kvað ákærði áðurgreint símtal sitt við ákærða Birki 22. maí 2008 ekkert hafa tengst máli þessu og myndi hann hvorki eftir fyrrnefndu símtali við ónafngreindan starfsmann Glitnis banka hf. 21. júlí sama ár né símtali við SÖÞ 22. sama mánaðar.

3

Í skýrslu fyrir héraðsdómi kvaðst ákærði Jóhannes hafa starfað hjá Glitni banka hf. frá árinu 1996 sem gjaldeyrismiðlari og síðan forstöðumaður gjaldeyrismiðlunar fyrstu tíu árin, en orðið framkvæmdastjóri markaðsviðskipta snemma árs 2007. Hann hafi líklega fengið svonefnt A umboð til undirskriftar þegar hann tók sæti í framkvæmdastjórn bankans í maí 2008, en verið með C umboð fram að því. Hafi hann verið yfirmaður ákærða Elmars, en þó ekki hans næsti yfirmaður.

Hlut sinn að þessu máli skýrði ákærði í upphafi skýrslu sinnar með eftirfarandi orðum: „Það eina sem ég hef gert í þessu máli er að ég kom inn á einhvern fund og sat þar hluta af honum, þar var til umræðu viðskipti, heiðarleg viðskipti. Síðan í rauninni er bara rætt um á þessum fundi á almennum nótum, engar svona tölur eða skilmálar, engin verð eða neitt slíkt, þar ákveðið. Síðan í rauninni eru þessi viðskipti sem ákært er fyrir hérna, þau eiga sér stað síðar án frekari aðkomu minnar og ég þurfti enga heimild að veita til þessara viðskipta og til mín var ekkert leitað með það. Síðan í rauninni bara þegar þarna í kringum uppgjörið á þessu að þá minnist ég þess að hafa heyrt eitthvað af þessu máli og þá í rauninni að það hafi átt sér stað einhver mistök við skráningu á frágangi og það sé búið að kalla til regluvörðinn og að hann leggi til eitthvað uppgjör ... Ég gerði engar athugasemdir við það sem lagt var þar til, ég man ekkert eftir efni þess sérstaklega“.

Ákærði kvaðst ekki muna hvort hann hafi vitað á þeim tíma, sem viðskipti Glitnis banka hf. við BK-44 ehf. fóru fram, að þau hafi verið gerð um þann fjölda hlutabréfa sem Gnúpur fjárfestingafélag hf. hafi átt að kaupa. Kvaðst ákærði telja að viðskiptastjóri fyrir BK-44 ehf. í bankanum hefði átt að hafa yfirsýn yfir allt varðandi viðskiptin, en ákærði Elmar hafi sagst hafa átt frumkvæði að þeim og átt að koma upplýsingum um samning um sölurétt á hlutabréfunum til svonefnds afleiðuborðs. Hann sagðist ekki hafa séð samning um söluréttinn en í nóvember 2007 hafi verið rætt um „að hann væri með takmarkaða tapsáhættu og takmarkaða hagnaðarvon en það er það eina sem ég get sagt um það.“ Aðspurður um hvenær honum hafi orðið ljóst að ekki hafi verið gengið réttilega frá skráningum um söluréttinum svaraði ákærði: „Það er þarna bara í kringum þetta uppgjör sko, ég man ekki hvort það var ... eftir að uppgjörið var um garð gengið eða hvernig það var.“

Ákærði sagðist ekki muna eftir ástæðu þess að hann hafi sent áðurgreint tölvubréf 7. nóvember 2007 til viðskiptavers með beiðni um skráningu BK-44 ehf. í kerfi bankans, en tók fram að slík skráning hafi verið nauðsynleg til að geta skráð peningamarkaðslán hjá viðskiptavini. Hann kannaðist heldur ekki við að hafa séð kaupnótu vegna kaupa BK-44 ehf. á hlutabréfunum í nóvember 2007. Þá teldi hann að sér hafi sökum stöðu sinnar innan bankans verið sent afrit af tölvubréfi ákærða Magnúsar 7. nóvember 2007 um samþykki fyrir PM mörkum handa BK-44 ehf., en ekki minntist hann þess að hafa átt í samskiptum við Magnús vegna þessa. Undir ákærða var borið fyrrgreint tölvubréf hans til forstjóra Glitnis banka hf. 11. nóvember 2007, þar sem fram kom að Gnúpur fjárfestingafélag hf. hafi selt en „BK-42“ keypt „150 nom“, og kvaðst hann ekki kannast við það að öðru leyti en úr gögnum málsins. Þá kvaðst hann ekki vita um ástæðu þess að SES hafi 7. nóvember 2007 sent sér afrit af fyrrgreindu tölvubréfi til ákærða Elmars.

4

Ákærði Magnús kvaðst hafa hafið störf á skrifstofu forstjóra Glitnis banka hf. í byrjun maí 2007, en orðið framkvæmdastjóri á fyrirtækjasviði um haustið sama ár og stýrt þar deild er nefndist fyrirtækjasvið á Íslandi. Eftir þá breytingu hafi framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs verið næsti yfirmaður sinn, en við þeirri stöðu hafi hann á hinn bóginn tekið í maí 2008. Í nóvember 2007 hafi hann verið í lánanefnd bankans, svonefndri CCC nefnd, og jafnframt setið fundi áhættunefndar reglulega, en ekki sem nefndarmaður á þeim tíma. Taldi hann einnig líklegt að hann hafi haft undirskriftaumboð í bankanum á þessum tíma og heimild til að veita lán að fjárhæð allt að 20.000.000 krónur.

Ákærði kvað þá reglu hafa gilt innan bankans að öll lán umfram lágar heimildir útibússtjóra hafi farið fyrir lánanefndir, en ekki framlenging þeirra. Innan bankans hafi verið áhættumatsflokkun sem viðskiptavinum hafi verið raðað í, en fjárhæðir lána hafi að mestu ráðið því hvaða nefnd bankans færi með hvert mál. Oftast hafi viðskiptastjórar séð um að leggja málefni einstakra viðskiptavina fyrir nefndirnar.

Ákærði kannaðist við að hafa sent áðurgreint tölvubréf 7. nóvember 2007 til ákærðu Jóhannesar og Elmars, HS og SÖÞ um að hann væri kominn með samþykki fyrir PM mörkum handa BK-44 ehf. Um þetta sagði ákærði: „Mér skilst að það sé af því tilefni að ég hafi fengið einhver fyrirmæli um það ... Ég, ég geri ráð fyrir því að ég hafi fengið það frá einhverjum yfirmanni mínum um að þetta væri samþykkt.“ Yfirmenn hans á þessum tíma hafi verið GH og LW. Hafi ákærði verið í góðri trú um að þetta hafi verið samþykkt í áhættunefnd og jafnframt sent afrit af tölvubréfinu til SÖÞ, sem hafi verið ritari áhættunefndar og yfirmaður áhættustýringar. Ekki hafi hann átt samskipti við SÖÞ um málið að öðru leyti. Aðspurður hvort ákærði Birkir hafi verið í sambandi við hann um peningamarkaðslánið til BK-44 ehf. svaraði ákærði Magnús: „Nei, ég held að það hafi komið fram að hann gerði það ekki.“ Hann kvaðst ekki heldur hafa verið í tengslum við ákærðu Elmar eða Jóhannes vegna þessa máls.

5

Vitnið LW, sem var forstjóri Glitnis banka hf. í nóvember 2007, kvaðst fyrir héraðsdómi hafa verið formaður í áhættunefndar bankans á þeim tíma. Að jafnaði hafi lánastjórar innan bankans óskað eftir að ákveðin yrðu mörk fyrir peningamarkaðslán til fyrirtækja sem voru í viðskiptum við hann og slík lánamál verið færð fyrir lánanefnd eða áhættunefndina. Þekkti hann ekki til þess að málefni BK-44 ehf. hafi verið tekin fyrir í áhættunefndinni og hafi hann ekki gefið fyrirmæli um atriði tengd kaupum félagsins á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. í nóvember 2007. Hafi hann ekki vitað af málinu fyrr en lögreglurannsókn hófst, þrátt fyrir að þessi viðskipti hafi tekið til um 1% hlutafjár í bankanum. Ekki vissi hann hver hafi tekið ákvörðun um lánveitingu til BK-44 ehf. fyrir hlutabréfakaupunum. Á sínum tíma hafi hann hvorki vitað hvernig viðskiptin hafi verið gerð upp né minntist hann þess að hafa fengið upplýsingar um að bankinn hafi tapað um 2.000.000.000 krónum á viðskiptunum. Í október 2007 hafi komið til umræðu innan bankans að eigin hlutir hans væru að nálgast 10% heildarhlutafjár, en ekki myndi hann þó eftir að gripið hafi verið til sérstakra ráðstafana vegna þess eða af hvaða tilefni hann hafi sent fyrrgreint tölvubréf til ákærða Jóhannesar 11. nóvember 2007.

Vitnið KS kvaðst hafa tekið við starfi sem regluvörður Glitnis banka hf. í maí 2007 en þá hafi þar ekki verið til „neitt regluvörslukerfi, það var mjög lélegt svona utanumhald.“ Kvaðst hann telja ákærða Elmar hafa sent sér tölvubréf í október eða nóvember 2007 vegna kaupa BK-44 ehf. á allt að 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. Hafi hann veitt samþykki fyrir kaupum og mælt svo fyrir að heimild til þeirra myndi gilda í einn dag. Að öðru leyti hafi hann ekki þekkt inntak viðskiptanna, en þó hafi ákærði Elmar rætt um valrétti í sambandi við þau. Sumarið 2008 hafi ákærði Elmar óskað eftir að hann kæmi á sinn fund og hafi komið þar fram að vegna mistaka hafi söluréttur á hlutabréfum í eigu BK-44 ehf. ekki verið skráður í kerfum bankans. JG hafi einnig komið að málinu. Kvaðst vitnið hafa gefið heimild fyrir sölu hlutanna en tjáð ákærða Elmari að viðskiptin yrðu að vera þannig skráð að þau kæmu skýrt fram í gögnum bankans. Vitnið kvaðst ekki hafa mælt fyrir um hvernig viðskiptin í júlí 2008 yrðu útfærð, enda hafi hann sem regluvörður engar heimildir haft til ákvörðunar um slíkt. Því hafi hann kallað ákærða Jóhannes til fundar með þeim um þetta. Ákærði Jóhannes hafi á endanum tekið ákvörðun um hvernig viðskiptin í júlí 2008 yrðu útfærð þegar í ljós kom að sölurétturinn hafi ekki verið skráður og gefið ákærða Elmari fyrirmæli um það. Aðspurður um hvers vegna ekki hafi verið gengið frá skriflegum samningi svaraði vitnið: „Eins og þeir lýstu þessu fyrir mér á sínum tíma, þá hafi verið einhver misskilningur á milli þeirra og þeir hefðu rangskráð þetta. Þeir sögðust hafa fundið eitthvað, einhvern, einhvern pappír um þetta, einhvern póstex eða stílabók var skráð um þetta, en ég veit ekki, þetta átti að hafa verið bara einhver yfirsýn eins og þeir orðuðu það.“ Vitnið kvað samþykki sitt fyrir viðskiptunum í júlí 2008 hafa verið veitt munnlega. Hann hafi gert starfsfólki í bókhaldi bankans aðvart um þetta og sent þangað skýringar ákærða Elmars. Vitnið kvaðst ekki vita í hverju söluréttur BK-44 ehf. hafi verið fólginn eða hvernig fjárhæð gengis í endurkaupum bankans hafi verið ákveðin.

Vitnið JÓ sem gegndi í nóvember 2007 stöðu framkvæmdastjóra einkabankaþjónustu Glitnis banka hf. sagði ákærða Birki hafa starfað í sinni deild og annast málefni efnameiri viðskiptavina bankans. Hann kvaðst hafa vitað um viðskipti ákærða Birkis vegna kaupa BK-44 ehf. á hlutum í bankanum, en þó ekki þekkt til aðdraganda viðskiptanna eða hver hafi verið seljandi bréfanna. Hafi ákærði sagt að um væri að ræða svonefnd Zero-Cost viðskipti, þar sem áhætta af þeim væri takmörkuð fyrir kaupandann vegna söluréttar sem hann nyti. Vitnið kvaðst telja að ákærði Birkir hafi átt að vera skaðlaus af viðskiptunum, en ekki vita nánar um útfærslu á verðlagningu söluréttarins. Ákærði Birkir hafi upplýst sig um arðgreiðslu frá Glitni banka hf. til BK-44 ehf. á árinu 2008 og viljað loka viðskiptunum með hlutabréfin sem vitnið hafi hvatt hann til að gera.

Vitnið SÖÞ kvaðst hafa starfað sem forstöðumaður áhættustýringar Glitnis banka hf. 2007 og 2008 og jafnframt verið ritari áhættunefndar bankans. Hafi hann gegnt eins konar eftirlitshlutverki sem ritari og getað bent á atriði sem honum hafi þótt skipta máli fyrir áhættustýringu en ekki hafi hann farið með neitunarvald um afgreiðslu lánamála. Ekki hafi hann setið í lánanefnd bankans. Erindi hafi verið lögð fyrir áhættunefndina með því að þau hafi verið send á tiltekið póstfang innan bankans, þau sett á dagskrá funda í nefndinni og tekin þar fyrir. Í einhverjum tilvikum hafi mál verið afgreidd á milli funda með samþykki nefndarmanna, en þau þá verið formlega afgreidd á næsta fundi í nefndinni. Svonefnd lánamörk hafi verið hluti lánamála sem afgreidd hafi verið í nefnd. Þetta tvennt hafi oft farið saman þannig að lánamörk hafi verið afgreidd um leið og lán til viðkomandi hafi verið samþykkt. Viðskiptastjóri viðkomandi félags hafi haft með höndum að leggja mál fyrir nefndarfundi. Kerfi innan bankans hafi verið notað varðandi áhættumat á ákveðnar tegundir fyrirtækja. Í nóvember 2007 hafi málum verið þannig háttað að starfsmenn á sviði áhættustýringar hafi undirbúið fundi í áhættunefnd. Vitnið kvaðst jafnframt hafa fylgst með stöðu bankans í eigin bréfum. Að einhverju leyti hafi verið álitamál hvað hafi átt að telja með í útreikningi á þeirri stöðu, en bankinn hafi leitast við að vera undir lögboðnum mörkum að því er varðaði eignarhald á eigin bréfum. Hafi vitnið séð í skýrslu frá október 2007 að bankinn væri yfir þeim mörkum. Ekki hafi verið sérstakur þrýstingur á sölu bréfa á þeim tíma er BK-44 ehf. keypti í bankanum. Kvaðst vitnið ekki hafa þekkt til lánveitingar Glitnis banka hf. til BK-44 ehf. í tengslum við kaup félagsins á hlutafé í bankanum. Staðfesti hann að hafa fengið afrit tölvubréfs ákærða Magnúsar 7. nóvember 2007 um samþykki PM marka fyrir BK-44 ehf. varðandi þessi viðskipti. Hafi hann án vafa ekkert aðhafst á sínum tíma af þessu tilefni þar sem þetta hafi ekki kallað á aðgerðir af hans hálfu enda „engin tilvísun í áhættunefnd“. Ákærði Magnús hafi ekki haft heimild til ákvörðunar sem lýst hafi verið í tölvubréfinu, heldur hafi þurft að afgreiða erindi sem þetta í áhættunefndinni, en ekki kvaðst hann muna eftir því að þetta málefni hafi farið fyrir hana. Aðspurður kvaðst hann ekki muna tilefni framangreinds símtals síns við ákærða Elmar 22. júlí 2008.

Vitnið GH kvaðst hafa verið yfir fyrirtækjasviði Glitnis banka hf. á árinu 2007 og fram í maí 2008. Hafi hann verið yfirmaður ákærða Magnúsar. Hann hafi setið í áhættunefnd bankans og lánanefnd fyrirtækja en ekki þekkt til mála tengdum lánveitingu vegna viðskipta BK-44 ehf. með hlutabréf í Glitni banka hf. í nóvember 2007. Erindi til lánanefnda hafi í einhverjum tilvikum verið afgreidd á milli funda, annaðhvort af formanni eða varaformanni, en þá hafi lánveitingar verið afgreiddar á næsta fundi í nefndinni. Svonefnd PM mörk viðskiptavina hafi farið fyrir þessar nefndir og um samþykki þeirra farið eftir vinnureglum vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá nóvember 2007 þar sem viðskiptavinum hafi verið raðað eftir áhættuflokkun. Eftir að PM mörk hafi verið sett hafi lán verið afgreidd í markaðsviðskiptum bankans. Viðskiptastjórar hafi sótt um lánamörk fyrir viðskiptavini og lagt fyrir lánanefndir.

  Vitnið HS, sem starfaði í markaðsviðskiptum Glitnis banka hf., kvaðst á árunum 2007 og 2008 hafa haldið utan um upplýsingar um samninga viðskiptavina og tryggingar að baki þeim. Hafi hann fært inn svonefnd PM mörk, sem gilt hafi um peningamarkaðslán, á félög eftir að mörkin hafi verið samþykkt í lánanefnd. Sá háttur hafi oft verið hafður á að miðlarar hafi sótt um PM mörk fyrir viðskiptavini bankans. Að því er varðaði mörk BK-44 ehf. hafi vitnið 7. nóvember 2007 fengið tölvubréf ákærða Magnúsar um þau, væntanlega í framhaldi af því að vitnið hafi vakið athygli á að samþykkt mörk vantaði til skráningar í kerfum bankans og hafi þau svo verið skráð á grundvelli tölvubréfsins. Tilkynningar um PM mörk hafi yfirleitt borist vitninu með tölvubréfi eftir samþykki lánanefnda, en þá hafi samþykkt lánanefndar venjulega fylgt með.

Vitnið BR, sem starfaði sem forstöðumaður í lánastýringu á viðskiptabankasviði Glitnis banka hf. á árunum 2007 og 2008, kvaðst á sínum tíma hafa heyrt af félaginu BK-44 ehf., en hann hafi ekki haft með málefni þess að gera. Hann staðfesti að hafa sent tölvubréf 31. mars 2008 til framangreindra tveggja lánastjóra bankans þess efnis að áhættumat vantaði fyrir BK-44 ehf. Þetta hafi verið gert sökum þess að félagið hafi ekki verið flokkað í áhættumatskerfi bankans. Ekki hafi honum verið kunnugt um hver hafi verið viðskipta- eða lánastjóri félagsins. Innan bankans hafi verið unnið að átaki í áhættumötum fyrir viðskiptavini, en ekki kvaðst hann geta skýrt hvers vegna BK-44 ehf. hafi svo fengið skráningu í áhættumatskerfi þennan sama dag, 31. mars 2008, og verið fært þar í flokk 6.

Vitnið SES kvaðst hafa starfað innan markaðsviðskipta í Glitni banka hf. sem sérfræðingur í gjaldeyrismiðlun. Hann kvað fyrirtækjasvið bankans almennt hafa sótt um svonefnd PM mörk fyrir viðskiptavini en sá sem unnið hafi með mál hafi fengið upplýsingar um samþykkt mörk og fært þau inn í kerfi bankans. Það hafi þurft að gerast áður en lán væri veitt. Þegar komið hafi að gjalddaga peningamarkaðslána hafi gjaldeyrismiðlunin haft samband við viðskiptavin til að athuga hvort framlengja ætti lán eða hvort það yrði greitt upp. Hvorki kvaðst vitnið muna hver hafi verið viðskipta- eða lánastjóri fyrir BK-44 ehf. né vita hver hafi fært inn PM mörkin fyrir félagið eða tekið ákvörðun um lánveitingu til þess. Þá sagðist vitnið ekkert muna um framlengingu á peningamarkaðsláninu til BK-44 ehf., en aðspurður hvort hann hafi verið í einhverjum samskiptum við starfsmenn á fyrirtækjasviði út af þessu svaraði hann: „Apparantly Magnús Arnar.“ Vitnið kvaðst ekkert hafa komið að viðskiptum BK-44 ehf. við bankann og ekki muna eftir að hafa verið í samskiptum við viðskipta- eða lánastjóra vegna félagsins. Þá myndi hann heldur ekki eftir framangreindu tölvubréfi 12. nóvember 2007 með yfirskriftinni „nótur –vs210971“, svarbréfi ákærða Elmars eða símtali sínu við ákærða Elmar í beinu framhaldi af svarbréfinu. Hljóðritun af símtalinu var spiluð við skýrslugjöf hans og kvað hann mega ráða af því að hann hafi skort upplýsingar um lánveitinguna. Aðspurður um þau orð í lok símtalsins hvort hann ætti að senda ákærða Elmari „quote eða bara done-a dílinn“ svaraði hann: „Ég held þetta sé bara fíflagangur, þetta er ekki mjög marktækt, það var hlutverk gjaldeyrismiðlunar að hafa samband við kúnna og fá staðfestingu frá honum að hann samþykkti kjörin, það er það sem við gerðum.“ Þá var hann spurður um hvað átt hafi verið við með orðinu „drulludíll“ í símtalinu og svaraði hann á eftirfarandi hátt: „Ég veit ekki hvað er átt við með drulludíll en þú veist, í mínum huga er drulludíll, skítamix eða eitthvað svona short term redding samkvæmt money market láni, þú veist það gæti hafa átt við short term funding á þessum bréfum eða bara hver annar fíflaskapur ég bara veit það ekki.“

Framburður ákærðu og vitna er að öðru leyti rakinn í hinum áfrýjaða dómi.

IV

Ákærði Birkir reisir aðalkröfu sína um að málinu verði vísað frá héraðsdómi að því er hann varðar á sömu rökum og hann hélt fram fyrir þeirri kröfu í héraði, en til þeirra tók héraðsdómur afstöðu með úrskurði 31. október 2013 og síðan aftur í hinum áfrýjaða dómi með tilliti til þess sem fram hafði komið í munnlegum skýrslum við aðalmeðferð málsins.

Samkvæmt gögnum málsins gaf ákærði Birkir fyrstu skýrslu hjá lögreglu 1. desember 2011 og var honum þá kynnt að hann nyti stöðu sakbornings. Öðru sinni gaf ákærði skýrslu hjá lögreglu 21. sama mánaðar. Í upphafi hennar var tiltekið að honum hafi verið „kunngert að hann njóti réttarstöðu vitnis við yfirheyrsluna“, svo og að honum hafi verið leiðbeint um skyldur sínar og ábyrgð sem vitni, en einnig var tekið fram að honum hafi verið „kunngert að vitni sé rétt að skorast undan því að svara spurningu ef ætla má að í svari þess geti falist játning eða bending um að það eða aðili venslaður því hafi drýgt refsiverðan verknað“. Í þriðja sinn tók lögregla skýrslu af ákærða 18. júní 2012 og var honum við upphaf skýrslugjafar kynnt að hann nyti stöðu sakbornings. Hvorki í annarri skýrslunni né þeirri þriðju var þess getið af hvaða ástæðu ákærði hafi notið annarrar stöðu en þegar hann gaf skýrslu hjá lögreglu næsta skipti þar áður, en við fyrstu skýrslugjöfina og þá þriðju var staddur verjandi hans. Ákærði byggir kröfu sína um frávísun á því að við skýrslugjöf hans 21. desember 2011 hafi lögregla verið hætt rannsókn á hendur honum og hafi ekki verið fullnægt skilyrðum 3. mgr. 57. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála til að taka hana upp á ný.

Um þessa röksemd ákærða er til þess að líta að í nefndu lagaákvæði er mælt svo fyrir að hafi rannsókn á hendur sakborningi verið hætt vegna þess að sakargögn hafi ekki þótt nægileg til ákæru verði rannsókn á hendur honum ekki tekin upp að nýju nema ný sakargögn hafi komið fram eða séu líkleg til að koma fram. Í ákvæðinu er jafnframt mælt svo fyrir að hafi rannsókn á hendur sakborningi verið hætt skuli lögregla tilkynna honum það og eigi hann rétt á að fá um það skriflega staðfestingu. Ekkert liggur fyrir í gögnum málsins um ástæðu þess að lögregla hafi talið efni til að láta ákærða njóta stöðu vitnis við skýrslugjöf 21. desember 2011 og er því ekki unnt að ganga út frá því að það hafi verið gert vegna þess að sakargögn hafi ekki þótt nægileg til ákæru á hendur honum. Þá hefur ekkert komið fram um að lögregla hafi tilkynnt ákærða 21. desember 2011 eða við annað tækifæri að rannsókn á hendur honum hafi verið hætt, svo sem boðið er í síðari málslið 3. mgr. 57. gr. 88/2008 að gera skuli ef rannsókn er felld niður af þar greindum ástæðum. Að þessu gættu ásamt því að ákærða var við skýrslugjöfina 21. desember 2011 leiðbeint sérstaklega um rétt sinn til að færast undan því að svara spurningum er ekki fært að líta svo á að rannsókn á hendur honum hafi verið hætt og þá með þeim afleiðingum að hún yrði ekki tekin upp á ný nema að uppfylltum skilyrðum fyrri málsliðar 3. mgr. 57. gr. laga nr. 88/2008. Verður aðalkröfu ákærða Birkis því hafnað, en lögregluskýrsla hans 21. desember 2011 virt að vettugi.

V

1

Í I. kafla ákæru eru ákærðu Elmari, Jóhannesi og Magnúsi gefin að sök umboðssvik með því að hafa í sameiningu í störfum sínum hjá Glitni banka hf. 12. nóvember 2007 misnotað aðstöðu sína og stefnt fjármunum bankans í verulega hættu er þeir fóru út fyrir heimildir sínar til lánveitinga með því að láta hann veita BK-44 ehf., en félagið var skráð í áhættuflokki 6, peningamarkaðslán að fjárhæð 3.791.340.000 krónur, án samþykkis lánanefndar eða áhættunefndar bankans, án þess að endurgreiðsla lánsins væri tryggð með fullnægjandi hætti og án þess að láta kanna með fullnægjandi hætti greiðslugetu félagsins. Hafi þetta verið í andstöðu við reglur bankans um lánveitingar.

Eins og að framan er rakið veitti Glitnir banki hf. BK-44 ehf. peningamarkaðslán að framangreindri fjárhæð, fyrst miðað við 14. nóvember 2007, en síðar var auðkenni lánveitingarinnar breytt og hún látin gilda frá 12. þess mánaðar. Liggur fyrir að lánið var veitt til að fjármagna að fullu kaup félagsins á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. sem fóru fram 7. nóvember 2007 og þóknun vegna þeirra kaupa. Með framlengingum varði lánveitingin til 22. júlí 2008, en þó með innborgun 30. apríl 2008 í tengslum við sölu fimmtungs áðurnefndra hluta. Einnig er fram komið að bankinn hafði samkvæmt yfirlýsingu frá 25. apríl 2006 fengið að handveði verðbréf á vörslureikningi félagsins nr. 40784 til tryggingar greiðslu á öllum fjárskuldbindingum þess. Eigi að síður fóru umrædd hlutabréf ekki inn á þann reikning, heldur annan vörslureikning félagsins hjá bankanum sem ekki verður séð að hafi verið veðsettur.

Í 17. gr. laga nr. 161/2002 var að finna ákvæði um skyldu lánastofnana til að koma sér upp eftirlitskerfi með áhættu í starfsemi sinni. Í ákvæði 1.2 í vinnureglum vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá janúar 2007 var mælt fyrir um áhættuflokkun á atvinnufyrirtækjum. Fram kom að tillögur um slíka flokkun fagfjárfesta skyldu unnar af markaðsviðskiptum og lagðar fyrir áhættunefnd bankans til umfjöllunar. Samkvæmt ákvæði 2.5 mátti einungis veita peningamarkaðslán til viðskiptamanna sem væru í áhættuflokkum 1 til 4 og með svonefnd PM mörk nema samþykki lána- eða áhættunefndar lægi fyrir. Mættu peningamarkaðslán að hámarki vera til sex mánaða en lengri lán þyrftu heimild lánanefndar. Tekið var fram að framlengingar á lánum skyldu vera innan marka þó gengisbreytingar hefðu orðið svo lánið væri orðið hærra en mörkin í krónum, en í slíkum tilvikum skyldi sækja um hækkun á mörkum eða lækka höfuðstól lánsins. Loks kom fram að ábyrgð vegna vanskila á peningamarkaðslánum væri hjá því sviði sem skráð væri fyrir viðskiptamanninum.

Í almennum reglum um útlán og markaðsáhættu, samþykktum af stjórn Glitnis banka hf. 2. október 2007, kom fram það markmið bankans að auka arðsemi hluthafa og hlutafjár með skilvirkri áhættustjórnun og varfærinni útlánastefnu. Lánaákvarðanir skyldu byggðar á ítarlegu mati á útlánaáhættu, varfærnum ráðstöfunum til að draga úr lánaáhættu og áhættumiðuðum kjörum. Í 2. kafla reglnanna sagði: „Bankinn leitast við að takmarka stórar útlánaáhættur, þ.e. útlánaáhættur sem nemur meira en 10% af reglubundnu eiginfjárhlutfalli (CAD vegið eigið fé). Þannig má engin einstök langtímaútlánaáhætta vera hærri en 20% af CAD vegnu eiginfjárhlutfalli Glitnis á samstæðugrundvelli. Langtímamörk fyrir einstaka stóra útlánaáhættu skulu takmarkast við viðskiptavini sem eru í áhættuflokkum 1-5 miðað við áhættumatslíkan bankans. Sérstaklega skal þess gætt að meta lánshæfi viðskiptavinar, gæði trygginga eða annarra áhættuþátta, sem og eðli útlánaáhættunnar og eðlislega áhættu hennar. Uppsafnaðar samstæðuútlánaáhættur sem eru hærri en 10% af samstæðuvegnu eigin fé mega ekki fara yfir 200%. Allar ákvarðanir um útlánaáhættu og/eða markaðsáhættu skulu byggðar á formlegu áhættumati á viðskiptavininum og fjárhagsstöðu hans, lánshæfi hans, útlánasögu og öðrum viðeigandi upplýsingum. Ítarleg greining skal gerð á eðlislægri áhættu ákvörðunarinnar sem og viðeigandi áhættumildandi þáttum.“ Þriðji kafli reglnanna bar heitið útlánareglur og útlánaferli. Þar var fjallað um fjölmargar lánanefndir, þar á meðal áhættunefnd skipaða af framkvæmdastjóra bankans. Nefndin bar ábyrgð á stjórnun og eftirliti með allri útlánaáhættu, markaðsáhættu og mótaðilaáhættu bankans á samstæðugrundvelli. Áhættunefnd skyldi gera tillögur um útlánaheimildamörk fyrir útlánanefndir bankans og ákveða útlánareglur hans. Þá sagði: „Áhættunefnd setur útlánaheimild fyrir viðskiptavini bankans og ákveður útlánaheimild viðskiptavina í samræmi við samþykkt heimildarmörk sem eru hluti af þessum reglum. Áhættunefnd staðfestir og samþykkir áhættumatslíkön bankans og kerfi og ákveður reglur um markaðsáhættu. Áhættunefnd má fela undirnefndum ákvörðunarvald í einstökum tilfellum. Allar ákvarðanir skulu færðar í fundargerðir. Áhættunefnd gerir tillögur til stjórnar um almennar reglur um útlánatapsskilmála og endanlegar afskriftir einstakra lána og trygginga innan samstæðunnar. Áhættunefnd setur sér starfsreglur sem eru lagðar fyrir stjórn til staðfestingar. Sérhver nefndarmaður hefur neitunarvald um ákvörðun.“ Samkvæmt 4. kafla reglnanna, er bar heitið heimildamörk, höfðu áhættunefnd og útlánanefndir bankans heimildir til að samþykkja lánveitingar í samræmi við hlutfall af eigin fé hans og fara eftir áhættuflokkun viðskiptamanns. Þannig hafði áhættunefnd heimild til að lána viðskiptavini í áhættuflokki 6 sem næmi allt að 10% af vegnu eigin fé bankans. Samkvæmt ákvæði 5.3 í útlánahandbók Glitnis banka hf., sem áhættunefnd bankans staðfesti 7. nóvember 2007, skyldu allar ákvarðanir nefndarinnar færðar í fundargerðir. Þegar þess væri sérstaklega þörf gæti nefndin tekið ákvarðanir um mál milli reglulegra funda en tveir nefndarmenn þyrftu að samþykkja ákvörðun og yrði annar þeirra að vera formaður nefndarinnar eða varaformaður.

Samkvæmt undirskriftareglum Glitnis banka hf., sem stjórn hans samþykkti 24. júní 2003, voru umboð starfsmanna til að skuldbinda hann þrenns konar, A, B og C umboð, en aðrir en þeir sem hefðu slíkt umboð gætu ekki skuldbundið bankann. Yrði bankinn ávallt skuldbundinn með undirskrift tveggja starfsmanna með A umboð. Þegar um væri að ræða hagsmuni á bilinu frá 500.000.000 til 1.000.000.000 króna og þeir vörðuðu veitingu ábyrgða, lánveitingar aðrar en lánveitingar á millibankamarkaði, skilmálabreytingar útlána og veðbreytingar þyrfti undirskrift tveggja starfsmanna, annars með A umboð og hins með C umboð. Þegar um meiri hagsmuni væri að ræða en að framan greinir og þeir vörðuðu viðskipti með gjaldeyri, verðbréf og afleiður og ádrátt á lánalínur þyrfti undirskrift tveggja starfsmanna, annars með A umboð og hins með C umboð.

Í handbók um lánamál Glitnis banka hf., sem mun síðast hafa verið uppfærð á árinu 2004, var í ákvæði 2.10 að finna reglur um peningamarkaðslán. Þar sagði: „PM-lína (money market line) veitir miðlara heimild til þess að lána viðkomandi viðskiptamanni skammtíma lán (allt að 6 mánuðir hið lengsta) á kjörum sem ráðast af markaðsaðstæðum hverju sinni, þó þannig að heildarupphæð slíkra lána má aldrei vera hærri en skráð PM-línu mörk. PM-línur standa aðeins viðskiptavinum í áhættuflokkum 1-4 til boða, þó er heimilt að lána viðskiptavinum í hærri áhættuflokki með samþykki, áhættu- eða lánanefndar. Bankanum ber engin skylda til þess að lána viðskiptamanni skammtíma lán, þó svo að heimild sé til staðar.“

Af reglum þessum er augljóst að peningamarkaðslánið sem um ræðir í málinu mátti ekki veita nema að undangengnu mati á því hvort BK-44 ehf. teldist vera fagfjárfestir, hvort hann mætti flokka í áhættuflokka 1 til 4 og eftir atvikum hvernig fara skyldi um tryggingar fyrir láninu. Væri félagið ekki fellt undir einhvern af þessum áhættuflokkum þurfti lánveiting sem þessi sérstaka meðferð áhættunefndar. Þá þurfti lán sem þetta að hljóta viðeigandi skráningu í kerfum bankans, auk þess sem það varðaði starfsmann bankans, ákærða Birki. Gögn málsins bera þess engin merki að lánveitingin hafi verið til meðferðar hjá áhættunefnd eða öðrum lánanefndum bankans. Er af framansögðu ljóst að lánveitingin átti sér stað án umboðs eða heimildar sem væri á færi ákærðu Elmars, Magnúsar eða Jóhannesar að veita.

Eins og áður kom fram hafði Glitni banka hf. á árinu 2007 ekki tekist að halda sig innan lögbundinna marka með eignarhald á eigin bréfum og hann fengið athugasemdir þar um frá Fjármálaeftirlitinu. Skipti það bankann því miklu að næðist að selja umrædda hluti sem námu ríflega 1% af öllum hlutum í bankanum, en ella hefði þetta eignarhald hans aukist í um það bil 13,5%. Þrátt fyrir framburð forstjóra bankans um að bankinn hafi ekki gripið til sérstakra ráðstafana af þessum sökum bera gögn málsins með sér að bankanum var mjög í mun að losna við eigin bréf. Á hinn bóginn hafði verð á hlutabréfunum tekið að lækka á þessum tíma og samkvæmt framburði ákærðu Birkis og Elmars og öðrum gögnum málsins voru fjárfestar í vandræðum með að standa skil á skuldbindingum sínum við bankann, meðal annars vegna kaupa á hlutabréfum. Var þá einnig útséð um að Gnúpur fjárfestingafélag hf. gæti 8. nóvember 2007 staðið við framvirkan samning um kaup á 150.000.000 hlutum úr eignasafni eigin viðskipta bankans fyrir 30,6813 krónur á hlut. Annaðist ákærði Elmar lokun á þeim samningi. Fyrir dómi taldi enginn ákærðu sig muna eftir eða ætla að tengsl þess félags við BK-44 ehf. hafi ráðið því að síðarnefnda félagið kom að málum. Á hinn bóginn bera símtöl ákærða Elmars við starfsmann Gnúps fjárfestingafélags hf. og miðlara í eigin viðskiptum bankans þremur dögum áður en kaupin áttu sér stað og framburður ákærða Elmars um þessi símtöl með sér að bankinn taldi sig hafa fundið nýjan kaupanda að þessum fjölda hluta. Yrði samningnum við Gnúp fjárfestingafélag hf. því lokað. Bar ákærði Birkir raunar svo að ákærðu Elmar og Jóhannes hafi beðið sig sérstaklega um að annast sölu á 150.000.000 hlutum í bankanum, þótt hann kannaðist ekki frekar en þeir við að hafa vitað hvert var tilefnið.

Samkvæmt framburði ákærðu Elmars, Jóhannesar og Birkis hittust þeir á fundi að morgni 7. nóvember 2007 þar sem rætt var um að BK-44 ehf. keypti umrædda 150.000.000 hluti í Glitni banka hf. Frásögn þeirra er á hinn bóginn ekki með sama hætti um hvort fundir hafi verið fleiri en einn þennan morgun og þá hvort ákærði Jóhannes hafi setið þá báða eða hversu ítarlega hafi verið farið yfir væntanleg viðskipti. Þannig kvaðst ákærði Jóhannes í raun einungis hafa átt stutta viðdvöl á fundi með ákærðu Elmari og Birki þar sem rædd hafi verið „heiðarleg viðskipti“ sem hann hafi ekki vitað hvernig voru síðar útfærð. Ákærði Birkir lýsti atvikum á hinn bóginn svo að ákærðu Jóhannes og Elmar hafi báðir nálgast sig um kaup á 150.000.000 hlutum í bankanum og jafnframt beðið sig um að kanna hug viðskiptamanna um kaup á þeim á tímum lækkandi verðs á hlutabréfum. Samkvæmt framburði ákærða Birkis náði sú könnun þó einungis til eins ótilgreinds viðskiptavinar og hafi þeir þrír ákærðu í framhaldinu átt fund þann sama morgun. Greindi ákærði Birkir ítrekað frá því fyrir dómi að frumkvæðið að viðskiptunum hafi að öllu leyti komið frá þessum tveimur ákærðu, þótt ákærði Elmar hafi komið meira að málum. Hafi þessir tveir ákærðu lofað sér að sjá um allan frágang málsins. Þótt ekki hafi verið rætt um lánskjör í smáatriðum hafi kaupin átt að vera með svonefndum Zero-Cost kjörum, eins og hann kvaðst skilja hugtakið. Á hinn bóginn vildi hann ekki fullyrða hvort fundir þeirra þennan morgun hafi verið einn eða tveir og að ákærði Jóhannes hafi setið þá báða, sem hann teldi ólíklegt. Menn hafi verið að „kasta þessu nú svona á milli sín“ og óljóst sé hvernig nákvæmlega tímaröðin hafi verið. Ákærði Elmar taldi að fundirnir hafi verið tveir eftir að hann hafi haft orð á þessum viðskiptum við ákærða Birki. Á þeim fyrri hafi JG einnig setið með sér og ákærða Birki og jafnvel ákærða Jóhannesi í upphafi. Síðari fundinn hafi þeir þrír ákærðu setið, en ákærði Jóhannes þó varla allan og líklega ekki verið komið að útfærslu um endanlegt gengi eða lánsform. Lýsti ákærði Elmar því hvert hafi verið efni þessara viðskipta að hans mati, en vísaði jafnframt til þess að hann hafi ekki haft heimild til að ganga frá þeim og hafi fjármögnun þeirra að öllu leyti verið á sviði annarra í bankanum.

Eins og áður greinir var peningamarkaðslánið veitt án heimildar í reglum bankans. Var það þó ekki gert fyrr en ákærði Magnús hafði sent áðurnefnt tölvubréf 7. nóvember 2007 til ákærðu Jóhannesar og Elmars, SÖÞ og HS. Hafði sá síðastnefndi með höndum að skrá inn svonefnd PM mörk viðskiptavina. Í bréfinu tilkynnti ákærði Magnús að hann hafi fengið samþykki fyrir peningamarkaðsláni til BK-44 ehf. upp á 4.000.000.000 krónur í sex mánuði og í kjölfarið framsendi ákærði Elmar bréfið til ákærða Birkis og SES svo að gengið yrði frá lánveitingunni.

Þótt ákærði Elmar hafi sagt að hann hafi ekki haft samskipti við ákærða Magnús kom fram í samtali hans 12. nóvember 2007 við áðurnefndan SES að ákærði Magnús hafi samþykkt PM mörkin. Gaf hvorugur þeirra haldbærar skýringar á efni símtalsins eða hvers vegna Magnúsi var send tilkynning um lánveitinguna í kjölfar hennar. Þá hefur ákærði Magnús á engan hátt upplýst frá hverjum hann átti að hafa fengið fyrirmæli um að senda tilkynningu um samþykki á PM mörkum fyrir BK-44 ehf. sama dag og viðskiptin komust á. Fyrir utan að hvorki voru efnislegar né formlegar forsendur til að veita lánið, þá kom fram hjá ákærða Magnúsi að ekki hafi fallið innan starfsviðs hans að koma samþykktum lána- eða áhættunefndar til viðtakanda innan bankans. Sem háttsettur yfirmaður í bankanum var ákærði Magnús þó í aðstöðu til að gefa þessa tilkynningu 7. nóvember 2007 og var hún óhjákvæmilegur þáttur í að lánveitingin kæmist á, enda framsendi ákærði Elmar hana til SES 12. sama mánaðar og sendi sá síðastnefndi í beinu framhaldi af því fyrrgreint tölvubréf til ákærðu Elmars, Jóhannesar og Magnúsar þar sem sagði: „FYI Dönn. Lánaði BK-44 isk 3.791.340.000 @ 14,55 Reibor og 210bp álagi í 1 mánuð frá 12.nóv. – 12.des. Pís át!“ Samkvæmt þessu er sannað að ákærði Magnús fór út fyrir umboð sitt með framangreindri tilkynningu 7. nóvember 2007.

Eins og að framan er rakið eru í málinu fjölmörg tölvubréf og símtöl sem bera vott um mikinn þátt ákærða Elmars í viðskiptum þessum og eftirfylgni hans í sambandi við þau. Er sýnt að hann hafi vitað um tilefni viðskiptanna og stöðu hlutabréfamarkaðar. Einnig verður gengið út frá því að vegna starfa sinna í bankanum hafi hann þekkt reglur hans um útlán og markaðsáhættu. Gat honum ekki dulist að lán það sem um ræðir þyrfti að samþykkja í áhættunefnd bankans. Slíkt samþykki lá ekki fyrir og var framkvæmd lánveitingarinnar öll úr lagi. Þótt fallist verði á það með ákærða Elmari að umboð hans til ýmissa athafna varðandi viðskiptin hafi verið takmarkað var hann engu að síður aðstöðu til að koma þeim fram með þeim hætti sem hann gerði og áður er lýst.

Ákærði Jóhannes hefur lýst því að hann hafi setið að minnsta kosti hluta af fundi að morgni 7. nóvember 2007 um kaup BK-44 ehf. á 150.000.000 hlutum í bankanum, þótt hann segist ekki muna að um hafi verið að ræða jafn marga hluti og Gnúpur fjárfestingafélag hf. hafði framvirkan samning um að kaupa. Framburður ákærða Elmars var ekki skýr um þátttöku ákærða Jóhannesar við ákvarðanatöku þennan morgun, en þó kvað hann ljóst að ákærði Jóhannes hafi hvatt ákærða Birki til kaupanna sem ekki hefðu getað komist á með aðkomu ákærðu Elmars og Birkis einni saman. Þá greindi ákærði Birkir frá því að ákærðu Jóhannes og Elmar hefðu lýst því yfir að þeir myndu annast lánveitinguna og jafnframt viðskiptin í heild sinni. Verður og að líta til þess að ákærði Jóhannes vissi einnig að um var að ræða kaup á verulegum hlut í bankanum eða rúmlega 1% á tímum lækkandi gengis og skorts á áhugasömum kaupendum. Því liggur fyrir að hann gerði sér grein fyrir að verulega hátt lán þyrfti til kaupanna, en hann þekkti reglur bankans um veitingu slíkra lána.

Til viðbótar þessu liggur fyrir að ákærði Jóhannes hafði meiri afskipti af viðskiptunum en þau ein að sitja hluta af fundi 7. nóvember 2007. Þannig sendi hann síðar þennan dag erindi til viðskiptavers bankans er bar yfirskriftina „stofna í K+ asap pls“ þar sem sagði: „Viljiði líka stofna BK 44 kt 6202002120 asap takk“. Fékk hann jafnframt svar um hæl þar sem sagði að félagið væri „þegar til í Kondor og IBAS Stuttnafnið er MK-44“. Eins og rakið hefur verið kvaðst ákærði ekki muna eftir þessum samskiptum, en gaf þá skýringu að slík skráning væri nauðsynleg til að skrá mætti peningamarkaðslán í bókum bankans. Samkvæmt efni bréfsins virðist ákærði Jóhannes þó ekki hafa talið að BK-44 ehf. hafi verið umsvifamikill viðskiptavinur bankans, þótt hann sannanlega vissi að til stóð að veita félaginu afar hátt lán fyrir kaupum á 150.000.000 hlutum í bankanum. Þá var ákærða Jóhannesi sent samrit tölvubréfs ákærða Magnúsar síðar þennan sama dag um að fengist hafi samþykki fyrir „PM mörkum á BK-44 ehf, ... upp á 4ma. kr. í 6 mánuði.“ Er framburður hans um að ekki hafi verið venja að senda sér slík bréf ekki til stuðnings lýsingu hans á því að hann hafi ekki komið að málum stöðu sinnar vegna. Til viðbótar þessu fékk hann, eins og hinir tveir ákærðu samkvæmt þessum kafla ákærunnar, sent tölvubréf SES 12. nóvember 2007 um staðfestingu á lánveitingunni og nákvæma tilgreiningu hennar. Hafði hann ekki skýringu á því hvers vegna honum var sent afrit af þessu bréfi, en það hafi ekki verið venja að senda honum slík skjöl. Loks er tölvubréf ákærða Jóhannesar til forstjóra bankans 11. nóvember 2007 einnig til marks um að hann hafi haft vitneskju um viðskiptin, en í bréfinu tilkynnti hann forstjóranum að Gnúpur fjárfestingafélag hf. hafi selt en „BK-42“ keypt „150 nom“.

Samkvæmt öllu framangreindu en að öðru leyti með vísan til forsendna hins áfrýjaða dóms er sannað að ákærðu Elmar, Jóhannes og Magnús misnotuðu aðstöðu sína innan Glitnis banka hf. á þann hátt sem greinir í I. kafla ákærunnar og er háttsemi þeirra þar réttilega færð til refsiákvæðis.

2

Eins og nánar er lýst í héraðsdómi eru ákærðu Elmari og Jóhannesi í II. kafla ákæru gefin að sök umboðssvik með því að hafa einhvern tímann á tímabilinu frá nóvember 2007 til 22. júlí 2008 í störfum sínum hjá Glitni banka hf. misnotað aðstöðu sína og valdið bankanum verulegri fjártjónshættu. Hafi þeir farið út fyrir heimildir sínar með því að gera munnlegan samning við ákærða Birki um skaðleysi BK-44 ehf. af hlutabréfaviðskiptunum þannig að félagið nyti án nokkurs endurgjalds söluréttar á hlutabréfunum. Hafi ákærði Elmar annast hlutabréfaviðskiptin 22. júlí 2008 milli BK-44 ehf. og Glitnis banka hf., en ákærða Jóhannesi, yfirmanni ákærða Elmars, hafi verið kunnugt um framkvæmd viðskiptanna og samþykkt framgang þeirra þegar þau voru gerð upp í samræmi við samninginn um sölurétt. Á þessum kjörum hafi þeir svo látið Glitni banka hf. efna samninginn 22. júlí 2008 með tjóni bankans að fjárhæð 1.933.292.207 krónur.

Eins og áður greinir er fram komið að uppgjör viðskiptanna var framkvæmt með þeim hætti að bankinn keypti hlutabréfin 22. júlí 2008 af BK-44 ehf. á markaðsgengi. Bankinn seldi BK-44 ehf. hlutabréfin aftur á sama verði en keypti þau á ný á yfirverði sem tók mið af því að gera félagið skaðlaust af viðskiptunum. Var sú aðferð á engan hátt í samræmi við reglur bankans.

Eins og málið liggur fyrir verður að leggja til grundvallar framburð ákærðu Elmars og Jóhannesar sem og vitnisins KS um að munnlegur samningur hafi komist á um rétt BK-44 ehf. til að krefjast þess að Glitnir banki hf. keypti á ný hlutabréfin sem bankinn seldi félaginu 7. nóvember 2007.

Í fyrrnefndum vinnureglum vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá janúar 2007 voru fyrirmæli um valrétti í ákvæði 2.3.5 þar sem sagði að ekki skyldi gera valréttarsamninga nema þeir væru varðir með öðrum valréttum eða virkum kaupum og sölu undirliggjandi eigna. Í 3. kafla reglnanna sagði að viðskiptamenn þyrftu að leggja fram tryggingar fyrir útlánaígildi afleiðuviðskipta sinna samkvæmt nánar tilgreindri töflu og að tryggingarnar skyldu gilda fyrir öllum viðskiptum viðskiptamannsins við bankann en undantekning var gerð fyrir viðskiptamenn í áhættuflokkum 1 til 4. Í ákvæði 4.3 var fjallað um tryggingaköll og lögð sú skylda á starfsmenn markaðsviðskipta að fylgjast daglega með þróun markaðsverðs afleiðusamninga viðskiptamanna í hlutfalli við þær tryggingar sem væru fyrir viðskiptunum. Ef tap viðskiptamanns væri að aukast þannig að telja mætti að tryggingar myndu ekki duga skyldi starfsmaður markaðsviðskipta kalla eftir viðbótartryggingum. Samkvæmt ákvæði 7.1 skyldi haldið utan um valrétti í nánar tilgreindum kerfum og skrá hlutabréfavalrétti í ,,Samningaöskjuna“. Eftir ákvæði 7.2.2 hafði svonefnd afleiðubók heimild til að „skrifa og kaupa valrétti á einstök félög í ICEX15 eða safni þeirra.“ Mætti „opin deltastaða safnsins vera allt að 100 m.kr.“ en þó aldrei meira en „50 m.kr.“ á hvert einstakt félag. Þá sagði að „takmörk á heildarstöðu valrétta í bókinni ... skal vera á hverjum tíma 3.000 m.kr.“ Í ákvæði 7.3 var mælt fyrir um að valréttargjöld yrðu gerð upp miðað við viðskiptadaga og skyldu samningar um valrétti gerðir upp miðað við lokadag þeirra.

Framburður ákærðu og vitna er á ýmsa lund um þátt ákærðu Jóhannesar og Elmars að ákæruatriðum samkvæmt þessum kafla ákærunnar. Ákærðu hafa báðir lýst því að samið hafi verið munnlega um sölurétt þegar í upphafi eða 7. nóvember 2007, en BK-44 ehf. hafi samtímis selt frá sér kauprétt og um leið takmarkað hagnaðarvon sína. Bar ákærði Elmar að fyrir mistök hafi gleymst að skrá söluréttinn í kerfum bankans en það hafi ekki komið í ljós fyrr en við sölu bréfanna 22. júlí 2008. Ákærði Elmar lýsti því að áhætta BK-44 ehf. af kaupunum hafi falist í hugsanlegri lækkun á verði hlutabréfa niður í söluréttarverð sem hafi verið í lægra gildi en kaupverðið. Hafi samningurinn verið með svonefndum Zero-Cost kjörum og ekki kostað neitt eins og hugtakið gefi til kynna. Þótt ákærði Elmar hafi borið að ekki hafi verið í hans verkahring að fylgjast með afdrifum peningamarkaðslánsins er því áður lýst að rafræn dagbók hans hafði að geyma áminningu um gjalddaga þess 21. júlí 2008. Auk þess átti hann símtal þann dag við ónefndan starfsmann bankans þar sem ákærði kvaðst myndu ganga frá peningamarkaðsláni BK-44 ehf. daginn eftir.

Eins og áður greinir bar ákærði Jóhannes að hann hafi lítið sem ekkert komið að samningsgerð við hlutabréfakaup BK-44 ehf. í nóvember 2007 og til viðbótar því hafi hann ekki komið að uppgjörinu í júlí 2008. Á þeim tíma sem uppgjörið fór fram hafi hann þó heyrt af því að vegna mistaka hafi ekki verið gengið frá skráningu söluréttarins við kaup BK-44 ehf. á hlutunum og því hafi uppgjöri verið hagað með sérstökum hætti.

Í skýrslu fyrir héraðsdómi voru svör ákærða Elmars ekki skýr um hlut ákærða Jóhannesar að því sem gerðist í júlí 2008, en sá síðarnefndi hafi frétt af málum um það leyti er uppgjörið átti sér stað. Þá lýsti ákærði Elmar því að þáttur JG hafi verið mikill í ákvörðun um hvaða leið ætti að fara í þessu sambandi. Kvaðst ákærði hafa rætt um þetta bæði við ákærða Jóhannes og JG og hafi ákærði Jóhannes ekkert sett út á aðferð við uppgjörið sem hafi þá hugsanlega þegar verið um garð gengið. KS bar á hinn bóginn að ákærði Elmar hafi kallað sig á fund í júlí 2008, er ljóst var að söluréttur á bréfunum hafði ekki verið skráður. Hafi ákærðu báðir lýst því að einhver misskilningur hafi orðið við upphaf viðskipta sem leitt hafi til þess að ekki var gengið frá skriflegum samningi um söluréttinn. Á endanum hafi það svo verið ákærði Jóhannes sem í júlí 2008 hafi tekið ákvörðun um hvernig viðskiptin yrðu gerð upp og gefið ákærða Elmari fyrirmæli um það. Eins og áður segir kvaðst ákærði Birkir á hinn bóginn ekkert geta sagt til um hvernig málum var hagað. Hann hafi þó vitað að eina áhætta BK-44 ehf. hafi falist í því að bankinn myndi falla. Þá bar ákærðu Elmari og Birki ekki saman um hvort sá síðarnefndi hafi óskað eftir sölu allra bréfanna í apríl 2008. Ekkert er í gögnum málsins um fyrirmæli ákærða Birkis þar um, en ákærði Elmar kvað misskilning hafa getað verið um þetta milli þeirra.

Ákærði Elmar hefur lýst því að ákveðið hafi verið að láta BK-44 ehf. ekki gjalda þess í uppgjörinu að mistök hafi verið gerð innan bankans sem tæki á sig allt tap af gengismun á bréfunum frá kaupum þeirra í nóvember 2007 til sölu þeirra í júlí 2008, að viðbættri þóknun vegna lántöku. Jafnframt því kvað hann fyrst hafa komið í ljós í júlí 2008 að ekki hafi verið gengið formlega frá söluréttinum. Á hinn bóginn er fram komið að í engu var hugað að hinum ætlaða sölurétti á þeim tíma er fimmtungur hlutanna var seldur í apríl 2008 á mun lægra verði en þeir voru keyptir í nóvember árið áður. Voru skýringar ákærða Elmars um þetta þær einar að söluréttar- og valréttarsamningar lifðu „sjálfstæðu lífi“ þannig að gera mætti þá upp með sjálfstæðum hætti.

Af gögnum málsins verður ráðið að Glitnir banki hf. hafi boðið viðskiptamönnum sínum að gera við sig valréttarsamninga með svonefndum Zero-Cost kjörum sem fólust í því að viðskiptamaðurinn ætti rétt á að selja bankanum tiltekin hlutabréf ef gengi þeirra færi niður fyrir tilgreind mörk gegn því að bankinn nyti réttar til að kaupa hlutabréfin ef gengi þeirri færi upp fyrir önnur tilgreind mörk. Á milli gengis sem veitti viðskiptamanninum sölurétt og gengis sem veitti bankanum kauprétt var tiltekið bil en innan þess bar viðskiptamaður áhættu af lækkun gengis frá því að hann keypti hlutabréfin og naut hagnaðar af hækkun gengisins. Fyrir gerð samninga sem þessara áttu engar greiðslur að koma, enda litið svo á að endurgjald úr hendi hvors aðila væri fólgið í réttindum sem hann veitti hinum. Eins og atvikum er háttað í máli þessu fær með engu móti staðist að söluréttur, sem haldið er fram að BK-44 ehf. hafi átt að njóta gagnvart Glitni banka hf., geti hafa verið með þessum Zero-Cost kjörum, enda hefur því hvergi verið borið við að samið hafi verið um hversu lágt gengi á hlutabréfum í bankanum þyrfti að verða til að virkja sölurétt BK-44 ehf. eða hversu mikið gengið þyrfti að hækka til að virkja kauprétt bankans. Þá er og til þess að líta að hefði samningur verið gerður með þessum kjörum hefði BK-44 ehf. ávallt þurft að bera sjálft þann hluta af tapinu sem myndaðist af lækkun á verðgildi hlutabréfanna frá gengi þeirra við kaup félagsins 7. nóvember 2007 niður í það gengi sem virkjaði sölurétt þess gagnvart bankanum. Þvert gegn þessu var félaginu haldið algerlega skaðlausu af kaupunum í uppgjörinu 22. júlí 2008, þar á meðal vegna vaxta sem féllu á peningamarkaðslán þess á öllum lánstímanum.

Samkvæmt framansögðu kváðu reglur Glitnis banka hf. á um greiðslu gjalda af valréttarsamningum og að gera ætti þau upp miðað við viðskiptadaga. Skyldi uppgjör valréttarsamnings taka mið af lokadegi hans. Fram kom í vitnisburði tveggja starfsmanna á svonefndu afleiðuborði bankans fyrir héraðsdómi að þeir hafi gefið svokallað ,,kvót“ þegar gengið hafi verið frá samningi um sölurétt og hafi sérstakt valréttargjald verið greitt fyrir kauprétti og sölurétti auk þess sem verðleggja hafi þurft hina undirliggjandi eign í samningnum. Þá voru innan Glitnis banka hf. ýmsar varnir til að tryggja að hann bæri ekki tapsáhættu vegna valréttarsamninga. Þannig bar að skrá valréttarsamninga í kerfum bankans og skyldi tryggt að þeir væru varðir af öðrum samningum, en það lýsti sér meðal annars í því að starfsmenn á afleiðuborði leituðust við að láta mismunandi valréttarsamninga mætast. Af valréttarsamningi skyldi greiða sérstakt gjald. Ekkert af þessu var gert í tengslum við samning um sölurétt til handa BK-44 ehf.

Fallist er á með héraðsdómi að við uppgjör Glitnis banka hf. á hlutabréfaviðskiptunum við BK-44 ehf. var farið á svig við allar þessar reglur. Á engan hátt var leitast við að takmarka það fjártjón sem bankinn varð fyrir og var hann látinn bera allt tjón vegna viðskiptanna. Af því sem rakið hefur verið er sannað að ákærði Elmar annaðist undirbúning uppgjörs viðskiptanna og stuðlaði að því að það yrði með þeim hætti sem varð. Var uppgjörið með vitneskju og samþykki ákærða Jóhannesar. Með þessu fóru ákærðu út fyrir heimildir er þeir höfðu í störfum sínum og skuldbundu þannig Glitni banka hf. með ólögmætum hætti með þeim afleiðingum að tjón bankans varð 1.933.292.207 krónur. Samkvæmt öllu framansögðu eru þeir sekir um þá háttsemi sem í II. kafla ákæru greinir og er þar réttilega færð til refsiákvæðis.

3

Að virtu því sem að áður segir um aðkomu ákærða Elmars að viðskiptum þeim sem um ræðir en að öðru leyti með vísan til forsendna héraðsdóms verður staðfest niðurstaða um sakfellingu hans vegna ákæruatriða í III. kafla ákærunnar.

Á sama hátt verður staðfest niðurstaða héraðsdóms um sakfellingu ákærða Birkis samkvæmt IV. kafla ákærunnar fyrir hlutdeild í umboðssvikum samkvæmt I., II. og III. kafla ákæru.

Þá verður niðurstaða héraðsdóms um sakfellingu ákærðu Elmars, Jóhannesar og Birkis fyrir markaðsmisnotkun samkvæmt V. kafla ákærunnar staðfest með vísan til forsendna hans.

Loks verður staðfest niðurstaða héraðsdóms um sakfellingu ákærða Birkis samkvæmt VI. kafla ákæru með vísan til forsendna hans.

 Brot ákærðu eru réttilega heimfærð til refsiákvæða í hinum áfrýjaða dómi að öðru leyti en því að brot samkvæmt V. kafla ákærunnar varða við a. lið 1. töluliðar 1. mgr. 117. gr., sbr. 1. tölulið 146. gr., laga nr. 108/2007 um verðbréfaviðskipti. 

4

Ákærði Elmar er fæddur 1978, ákærði Jóhannes 1971, ákærði Magnús 1973 og ákærði Birkir 1964. Enginn þeirra hefur áður sætt refsingu svo kunnugt sé. Við ákvörðun refsingar er til þess að líta að ákærðu Jóhannes og Magnús voru á þeim tíma er brotin voru framin meðal æðstu stjórnenda í stórum viðskiptabanka sem jafnframt var almenningshlutafélag. Ákærði Elmar var verðbréfamiðlari en þó í aðstöðu til að hrinda í framkvæmd viðskiptunum sem málið varðar. Ákærði Birkir var í senn starfsmaður Glitnis banka hf. og einkaeigandi BK-44 ehf. og naut þeirrar stöðu í viðskiptum félagsins að vera bæði í starfslegum og persónulegum tengslum við þá menn sem komu þar fram af hálfu bankans. Til þessara viðskipta gekk ákærði Birkir í því skyni að njóta af þeim fjárhagslegs ávinnings svo sem reyndin varð að nokkru. Brot ákærðu Elmars, Jóhannesar og Birkis gegn lögum nr. 108/2007 voru stórfelld og beindust bæði að þeim sem áttu í viðskiptum á skipulegum verðbréfamarkaði og öllum almenningi. Háttsemi allra ákærðu varðaði gríðarlegar fjárhæðir og varð Glitnir banki hf. fyrir stórfelldu tjóni af gerðum þeirra. Þá var brot ákærða Birkis samkvæmt VI. kafla ákærunnar stórfellt. Eiga ákærðu sér engar málsbætur, en þáttur þeirra í brotunum var á hinn bóginn misjafn. Að þessu virtu verður refsing ákærðu Elmars og Birkis ákveðin fangelsi í 4 ár, refsing ákærða Jóhannesar fangelsi í 3 ár og refsing ákærða Magnúsar fangelsi í 2 ár. Til frádráttar refsingu ákærða Jóhannesar kemur gæsluvarðhald er hann sætti frá 30. nóvember til 7. desember 2011.

Ákvörðun héraðsdóms um sakarkostnað verður staðfest.

Ákærðu verða dæmdir til að greiða allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málsvarnarlaun verjenda sinna sem ákveðin verða að teknu tilliti til virðisaukaskatts eins og greinir í dómsorði.

Dómsorð:

Ákærði Birkir Kristinsson sæti fangelsi í 4 ár.

Ákærði Elmar Svavarsson sæti fangelsi í 4 ár.

Ákærði Jóhannes Baldursson sæti fangelsi í 3 ár, en til frádráttar þeirri refsingu kemur gæsluvarðhald sem hann sætti frá 30. nóvember til 7. desember 2011.

Ákærði Magnús Arnar Arngrímsson sæti fangelsi í 2 ár.

Ákvæði héraðsdóms um sakarkostnað skulu vera óröskuð.

Af áfrýjunarkostnaði málsins greiði ákærðu hver fyrir sig 4.340.000 krónur, sem eru málsvarnarlaun verjenda þeirra, hæstaréttarlögmannanna Ólafs Eiríkssonar, Karls Georgs Sigurbjörnssonar, Reimars Péturssonar og Helga Birgissonar. Annan áfrýjunarkostnað, 383.180 krónur, greiði ákærðu óskipt.

Sératkvæði

Ólafs Barkar Þorvaldssonar

I

Við rannsókn málsins hjá sérstökum saksóknara var ákærði Birkir yfirheyrður sem sakborningur 1. desember 2011, en við næstu skýrslugjöf 21. sama mánaðar fékk hann stöðu vitnis við rannsóknina. Gaf ákærði skýrslu í þriðja sinn 18. júní 2012 en þá var honum á hinn bóginn tilkynnt að hann væri á ný með réttarstöðu grunaðs manns.  

Í samantekt sérstaks saksóknara 27. mars 2012 um skýrslutökuna 21. desember 2011 sagði meðal annars: „Í upphafi skýrslutökunnar var Birkir spurður hvort hann skildi hvað fælist í réttarstöðu hans. Birkir sagðist gera það ... Birki var gerð grein fyrir því að kæmu fram ný gögn eða upplýsingar sem gæfu tilefni til að breyta réttarstöðu hans þá yrði það gert. Hann kvað ekkert geta orðið til þess svo langt sem hann viti.“ Í þinghaldi 28. maí 2014 var bókað af hálfu ákærða Birkis: „Við hlustun á upptöku af þessari skýrslutöku ... var ekki að heyra að ákærða Birki hafi verið veittar framangreindar upplýsingar eða hann brugðist við þeim með þeim hætti sem greinir frá í samantektinni.“ Jafnframt var bókað að ákæruvaldið hefði ekki brugðist við þeirri beiðni að kanna þetta atriði sérstaklega. Við flutning málsins fyrir Hæstarétti kom fram af hálfu ákæruvalds að miða bæri við framangreinda samantekt sérstaks saksóknara um skýrslutökuna 21. desember 2011, en ekki gat ákæruvaldið gefið skýringu á því hverju það sætti að þau atriði sem fyrr greinir komu ekki fram í upptöku af skýrslugjöf sem öll var tekin upp á myndband. Gegn andmælum ákærða Birkis er því hvorki unnt að miða við að honum hafi verið veittar framangreindar upplýsingar við skýrslugjöfina né að hann hafi gefið þá yfirlýsingu sem um ræðir. 

Með kæru Fjármálaeftirlitsins 10. nóvember 2011 var málefnum BK-44 ehf. vísað til rannsóknar hjá embætti sérstaks saksóknara og eru helstu atriði hennar rakin í málavaxtalýsingu héraðsdóms. Í kærunni var fjallað um háttsemi ákærða Birkis með ítarlegum hætti með tilliti til umboðssvika, markaðsmisnotkunar og brota gegn lögum um ársreikninga. Var rannsókn sérstaks saksóknara í málinu og síðar ákæra grundvölluð á þeim atriðum sem rakin voru í kærunni.

II

Í 3. mgr. 57. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála segir að hafi rannsókn á hendur sakborningi verið hætt vegna þess að sakargögn hafa ekki þótt nægileg til ákæru eigi ekki að taka rannsókn upp á ný gegn honum nema ný sakargögn séu fram komin eða líklegt sé að þau komi fram. Þá segir að hafi rannsókn gegn sakborningi verið hætt skuli lögregla tilkynna honum það og eigi hann rétt á að fá það staðfest skriflega.

Framangreint ákvæði verður ekki túlkað svo að einatt sé þörf skriflegrar tilkynningar til manns sem ekki hefur lengur réttarstöðu sakbornings við rannsókn máls eða að slík ívilnandi tilkynning sé ekki gild nema gefin sé upp ástæða fyrir henni. Hefur heldur ekki þýðingu þótt honum hafi verið kynntur sá réttur við skýrslugjöf vitnis að hann gæti, eins og aðrir sem njóta slíkrar réttarstöðu, skorast undan því að svara spurningu ef ætla mætti að í svari hans gæti falist játning eða bending um að hann hafi framið refsiverðan verknað, sbr. 1. mgr. 118. gr. laganna.

Samkvæmt framansögðu var tilkynning embættis sérstaks saksóknara til ákærða Birkis um að hann nyti ekki lengur stöðu sakbornings við rannsóknina nægilega skýr í skilningi 3. mgr. 57. gr. laga nr. 88/2008. Fellst ég því ekki á rök sem meirihluti dómenda leggur til grundvallar í úrlausn sinni hvað þetta varðar. Þurfti því ný sakargögn til í skilningi ákvæðisins svo taka mætti aftur upp rannsókn á hendur ákærða Birki. Þá verður ekki fallist á með héraðsdómi að fram hafi komið ný gögn sem máli skiptu við rannsókn lögreglu er heimilað hafi að breyta réttarstöðu ákærða til fyrra horfs eftir að hann gaf skýrslu hjá lögreglu sem vitni. Nægir að líta til þess að fyrir lágu hjá embættinu á þeim tíma sem skiptir máli afar ítarleg gögn um að ákærði hefði sýnt af sér þá háttsemi sem hann var svo síðar ákærður fyrir. Höfðu þau gögn verið tekin saman og skýrð í þaula meðal annars í fyrrgreindri kæru Fjármálaeftirlitsins. Þá er tilvísun ákæruvalds til meðalhófsreglu til stuðnings meðferð sinni gagnvart ákærða Birki haldlaus í þessu sambandi og einnig óljós skírskotun til heildarmats lögreglu á sakargögnum.

Samkvæmt öllu framanrituðu tel ég að vísa verði málinu frá héraðsdómi hvað varðar ákærða Birki og fella á ríkissjóð málskostnað af þeim þætti málsins á báðum dómstigum.

Aðrir dómendur Hæstaréttar eru mér ekki samþykkir um þessa niðurstöðu og samkvæmt 2. mgr. 209. gr. laga nr. 88/2008 hef ég tekið þátt í að greiða atkvæði um efni málsins á þá lund sem fram kemur í atkvæði meirihlutans.

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 23. júní 2014.

Mál þetta, sem dómtekið var 28. maí sl., er höfðað af sérstökum saksóknara á hendur Elmari Svavarssyni, kt. [...], Sæviðarsundi 104, Reykjavík, Jóhannesi Baldurssyni, kt. [...], Grenimel 46, Reykjavík, Magnúsi Arnari Arngrímssyni, kt. [...], Klettási 6, Garðabæ og Birki Kristinssyni, kt. [...], Bergstaðastræti 16, Reykjavík, fyrir eftirtalin brot gegn almennum hegningarlögum, lögum um verðbréfaviðskipti, lögum um ársreikninga og lögum um bókhald:

I.

Á hendur ákærðu Jóhannesi Baldurssyni, þáverandi framkvæmdastjóra markaðsviðskipta Glitnis banka hf., kt. 550500-3530, Kirkjusandi 2, Reykjavík, Magnúsi Arnari Arngrímssyni, þáverandi framkvæmdastjóra fyrirtækjasviðs Glitnis banka hf. og Elmari Svavarssyni, þáverandi verðbréfamiðlara markaðsviðskipta Glitnis banka hf., fyrir umboðssvik 12. nóvember 2007, með því að hafa í sameiningu í fyrrgreindum störfum sínum fyrir Glitni banka hf. misnotað aðstöðu sína og stefnt fjármunum bankans í verulega hættu er þeir fóru út fyrir heimildir sínar til lánveitinga með því að láta bankann veita félaginu BK-44 ehf., kt. 620200-2120, sem var metið í áhættuflokki 6 og var í eigu ákærða Birkis Kristinssonar, 3.791.340.000 króna peningamarkaðslán,  án samþykkis lánanefndar eða áhættunefndar bankans, án þess að endurgreiðsla lánsins væri tryggð með fullnægjandi hætti og án þess að láta kanna með fullnægjandi hætti greiðslugetu lántakanda en allt þetta var í andstöðu við reglur bankans um lánveitingar.

Peningamarkaðslánið var veitt án þess að lántaki væri skuldbundinn til að endurgreiða það með undirritun lánsskjals. Lánið var veitt til að fjármagna að fullu kaup BK-44 ehf. á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf., sem fram fóru 7. nóvember 2007, og þóknun vegna þeirra kaupa. Ekki var gengið frá tryggingum fyrir endurgreiðslu lánsfjárhæðarinnar með formlegum hætti. Lánsfjárhæðin var lögð inn á bankareikning nr. 582-26-844 hjá Glitni banka hf., en síðan ráðstafað til bankans til greiðslu á kaupverði hlutafjárins og þóknun. Hinn 21. desember 2007 var auðkenni á lánveitingunni breytt úr FD-61110 í FD-63863 og hún látin gilda frá 12. nóvember 2007 í stað 14. nóvember 2007 og  upphafsdagur vaxta leiðréttur úr 14. nóvember 2007 í 12. nóvember 2007.

Peningamarkaðslánið var með gjalddaga 12. desember 2007 en var framlengt í alls 10 skipti með sömu lánaskilmálum að öðru leyti en því að vextir tóku breytingum og áfallnir vextir lögðust við höfuðstól hverju sinni eins og nánar greinir hér að neðan:

1. 21. desember 2007 var lánveitingin framlengd frá 12. desember 2007 til 11. janúar 2008 með lánsfjárhæðinni 3.843.944.843 krónur.
2. 14. janúar 2008 var lánveitingin framlengd frá 11. janúar 2008 til 3. mars 2008 með lánsfjárhæðinni 3.899.041.386 krónur.
3. 5. mars 2008 var lánveitingin framlengd frá 3. mars 2008 til 3. apríl 2008 með lánsfjárhæðinni 3.993.658.124 krónur.
4. 3. apríl 2008 var lánveitingin framlengd frá 3. apríl 2008 til 5. maí 2008 með lánsfjárhæðinni 4.053.496.435 krónur.
5. 25. apríl 2008 var gjalddaga á láni breytt úr 5. maí 2008 í 30. apríl 2008.
6. 30. apríl 2008 voru 503.983.500 krónur greiddar inn á lánið en það var söluandvirði 30.000.000 af 150.000.000 hlutum BK-44 ehf. í Glitni banka hf. sem félagið seldi til bankans á sölugengi 30. apríl 2008, sem var 16,85 krónur á hlut. Lánveitingin var að öðru leyti framlengd til 5. maí 2008 með lánsfjárhæðinni 3.606.059.210 krónur
7. 6. maí 2008 var lánveitingin framlengd frá 5. maí 2008 til 19. maí 2008 með lánsfjárhæðinni 3.615.374.863 krónur.
8. 21. maí 2008 var lánveitingin framlengd frá 19. maí 2008 til 19. júní 2008 með lánsfjárhæðinni 3.642.088.466 krónur.
9. 25. júní 2008 var lánveitingin framlengd frá 19. júní 2008 til 21. júlí 2008 með lánsfjárhæðinni 3.707.635.941 krónur.
10. 22. júlí 2008 var lánveitingin framlengd frá 21. júlí 2008 til 22. júlí 2008 með lánsfjárhæðinni 3.775.197.307 krónur.

Þáttur ákærðu Jóhannesar og Elmars í hinni refsiverðu háttsemi var nánar tiltekið sá að leggja á ráðin um hlutabréfaviðskiptin og lánveitinguna, bjóða meðákærða Birki hlutabréfin til kaups fyrir hönd BK-44 ehf., setja fram tilboð um fjölda hluta og lánveitingu frá Glitni banka hf. til handa BK-44 ehf. til að fjármagna kaupin að fullu. Þáttur ákærða Magnúsar Arnars var sá að láta skrá á félagið BK-44 ehf. lánamörk fyrir allt að 4.000.000.000 króna í 6 mánuði án þess að hafa heimild til að samþykkja svo háa lánveitingu sem framkvæmdastjóri í bankanum og án samþykkis lánanefndar eða áhættunefndar. Ákærði Elmar hafði síðan milligöngu um lánveitinguna til BK-44 ehf. og annaðist framlengingar á láninu í alls 10 skipti uns lánið var greitt upp 22. júlí 2008 með þeim hætti sem lýst er í II. kafla ákærunnar. Skráning á lánamörkunum gerði ákærða Elmari fært að annast kaup á hlutabréfunum fyrir hönd BK-44 ehf. fyrir andvirði peningamarkaðslánsins. Ákærði Jóhannes samþykkti framkvæmd viðskiptanna og gaf starfsmönnum bankans fyrirmæli um framkvæmd þeirra.

Er ofangreind háttsemi ákærðu talin varða við 249. gr. almennra hengingarlaga nr. 19/1940.

II.

Á hendur ákærðu Elmari og Jóhannesi fyrir umboðssvik með því að hafa einhvern tímann á tímabilinu frá  nóvember 2007 til 22. júlí 2008 í fyrrgreindum störfum sínum hjá Glitni banka hf., samhliða eða í kjölfar sölunnar á hlutabréfunum og lánveitingunni til BK-44 ehf., sem lýst er í I. kafla ákærunnar, misnotað aðstöðu sína og valdið bankanum verulegri fjártjónshættu með því að fara út fyrir heimildir sínar er þeir gerðu munnlegan samning við ákærða Birki um skaðleysi félags hans BK-44 ehf. af hlutabréfaviðskiptunum, þannig að félagið skyldi, án nokkurs endurgjalds, njóta söluréttar á hlutabréfunum í Glitni banka hf., sem fjallað er um í I. kafla ákærunnar, á þeim kjörum sem tryggðu félaginu skaðleysi af viðskiptunum og létu Glitni banka hf. efna samninginn 22. júlí 2008.

Skaðleysissamningurinn var nánar tiltekið efndur af hálfu Glitnis banka hf. 22. júlí 2008 þegar bankinn keypti af BK-44 ehf. 120.000.000 hluti í bankanum á 31,82 krónu á hlut eða á samtals 3.818.400.000 krónur en gengi hlutabréfa bankans í Kauphöll á þeim tíma var 14,95 krónur á hlut sem svaraði til 1.794.000.000 króna markaðsverðs hlutabréfanna. Af söluverðinu runnu 3.777.242.206 krónur til að greiða upp eftirstöðvar láns BK-44 ehf. vegna hlutabréfakaupanna.

Með því að tryggja BK-44 ehf. skaðleysi af hlutabréfakaupunum og endurgreiðslu lánsins veltu ákærðu Jóhannes og Elmar allri áhættu af mögulegri lækkun á verði hlutabréfanna og endurgreiðslu lánsins, ásamt vöxtum, yfir á bankann. Samningurinn um skaðleysi var hvorki skjalfestur né færður inn í afleiðukerfi Glitnis banka hf. og gerði bankinn því engar ráðstafanir til að minnka áhættu sína vegna hans.

Ákærði Elmar annaðist hlutabréfaviðskiptin 22. júlí 2008  á milli BK-44 ehf. og Glitnis banka hf. Ákærða Jóhannesi, yfirmanni ákærða Elmars, var kunnugt um framkvæmd viðskiptanna og samþykkti hann framgang þeirra þegar þau voru gerð upp í samræmi við hinn munnlega sölurétt. Tjón bankans af þeirri ráðstöfun ákærðu að tryggja BK-44 ehf. skaðleysi af hlutabréfaviðskiptunum nam 1.933.292.207 krónum. Uppgjörið tryggði BK-44 ehf. ekki aðeins skaðleysi heldur myndaðist mismunur sem rann til BK-44 ehf., sbr. umfjöllun í III. kafla ákærunnar.

Er ofangreind háttsemi ákærðu talin varða við 249. gr. laga nr. 19/1940.

III.

Á hendur ákærða Elmari fyrir umboðssvik, með því að hafa í fyrrgreindum störfum sínum fyrir bankann 13. mars 2008 og 22. júlí 2008 misnotað aðstöðu sína og valdið bankanum tjóni eða verulegri fjártjónshættu er hann fór út fyrir heimildir sínar við uppgjör á hlutabréfaviðskiptum og lánveitingum vegna þeirra, sem fjallað er um í I. kafla ákærunnar, á grundvelli skaðleysissamnings Glitnis banka hf. og BK-44 ehf. sem fjallað er um í II. kafla ákærunnar og tryggði BK-44 ehf. 85.725.793 króna óréttmætan ávinning af viðskiptunum þrátt fyrir mikla lækkun á markaðsverði hlutabréfanna frá  12. nóvember 2007 til 22. júlí 2008 en það gerði hann með því að:

1. Haga uppgjöri viðskiptanna með þeim hætti að BK-44 ehf. hélt eftir innborgun frá Glitni banka hf. að fjárhæð 49.949.999 krónur, sem greidd var 13. mars 2008 inn á reikning nr. 582-14-101145 í eigu BK-44 ehf. vegna arðgreiðslu, að frádregnum fjármagnstekjuskatti, af hlutabréfaeign BK-44 ehf. í Glitni banka hf., sem fjallað er um í I. kafla ákærunnar, þótt reikningurinn væri handveðsettur bankanum samkvæmt handveðsyfirlýsingu, dagsettri 25. apríl 2006, og bankanum hafi verið heimilt að ráðstafa arðinum til greiðslu á gjaldföllnum skuldum BK-44 ehf. við bankann.
2. Haga sölu BK-44 ehf. á 120.000.000 hlutum í Glitni banka hf. 22. júlí 2008, sem lýst er í II. kafla ákærunnar, og ráðstöfun söluandvirðisins þannig að BK-44 ehf. auðgaðist um 35.775.794 krónur á kostnað bankans til viðbótar við þá auðgun sem fjallað er um í a-lið. Þetta gerði ákærði með því að láta Glitni banka hf. kaupa hlutabréfin af  BK-44 ehf. á samtals 3.818.400.000 krónur, eða 31,82 krónur á hvern hlut sem var hærra gengi en þurfti til að greiða upp 3.777.242.206 króna eftirstöðvar láns BK-44 ehf. vegna hlutabréfakaupanna og gera BK-44 ehf. skaðlaust af hlutabréfaviðskiptunum og lánveitingum vegna þeirra. Mismunurinn á söluverðinu og eftirstöðvum peningamarkaðslánsins, 41.157.794 krónur, að frádreginni 5.382.000 króna söluþóknun vegna kaupa og sölu sömu bréfa milli sömu aðila fyrr sama dag, þ.e. 35.775.794 krónur, varð eftir á reikningi nr. 513-26-780844 í eigu BK-44 ehf.

Glitnir banki hf. fékk þetta tjón sitt að lokum bætt á grundvelli samkomulags við BK-44 ehf. eftir að rannsókn þessa máls hófst og eftir að bankinn hafði höfðað riftunarmál á hendur félaginu.

Er ofangreind háttsemi ákærðu talin varða við 249. gr. laga nr. 19/1940.

IV.

Á hendur ákærða Birki, eiganda BK-44 ehf. og starfsmanni Glitnis banka hf., aðallega fyrir hlutdeild í umboðssvikabrotum ákærðu Magnúsar Arnars, Elmars og Jóhannesar, sem lýst er í I., II. og III. kafla ákærunnar, en til vara hylmingu og peningaþvætti,  með því að hafa lagt á ráðin með meðákærðu um að 3.791.340.000 króna andvirði peningamarkaðsláns, sem fjallað er um í I. kafla ákæru, yrði greitt úr sjóðum Glitnis banka hf., án samþykkis lánanefndar eða áhættunefndar bankans, til að fjármagna kaup á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. og hafa átt milligöngu um að BK-44 ehf. keypti hlutabréfin fyrir andvirði peningamarkaðslánsins, auk þess að njóta skaðleysis af lækkun á verði bréfanna og vaxtakostnaði af peningamarkaðsláninu en það var gert með munnlegum og óskráðum sölurétti á bréfunum, sem lýst er í II. kafla ákærunnar, án þess að nokkurt endurgjald frá BK-44 ehf. kæmi fyrir söluréttinn. Við endanlegt uppgjör viðskiptanna 22. júlí 2008 hafði BK-44 ehf. auðgast um samtals 85.725.793 krónur á viðskiptunum þrátt fyrir að gengi hlutabréfa í Glitni banka hf. hefði lækkað verulega frá því að þau voru keypt, sbr. III. kafla ákærunnar. Með því að láta félag sitt, BK-44 ehf., taka við ávinningi af auðgunarbrotum meðákærðu og geyma hann tók ákærði þátt í ávinningi af auðgunarbrotunum auk þess sem allri áhættu af mögulegri lækkun á verði bréfanna var komið yfir á Glitni banka hf. en ákærða Birki gat ekki dulist, í ljósi aðdraganda viðskiptanna og allra aðstæðna, að féð var greitt með ólögmætum hætti  úr sjóðum Glitnis banka hf., að sölurétturinn var veittur með ólögmætum hætti og að félag hans nyti ólögmæts ávinnings með viðtöku á arðgreiðslu, sem með réttu hefði átt að ganga upp í endurgreiðslu á peningamarkaðsláninu, auk þess sem bréfin voru keypt á of háu gengi 22. júlí 2008 þannig að gengismunur myndaðist við uppgjörið, félagi hans til hagsbóta.

Er ofangreind háttsemi ákærða talin varða við 249. gr., sbr. 22. gr. laga nr. 19/1940 en til vara við 254. og 264. gr. sömu laga.

V.

Á hendur ákærðu Elmari, Jóhannesi og Birki, fyrir markaðsmisnotkun, með því að hafa í sameiningu komið á viðskiptum með hluti í Glitni banka hf., sem voru  í eigu bankans, sem byggðust á blekkingum og sýndarmennsku og voru jafnframt líkleg til að gefa eftirspurn eftir hlutum í bankanum og verð hlutanna ranglega og misvísandi til kynna, þegar þeir létu ranglega líta svo út að félagið BK-44 ehf. í eigu ákærða Birkis, starfsmanns bankans, hefði 7. nóvember 2007 lagt 3.780.000.000 krónur til kaupa á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf., sem jafngilti 1,0143% af heildarhlutafé í bankanum, og borið fulla markaðsáhættu af hinum keyptu bréfum þótt kaup BK-44 ehf. væru í reynd fjármögnuð að fullu með lánveitingu frá bankanum án viðhlítandi trygginga og létu bankann að auki tryggja BK-44 ehf. algert skaðleysi af hlutabréfaviðskiptunum og lánveitingum vegna þeirra með munnlegum og óskráðum sölurétti sem Glitnir banki ehf. efndi 22. júlí 2008 með kaupum á 120.000.000 hlutum í bankanum af BK-44 ehf., langt yfir markaðsverði en uppgjörið tryggði BK-44 ehf. umsamið skaðleysi, sbr. II. kafla ákærunnar. Þannig bar Glitnir banki hf., sem seljandi hlutabréfanna, áfram fulla markaðsáhættu af hlutabréfunum þótt þau hefðu verið seld.

Viðskiptin  grundvölluðust nánar tiltekið á ákvörðun ákærðu, Jóhannesar og Elmars, um að selja skyldi hlutafé í eigu Glitnis banka hf. í bankanum sjálfum með fullri fjármögnun bankans og samningi um skaðleysi kaupanda bréfanna af viðskiptunum. Þeir buðu ákærða Birki, starfsmanni bankans, sem jafnframt var stjórnarmaður í BK-44 ehf. og eigandi félagsins, hlutabréfin til kaups á þessum kjörum. Ákærði Birkir samþykkti kaupin og ákærðu, Jóhannes og Elmar, gerðu ráðstafanir til að útvega lán til kaupanna. Ákærði, Elmar, framkvæmdi síðan viðskiptin og tilkynnti þau til Kauphallar 7. nóvember 2007 sem stöðluð utanþingsviðskipti. Hlutirnir voru seldir BK-44 ehf. á genginu 25,2 krónur á hlut. Nam kaupverð hlutabréfanna 3.780.000.000 krónum, auk 11.340.000 króna þóknunar og voru því greiddar samtals 3.791.340.000 krónur fyrir hlutabréfin. Uppgjörsdagur viðskiptanna var 12. nóvember sama ár. Glitnir banki hf. lánaði BK-44 ehf. alla fjárhæðina, þ.e. kaupverð að viðbættri þóknun, eins og nánar er lýst í I. kafla ákærunnar, með peningamarkaðsláni sem ákærði Elmar sá um að framlengt var 10 sinnum, í síðasta skipti til 22. júlí 2008.

Glitnir banki hf. keypti síðan aftur 30.000.000 hluti af BK-44 ehf., 30. apríl 2008, á markaðsverði og var söluandvirðinu ráðstafað sem innborgun á lán BK-44 ehf. vegna hlutabréfakaupanna. Þá  120.000.000 hluti sem eftir stóðu létu ákærðu Glitni banki hf. kaupa af BK-44 ehf. 22. júlí 2008, eins og lýst er í II. kafla ákærunnar, á genginu 31,82 krónur á hlut, þótt gengi á þeim tíma hefði verið komið niður í 14,95 krónur á hlut en þetta yfirverð gerði það að verkum að unnt var að greiða upp peningamarkaðslánið vegna hlutafjárkaupanna. Með skaðleysissamningnum og uppgjöri hans var Glitnir banki hf. þannig látinn taka á sig allan kostnað af lækkun á verði hlutabréfanna á tímabilinu og allan áfallinn vaxtakostnað BK-44 ehf. af peningamarkaðsláninu og var BK-44 ehf. þannig tryggt algert skaðleysi af hlutabréfaviðskiptunum.  

Er ofangreind háttsemi ákærðu talin varða við  a. lið 1. tölul. og 2. tölul. 1. mgr. og 2. mgr. 117. gr., sbr. 146. gr. laga um verðbréfaviðskipti nr. 108/2007.

VI.

Á hendur ákærða Birki, sem stjórnarmanni og framkvæmdastjóra BK-44 ehf., fyrir meiriháttar brot gegn ársreikningalögum en til vara meiri háttar brot gegn bókhaldslögum með því að rangfæra ársreikning BK-44 ehf. fyrir árið 2007, dagsettan 16. september 2008, nánar tiltekið með því að færa ekki í efnahagsreikning félagsins:

1. Meðal eigna félagsins 150.000.000 hluti í Glitni banka hf., sem félagið keypti 7. nóvember 2007 af markaðsviðskiptum Glitnis banka hf. fyrir 3.791.340.000 krónur að meðtalinni söluþóknun.
2. Meðal skulda félagsins skuld við Glitni banka hf., vegna 3.791.340.000 króna lánveitingar 12. nóvember 2007,vegna kaupa á umræddum hlutabréfum.

Jafnframt með því að geta ekki í skýringum með sama ársreikningi um fjölda hluta og nafnverð eignarhluta BK-44 ehf. í Glitni banka hf.

Er ofangreind háttsemi talin varða aðallega við 1. mgr. 14. gr. svo og 49. gr. og 50. gr. laga um ársreikninga nr. 3/2006, sbr. 2. mgr. 121. gr., sbr. 120. gr. laga um ársreikninga nr. 3/2006 og 2. mgr. 262. gr. laga nr. 19/1940 en til vara við 1. mgr. 23. gr. og 3. tölul. 31. gr., sbr. 3. og 5. tölul. 1. mgr. 37. gr. og 1. og 5. tölul. 1. mgr. 38. gr.,  sbr. 36. gr. bókhaldslaga nr. 145/1994 og 2. mgr. 262. gr. laga nr. 19/1940.

Er þess krafist að ákærðu verði dæmdir til refsingar og til greiðslu alls sakarkostnaðar.

                Ákærðu neita allir sök. Af hálfu verjanda ákærða Birkis, er aðallega krafist frávísunar málsins frá dómi, en til vara sýknu og að sakarkostnaður, þ.m.t. málsvarnarlaun, verði greiddur úr ríkissjóði. Aðrir verjendur krefjast sýknu og að sakarkostnaður, þ.m.t. málsvarnarlaun, verði greiddur úr ríkissjóði.

------------

                Með kæru 10. nóvember 2011 vísaði Fjármálaeftirlitið málefnum í tengslum við kaup BK-44 ehf. á hlutabréfum í Glitni banka hf. til rannsóknar hjá Embætti sérstaks saksóknara.  Í kærunni er rakið að bræðurnir MK og ákærði, Birkir, hafi á árinu 2000 stofnað einkahlutafélagið MK-44. MK hafi verið framkvæmdastjóri félagsins en ákærði, Birkir, stjórnarformaður. Aðalstarfsemi félagsins hafi verið kaup og sala hlutabréfa. Á hluthafafundi 8. júní 2007 hafi verið samþykkt að breyta nafni félagsins í BK-44 ehf. Jafnframt hafi verið gerð sú breyting á stjórnarmönnum að ákærði, Birkir, hafi verið gerður að stjórnarmanni í félaginu og sambýliskona hans varamaður. Í kjölfarið hafi ákærði verið gerður að eina prókúruhafa félagsins. Hafi ákærði þá orðið eini eigandi félagsins. Samkvæmt ársreikningi fyrir árið 2007 hafi félagið skilað hagnaði upp á 3,6 milljarða króna. Eignir hafi verið 16,8 milljarðar að virði og eiginfjárhlutfall 35,28%. Stærsta eign félagsins hafi verið dótturfélag félagsins, BK-44 II ehf., en það félag hafi átt 28% hlut í Gnúpi fjárfestingarfélagi ehf. Bókfært virði félagsins BK-44 II ehf., samkvæmt ársreikningi BK-44 ehf. fyrir árið 2007, hafi verið 15,7 milljarðar, sem numið hafi 93,3% af heildareignum félagsins. Athygli hafi vakið að samkvæmt ársreikningi BK-44 ehf. fyrir árið 2007 komi fram, að eignarhlutur BK-44 ehf. í Glitni banka ehf. hafi verið að markaðsverðmæti ríflega 20 milljónir króna, en BK-44 ehf. hafi í nóvember 2007 fjárfest fyrir tæpa 3,8 milljarða króna í hlutabréfum í Glitni banka hf. og ekki selt þau bréf fyrr en á miðju ári 2008. 

                Við rannsókn Fjármálaeftirlitsins hafi komið í ljós að 7. nóvember 2007 hafi BK-44 ehf. keypt hlutabréf í Glitni banka ehf., fyrir að nafnvirði 150.000.000 hluta á genginu 25,2 eða fyrir um 3,8 milljarða, sem jafngilt hafi um 1,01% af heildarhlutafé bankans. Verðið í viðskiptum hafi verið í samræmi við lokaverð dagsins, en 10,4% lægra en meðallokaverð þrjá mánuði fyrir viðskiptin. Hlutabréfin hafi að fullu verið fjármögnuð af Glitni banka hf. Viðskiptin hafi verið tilkynnt til Kauphallar Íslands sem utanþingsviðskipti í viðskiptakerfi Kauphallarinnar, 7. nóvember 2007. Viðskiptin hafi verið 5,94% af heildarveltu nóvembermánaðar 2007 og 0,57% af heildarveltu ársins með hlutabréf í Glitni banka hf. í Kauphöll Íslands. Með viðskiptunum hafi BK-44 ehf. orðið 16. stærsti hluthafi bankans. Regluvörður Glitnis banka hf. hafi veitt samþykki fyrir viðskiptunum. Athygli Fjármálaeftirlitsins hafi vakið að 8. nóvember 2007 hafi Gnúpur fjárfestingarfélag ehf. lokað framvirkum samningi með hlutabréf í Glitni banka hf., að nafnvirði 150.000.000 hluta. GLB Hedge, sem haldið hafi utan um varnir vegna framvirkra samninga innan Glitnis banka hf., hafi 6. nóvember 2007 selt hlutabréf í Glitni banka hf., að nafnvirði 150.000.000 hluta, í gegnum miðlun Glitnis banka hf., til eigin viðskipta bankans. Markaðsviðskipti Glitnis banka hf. hafi annast viðskiptin við BK-44 ehf. með uppgjöri 12. nóvember 2007. Miðlari í viðskiptunum hafi verið Elmar Svavarsson, ákærði í máli þessu. Samkvæmt viðskiptagögnum hafi eigin viðskipti Glitnis banka hf. verið seljendur bréfanna til miðlunar Glitnis banka hf. Samkvæmt gögnum Fjármálaeftirlitsins hefði Glitnir banki hf. átt eða tekið að veði, 24. október 2007, alls 12,54% af eigin bréfum. Í þágildandi 29. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki væri kveðið á um að fjármálafyrirtæki mætti ekki eiga eða taka að veði eigin hlutabréf sem næmi hærri fjárhæð að nafnverði en 10% af nafnvirði innborgaðs hlutafjár fyrirtækisins. Þar sem staða Glitnis banka hf. í eigin hlutabréfum hafi verið komin yfir lögbundin mörk mætti draga þá ályktun að bankanum hafi verið í mun að losa sig við eigin hlutabréf.

                Í kæru Fjármálaeftirlitsins er rakið að innan Glitnis banka hf. hafi verið sérstakt ferli þegar sóst hafi verið eftir að bankinn lánaði fjármuni til fyrirtækja. Viðskipta- eða lánastjórar hafi lagt fyrir eina af lánanefndum bankans, lánabeiðni, þar sem fram kæmu upplýsingar um lánveitinguna, tryggingar, í hvað fjármunir ættu að fara og fleiri atriði sem væru talin mikilvæg varðandi ákvörðun um lánveitingu. Innan bankans hafi starfað fjórar nefndir, en um hafi verið að ræða áhættunefnd (risk committee), lánanefnd fyrirtækja (corporate credit committee), lánanefnd Norðurlanda (Nordic credit committee) og íslensku lánanefndina (Icelandic credit committee). Áhættunefndin hafi verið með hæstu heimildirnar og hlutverk hennar meðal annars það að taka ákvarðanir um heimildir annarra lánanefnda innan bankans. Hafi áhættunefnd getað veitt lán sem numið hafi allt að 20% af eiginfjárgrunni bankans. Stærri lánveitingar hafi þurft að leggja fyrir stjórn bankans. Lánveitingin til BK-44 ehf. hafi ekki farið hefðbundna leið. Þann 7. nóvember 2007, eftir lokun markaða, sama dag og viðskiptin hafi verið tilkynnt Kauphöll, hafi Magnús Arnar Arngrímsson, ákærði í máli þessu, þáverandi framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs bankans, sent tölvupóst til ákærða, Elmars, og starfsmanns í markaðsviðskiptum, með afriti til forstöðumanns áhættustýringar og Jóhannesar Baldurssonar, ákærða í máli þessu, um að ákærði væri kominn með samþykki fyrir peningamarkaðsláni upp á 4 milljarða króna í 6 mánuði, fyrir BK-44 ehf. Ákærði, Elmar, hafi verið miðlari í viðskiptunum en HS, starfsmaður markaðsviðskipta hafi séð um að skrá viðskiptamörk fyrir viðskiptavini, ákærði, Jóhannes, verið framkvæmdastjóri markaðsviðskipta þar sem ákærði, Elmar, og HS hafi starfað. Sú heimild sem ákærði, Magnús Arnar, hafi vísað til hafi ekki fundist bókuð í fundargerðum lánanefnda bankans, sem innri endurskoðun bankans hafi aflað gagna um fyrir hönd skilanefndar Glitnis banka hf.

                Í vinnureglum markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá í janúar 2007 er í ákvæði 2.5 fjallað um peningamarkaðslán. Samkvæmt upplýsingum innri endurskoðanda Glitnis banka hf. var einungis 80% áhættumats BK-44 lokið í mars 2008 og hafði félagið út frá því verið flokkað í áhættuflokk 6. Áhættumat fyrir BK-44 ehf. hafi því verið unnið nokkrum mánuðum eftir að félagið hafði fengið lánveitingu frá Glitni banka hf., upp á tæplega 3,8 milljarða króna. Samkvæmt vinnureglum markaðsviðskipta hafi átt að leita formlegrar heimildar lánanefndar vegna lánveitingarinnar til BK-44 ehf., þar sem félagið hafi verið flokkað í áhættuflokk 6. Samkvæmt lánabók Glitnis banka hf., eða Credit Manual, hafi ákvörðun um viðskiptamörk vegna láns upp á tæplega 3,8 milljarða króna hjá viðskiptavini í áhættuflokki 6, átt að vera tekin fyrir í áhættunefnd eða lánanefnd þegar heimildir annarra lánanefnda þraut. Að mati Fjármálaeftirlitsins hafi þessara heimilda ekki verið aflað af hálfu starfsmanna Glitnis banka hf. 

                Í kærunni kemur fram að undirrituð staðfesting á veitingu peningamarkaðsláns til BK-44 ehf., 7. nóvember 2007, er ekki fyrirliggjandi, né undirritaðar framlengingar í láninu. Einungis væru til staðar óundirrituð afrit. Lánið hafi verið veitt til eins mánaðar í senn og framlengt alls níu sinnum. Fyrsta lánið hafi verið veitt 12. nóvember 2007, með gjalddaga 12. desember 2007. Eftir níu framlengingar hafi lánið verið greitt upp 22. júlí 2008. Greitt hafi verið inn á lánið 30. apríl 2008 samtals 503.983.500 krónur, sem hafi verið andvirði sölu hluta bréfanna. Eftirstöðvar lánsins hafi verið gerðar upp 22. júlí 2008 og þá greiddar 3.777.242.206 króna. Fram hafi komið að BK-44 ehf. hafi veitt Glitni banka hf. allsherjarveð 25. apríl 2006, en um hafi verið að ræða handveð í öllum verðbréfum á vörslureikningi 40784. Þau hlutabréf er BK-44 ehf. hafi keypt í nóvember 2007 hafi hins vegar verið inni á vörslureikningi 70548. Ekki hafi fundist frumrit handveðsyfirlýsingar tengt þeim reikningi. Glitnir banki hf. hafi ekki haft aðrar viðbótartryggingar en þau bréf sem keypt hafi verið fyrir andvirði lánsins. Þannig hafi BK-44 ehf. verið veitt 100% lán til að fjármagna kaup á hlutabréfunum sem og þóknun tengdum þeim, án nokkurra viðbótartrygginga. Vörslureikningur nr. 70548, þar sem hinir 150.000.000 hlutir voru vistaðir, hafi verið eignalaus 1. janúar 2007. Eina hreyfingin á reikningnum tengist kaupum á umræddum hlutabréfum.

Í vinnureglum markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá í janúar 2007 komi fram að viðskiptamenn þurfi að leggja fram tryggingar fyrir útlánaígildi afleiðuviðskipta sinna. Undantekning sé gerð fyrir viðskiptamenn í áhættuflokkum 1-4. BK-44 ehf. hafi verið með áhættuflokkun 6. Ættu tryggingar vegna peningamarkaðslána að vera áþekk tryggingum vegna afleiðuviðskipta, þar sem sambærileg áhætta sé fyrir bankann og að gera framvirka samninga. Í vinnureglunum komi fram að útlánaígildi vegna framvirkra hlutabréfasamninga, með hlutabréf í Glitni banka hf., sé 40% andvirði undirliggjandi vöru. Ef um framvirkan samning hefði verið að ræða, hefði útlánaígildi samningsins verið 1.512.000.000 krónur. Samkvæmt vinnureglum markaðsviðskipta hefði BK-44 ehf. átt að leggja fram tryggingar til viðbótar þeim hlutabréfum sem fjárfest hafi verið í fyrir andvirði peningamarkaðslánsins, lægst að fjárhæð 1.512.000.000 króna í formi trygginga, innlána eða ríkisvíxla. Félagið hafi hins vegar engar tryggingar lagt fram til viðbótar til að tryggja útlánaígildi lánveitingarinnar.

                BK-44 ehf. hafi 25. apríl 2008 selt 30.000.000 hluti að nafnvirði í Glitni banka hf. á genginu 16,85. Hafi salan verið tilkynnt í viðskiptakerfi Kauphallar Íslands sem utanþingsviðskipti. Markaðsverðmæti hlutarins eftir greiðslu þóknunar hafi verið 503.983.500 krónur. Andvirði bréfanna hafi verið greitt inn á peningamarkaðslán nr. FD0000063863. Miðlari í viðskiptunum hafi verið ákærði, Elmar. Kaupandi bréfanna hafi verið eigin viðskipti bankans. Tap BK-44 ehf. vegna þessarar sölu hafi verið 250.500.000 krónur, fyrir utan þóknanir og fjármagnstekjukostnað. Þann 22. júlí 2008 hafi BK-44 ehf. selt 120.000.000 hluti í Glitni banka hf. á genginu 19,95. Bankinn hafi tilkynnt þau viðskipti sem utanþingsviðskipti í viðskiptakerfi Kauphallar. Ákærði, Elmar, hafi tilkynnt viðskiptin sem miðlari. Bréfin hafi verið seld af vörslureikningi BK-44 ehf. nr. 70548. Kaupandi hafi verið markaðsviðskipti Glitnis banka hf., sem áframselt hafi bréfin til eigin viðskipta bankans á sama verði. Eigin viðskipti hafi samdægurs selt á sama gengi, sama nafnverð bréfa í Glitni banka hf., til markaðsviðskipta bankans. Í kjölfarið hafi átt sér stað nokkur viðskipti á milli vörslureikninga markaðsviðskipta með sömu fjárhæð, og bréfin að lokum aftur seld BK-44 ehf. á sama gengi eða 16,95, en nú inn á vörslureikning nr. 210971. Þau viðskipti hafi ekki verið tilkynnt til Kauphallar. Sama dag hafi BK-44 ehf. aftur selt bréfin að nafnvirði 120.000.000 hluta en nú af vörslureikningi nr. 210917. Gengi í þeim viðskiptum hafi verið 31,82, sem hafi verið 112,8% hærra verð en í fyrri viðskiptunum. Þau viðskipti hafi ekki verið tilkynnt til Kauphallar. Ákærði, Elmar, hafi verið skráður verðbréfamiðlari í öllum viðskiptunum. Í ljós hafi komið að BK-44 ehf. hafi sama dag fengið greiddar 1.788.618.000 krónur. Samkvæmt uppgjörsreglum Kauphallarinnar séu uppgjörsdagar vegna viðskipta í Kauphöll, þrír virkir dagar. Þann 28. júlí 2008 hafi 3.818.400.000 krónur verið lagðar inn á reikning félagsins en þær hafi verið vaxtareiknaðar frá 22. júlí 2008. Samdægurs hafi verið teknar út 1.794.000.000 krónur og vaxtareiknaðar frá 22. júlí 2008. Fjárhæðin samsvari markaðsverðmæti bréfanna m.v. gengið 14,95. Hagnaður BK-44 ehf. vegna þessarar fjárfestingar, að greiddum kostnaði við peningamarkaðslánið, endurgreiðslu þess og hlutabréfaþóknunar, hafi verið 85.725.793 krónur. Gengi Glitnis banka hf. frá því kaupin áttu sér stað og þar til að BK-44 ehf. seldi öll bréfin, hafi lækkað úr 25,20 í 14,86 eða um rúm 40%. Gengið hafi farið hæst á þessu tímabili í 26,2 og því verið langt frá því gengi sem viðskipti milli BK-44 ehf. og Glitnis banka hf. hafi farið fram á, sem var 31.82.

                Samkvæmt kerfum Glitnis banka hf. hafi BK-44 ehf. ekki átt neina kaup- eða söluréttarsamninga, með undirliggjandi hlutabréf í Glitni banka hf., á árunum 2007 og 2008.  Ákærði, Elmar, verðbréfasali úr eigin viðskiptum og regluvörður bankans, haldi því fram að BK-44 ehf. hafi gert samning um sölurétt á hlutunum í Glitni banka hf. Sá samningur hafi verið munnlegur. Gengið í viðskiptum milli BK-44 ehf. og eigin viðskipta Glitnis banka hf. hafi verið ákvarðað út frá öðrum forsendum en markaðsgengi. Ætlunin hafi verið að BK-44 ehf. bæri ekki skarðan hlut frá borði í tengslum við fjárfestinguna. Ársreikningur BK-44 ehf. fyrir árið 2007 hafi sýnt ranga mynd af stöðu félagsins þar sem ekki hafi komið fram réttar upplýsingar um heildareign félagsins í Glitni banka hf. Sjóðstreymi félagsins gefi ekki til kynna að hækkun á skammtímaskuldum félagsins við lánastofnanir hafi átt sér stað. Engin ummerki sjáist um það að félagið hafi fjárfest í hlutabréfum í Glitni banka hf. fyrir skammtímalánið á árinu 2007.

                Samkvæmt vottorði úr hlutafélagaskrá, sem liggur frammi í rannsóknargögnum málsins, er BK-44 einkahlutafélag. Samþykktir félagsins eru frá 8. júní 2007. Stjórn félagsins skipa ákærði, Birkir, sem er skráður stjórnarmaður, og sambýliskona hans, sem er skráð varamaður. Firmað ritar stjórnarmaður. Enginn framkvæmdastjóri er skráður. Prókúruumboð hefur ákærði, Birkir. Endurskoðandi félagsins er Deloitte hf. Hlutafé er 500.000 krónur. Tilgangur félagsins er kaup og sala verðbréfa, svo og rekstur fasteigna og lánastarfsemi. Stofnendur félagsins eru ákærði, Birkir, og MK.

Á meðal rannsóknargagna málsins er hluthafaskrá í Glitni banka hf. dagsett 24. september 2010. Samkvæmt skránni er BK-44 ehf. 16. stærsti hluthafi í bankanum eigandi 1,0143% hluta í bankanum. Yfirlit um framvirka samninga á árinu 2007, sem er á meðal gagna málsins, og varðar Gnúp fjárfestingarfélag ehf., sýnir að 8. nóvember 2007 hafi félagið lokað framvirkum samningi með 150.000.000 hluti í Glitni banka hf.

Undirskriftarreglur Íslandsbanka hf. voru samþykktar í bankaráði 24. júní 2003. Samkvæmt reglunum er umboði starfsmanna til að skuldbinda bankann skipt í þrjár tegundir, A-, B- og C-umboð. Er tekið fram að einungis starfsmenn sem hafi A-, B- eða C-umboð hafi heimild til að skuldbinda bankann. Séu umboðin persónubundin og óframseljanleg. Sé bankinn skuldbundinn í öllum tilvikum við undirskrift tveggja starfsmanna með A-umboð. Samkvæmt ákvæði 2.1 þurfi undirskrift tveggja starfsmanna, annars með A-umboð og hins með C-umboð, sé um að ræða hagsmuni á bilinu 500 til 1.000 milljónir og málið varði veitingu ábyrgða, lánveitingar aðrar en lánveitingar á millibankamarkaði, skilmálabreytingar útlána eða veðbreytingar. Samkvæmt ákvæði 6.1 þurfi undirskrift tveggja starfsmanna, annars með A-umboð og hins með C-umboð, sé um að ræða hagsmuni yfir 1.000 milljónum króna og um sé að ræða viðskipti með gjaldeyri, verðbréf og afleiður og ádrátt á lánalínur.

Í handbók um lánamál sem Íslandsbanki hf. gaf út og var síðast uppfærð í desember 2004, er í kafla 2.1 kveðið á um útlánaform. Fram kemur að markaðsviðskipti og fyrirtækjasvið annist afgreiðslu peningamarkaðslána. Formkröfur séu strangar. Miðað sé við lán til viðskiptavina í áhættuflokkun 1-4 eða að fullnægjandi tryggingar í verðbréfum komi til. Kjör séu markaðsvextir að viðbættu álagi fyrirtækjasviðs og markaðsviðskipta. Algengasti lánstími sé til allt að 3ja mánaða. Breytingar séu útilokaðar.

                Vinnureglur vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá því í janúar 2007 eru á meðal gagna málsins. Í ákvæði 1.2 er kveðið á um áhættuflokkun á atvinnufyrirtækjum. Fram kemur að tillögur um áhættuflokkun fagfjárfesta séu unnar af markaðsviðskiptum og lagðar fyrir áhættunefnd bankans til umfjöllunar. Í ákvæði 2.3.5. er kveðið á um valrétt. Tekið er fram að kaup viðskiptamanna á valréttum telji ekki í útlánaígildismörkum að ,,swaption“ samningum frátöldum. Ekki skuli skrifa valréttarsamning nema hann sé varinn með öðrum valréttum og/eða virkum kaupum og sölu á undirliggjandi eign. AFS geti veitt undanþágu fyrir hver einstök viðskipti.

Í ákvæði 2.5 er fjallað um PM útlán. Fram kemur að PM útlán megi einungis veita aðilum í áhættuflokkum 1-4 með PM mörk. Óheimilt sé að veita öðrum slík lán nema samþykki lána- eða áhættunefnda liggi fyrir. PM útlán megi að hámarki vera til 6 mánaða. Lengri lán þurfi heimild lánanefndar. Framlengingar á PM lánum skuli vera innan marka þó gengisbreytingar hafi orðið svo lánið sé hærra en mörkin í krónum. Í slíkum tilvikum skuli sækja um hækkun á mörkum eða lækka höfuðstól lánsins. Ábyrgð vegna vanskila á PM lánum sé hjá því sviði sem sé skráð fyrir viðskiptamanninum.

Í ákvæði 4.3 er fjallað um tryggingaköll. Fram kemur að starfsmenn markaðsviðskipta skuli fylgjast daglega með þróun markaðsverðs afleiðusamninga viðskiptamanna í hlutfalli við þær tryggingar sem séu fyrir viðskiptum. Ef tap viðskiptamanns sé að aukast, þannig að telja megi að tryggingar muni ekki duga, skuli starfsmaður markaðsviðskipta í samráði við AFS og lánastjóra viðskiptamanns kalla eftir viðbótartryggingum.

Í kafla 7 er fjallað um valrétti. Fram kemur að hlutverk valréttarbókar afleiðuborðs sé að taka stöðu í flökti og stefnu gjaldmiðla og innlendra skulda- og hlutabréfa. Í ákvæði 7.1 kemur fram að haldið sé utan um valrétti og gjaldeyrisstöðu í „Kondor“ og séu valréttir afleiðuborðs geymdir í bókunum FX-Options og FX-Exotics. Gjaldeyrisstaðan endurspegli ,,delta“ vörn á keyptum og seldum valréttum. Skuldabréfa- og hlutabréfavalréttir séu skráðir í „samningaöskju“. Samkvæmt ákvæði 7.3 sé samningum skipt upp í eftirfarandi þætti: Valréttargjöld greidd. Valréttargjöld fengin. Uppgjör samninga. Gengisbreytingar. Fram kemur að valréttargjöld samninga séu gerð upp miðað við viðskiptadaga og sé þeim snúið yfir í krónur miðað við viðskiptadagana. Uppgjör samninga sé á hliðstæðan hátt og valréttargjöldin gerð upp miðað við lokadag samninga. Gengisbreytingar opinna samninga séu að lokum metnar með því að skoða markaðsvirði þeirra. Við útreikninga á afkomu afleiðuborðs sé til viðbótar reiknuð afkoma af varnarstöðu valréttanna auk fjármagnskostnaðar af þeirri stöðu. Daglega sé fylgst með afkomu valrétta og vikulega farið yfir afkomuna yfir ákveðin tímabil, þ.e. liðna viku, mánuð, yfirstandandi ársfjórðung og árið í heild.

                Á meðal rannsóknargagna málsins er yfirlit úr áhættumatskerfi Glitnis banka hf. varðandi félagið BK-44 ehf. Er félagið skráð í áhættuflokki 6. Í fjármálagreiningu er félagið sagt vera með yfir 80% eiginfjárhlutfall. Stjórnendur séu fáir með einsleitan bakgrunn. Um sé að ræða einkafyrirtæki og eigandi vel efnaður. Áhættustýring félagsins sé virk. Á meðal rannsóknargagna er handveðsyfirlýsing, handveðsetning verðbréfasafns og handveðssetning bankareiknings, allsherjarverð, sem MK-44 ehf. hefur gefið út 25. apríl 2006. Samkvæmt handveðsyfirlýsingunni er Íslandsbanka hf. m.a. sett að handveði öll verðbréf, hverju nafni sem nefnast, sem séu í vörslu Íslandsbanka hf. á hverjum tíma á vörslureikningi nr. 40784. Veðsetningin taki til hvers konar arðs, sem kunni að vera greiddur af hinu veðsetta og sé veðhafa heimilt að ráðstafa honum til greiðslu á gjaldföllnum og/eða ógjaldföllnum hluta þeirrar skulda sem handveðið tryggir, allt að vali veðhafa. Veðsali skuldbindi sig til þess að ráðstafa arðgreiðslum beint inn á reikning nr. 582-14-1011155, en reikningurinn ásamt innstæðu hans, eins og hún sé á hverjum tíma, sé jafnframt veðsettur bankanum með yfirlýsingunni.

                Á meðal rannsóknargagna málsins er tölvupóstur er ákærði, Magnús Arnar, hefur ritað kl. 17.08 þann 7. nóvember 2007. Póstinn sendir hann ákærða, Elmari og HS, starfsmanni í markaðsviðskiptum Glitnis banka hf. Afrit er sent á ákærða, Jóhannes, og SÖÞ forstöðumann áhættustýringar Glitnis banka hf. Í póstinum segir ákærði að hann sé kominn með samþykki fyrir PM mörkum á BK-44 ehf. upp á 4 milljarða króna í 6 mánuði. Sama dag kl. 17.27 framsendir ákærði, Elmar, þennan póst til ákærða, Birkis, með þeim skilaboðum að bréfin hafi verið keypt áðan, að ákærði fái PM lán fyrir  þessum kaupum, ,,value“ á mánudaginn. 150.000.000 hlutir í Glitni banka hf. að nafnverði á genginu 25,20. Tölvupóst ákærða, Magnúsar Arnar, frá 7. nóvember hefur ákærði, Elmar, framsent 12. nóvember 2007 til starfsmanna í markaðsviðskiptum og til SES, sérfræðings í gjaldeyrismiðlun. Sama dag sendir SES svar við þessum tölvupósti til ákærða, Elmars, og afrit á ákærðu Jóhannes og Magnús Arnar, um að málið sé afgreitt. Hann hafi lánað BK-44 ehf. 3,7 milljarða lán á 14,55 reibor vöxtum og 210 bp álagi í 1 mánuð, frá 12. nóvember til 12. desember.

                Á meðal rannsóknargagna málsins er tölvupóstur er ákærði, Elmar, hefur ritað 7. nóvember 2007, til KS regluvarðar Glitnis banka hf. Afrit af póstinum er sent ákærða, Birki. Óskar ákærði, Elmar, eftir heimild út vikuna til þess að eiga viðskipti með allt að 150.000.000 hluti í Glitni banka hf. fyrir BK-44 ehf. Eini eigandi þess félags sé starfsmaður í bankanum, ákærði, Birkir. Heimildin þurfi að ,,lifa í dag og á morgun“. Regluvörður bankans svarar þessum pósti sama dag og segir heimildina veitta ,,í dag“.  Á meðal rannsóknargagna málsins er afrit af sölunótu frá 30. apríl 2008. Samkvæmt sölunótunni selur BK-44 ehf. 25. apríl 2008, hluti að nafnverði 30.000.000 í Glitni banka hf. á genginu 16,85 á 505.500.000 krónur, miðað við uppgjör 30. apríl 2008. Frá dregst þóknun að fjárhæð 1.516.500 krónur. Samtals nemur sölufjárhæðin þá 503.983.500 krónum. Fjárhæðin er lögð inn á reikning 513-26-780844. Í athugasemd á sölunótuna er skráð að greiða eigi inn á PM lán. Þá er afrit í gögnum málsins af sölunótu frá 22. júlí 2008, miðað við uppgjörsdag þann dag, þar sem BK-44 ehf. selur Glitni banka hf. hlutabréf að nafnverði 120.000.000 hluta á genginu 14,95. Söluverð er 1.794.000.000. Að frádreginni þóknun að fjáræð 5.382.000 krónur eru 1.788.618 krónur lagðar inn á reikning nr. 513-26-780844. Í athugasemdum er skráð að greiða eigi niður PM lán hjá ,,SES“.

Afrit af kaupnótu frá sama degi er í gögnum málsins. Samkvæmt henni kaupir BK-44 ehf. sama fjölda hluta aftur á sama gengi og selt var. Í rannsóknargögnunum er afrit af annarri sölunótu frá sama degi. Samkvæmt henni selur BK-44 ehf. Glitni banka hf. hlutabréf að nafnverði 120.000.000 hluta á genginu 31,82. Engin þóknun er tekin. Ekki kemur fram hvar leggja eigi fjárhæðina inn. Í öllum þessum tilvikum sem að framan greinir er ákærði, Elmar, skráður sölumaður í viðskiptunum. Í rannsóknargögnum er afrit af staðfestingum er Glitnir banki hf. hefur gefið út á framlengingu á lánveitingu til BK-44 ehf. Eru framlengingarnar miðaðar við 21. desember 2007, og síðan 14. janúar, 5. mars, 3. apríl, 25. apríl, 30. apríl, 6. maí, 21. maí, 25. júní 2008. Þá er í gögnum málsins afturköllun á lánveitingunni, dagsett 21. desember 2007. 

Í gögnum málsins liggur fyrir staðfesting frá Kauphöll Íslands til slitastjórnar Glitnis banka hf. frá 24. nóvember 2011, þess efnis að dagslokaverð hlutabréfa Glitnis banka hf. þann 25. apríl 2008, hafi verið 16,75 krónur á hlut og dagslokaverð sömu hlutabréfa 22. júlí 2008, verið 14,86 krónur á hlut. Þá var staðfest að viðskipti að nafnverði 120.000.000 hluta í Glitni banka hf. hafi verið tilkynnt viðskiptakerfi Kauphallarinnar 22. júlí 2008, kl. 13.46.10 að kerfistíma eða kl. 11.46.10 að staðartíma. Verðið í viðskiptum hafi verið 14,95 krónur á hlut. Um einu viðskipti dagsins með slíkan hlut í bankanum hafi verið að ræða.

                Í gögnum málsins er tölvupóstur er ákærði, Jóhannes, hefur sent LW forstjóra Glitnis banka hf., 11. nóvember 2007. Tekur ákærði í upphafi fram að um sé að ræða lista yfir þá sem séu með framvirka samninga við bankann. Nokkru síðar tekur ákærði fram að ,,... á eftir að færa – Gnúpur selur og BK42 kaupir 150 nom.“ Ákærði, Jóhannes, hefur 7. nóvember 2007 sent tölvupóst á starfsmann í viðskiptaveri með beiðni um að ,,stofna BK 44 kt 6202002129 asap“. Starfsmaður bankans svarar ákærða sama dag og kveður félagið þegar vera til í Kondor og IBAS. 

                Í gögnum málsins er afrit af tölvupósti sem KS regluvörður bankans hefur sent starfsmanni bankans 19. september 2008, en pósturinn er svar regluvarðarins við spurningu starfsmannsins frá deginum á undan þar sem hann biður regluvörðinn um upplýsingar um samning um kaup á eigin bréfum sem ,,settlaður“ var í júlí. Regluvörðurinn lýsir því að um hafi verið að ræða uppgjör á sölurétti sem eigin viðskipti hefðu samþykkt. Hafi regluvörðurinn vegna starfs síns haft veður af málinu seinni part árs 2007. Hann hafi fengið símtal frá starfsmönnum bankans í júlí 2008. Þá hafi komið í ljós að ekki hafi verið fullgengið frá málinu skriflega er viðskiptin fóru í gegn. Regluvörðurinn hafi farið yfir málið með viðeigandi starfsmönnum og þá komið í ljós að vegna mistaka hafi gleymst að ganga skriflega frá viðskiptunum. Því hafi verið ákveðið að ganga frá þeim með þessum hætti. Hafi regluvörðurinn verið hafður með í ráðum. Þessum pósti svarar starfsmaður bankans 21. september 2008 og biður um upplýsingar um helstu skilmála samningsins. Þyrfti starfsmaðurinn t.d að meta hvort samningurinn hafi kveðið á um ákveðinn fjölda hluta, á ákveðnu föstu verði, á tilteknum degi. Þessum pósti svarar regluvörðurinn sama dag og kveðst munu finna út úr þessu.

                Þann 23. september 2011 ritar slitastjórn Glitnis banka hf. ákærða, Birki, sem fyrirsvarsmanni BK-44 ehf., bréf vegna mögulegrar riftunar á sölu hlutabréfa BK-44 ehf. í Glitni banka hf. í júlí 2008. Er óskað eftir athugasemdum frá félaginu varðandi hugsanlega kröfu um riftun. Bréfinu er svarað fyrir hönd ákærða 10. október 2011. Í bréfinu kemur m.a. fram að fyrri sala bréfanna hafi átt sér stað 25. apríl 2008 er 30.000.000 hlutir hafi verið seldir á genginu 16,85. Er tekið fram að ákærði, Birkir, hafi ekki vitað af sölunni fyrr en eftir á og hann því ekki komið nálægt ákvörðun gengis við söluna. Hann hafi þó nokkur áður óskað eftir að allir hlutirnir í bankanum yrðu seldir.

Á meðal gagna málsins er samkomulag um uppgjör dagsett 19. desember 2011. Er tekið fram að samkomulagið sé gert í kjölfar þess að Glitnir hf. hafi krafist þess að rift yrði með dómi ráðstöfun frá 22. júlí 2008 sem falist hafi í sölu BK-44 ehf. og kaupum Glitnis banka hf. á hlutabréfum í Glitni banka hf. að nafnvirði 120.000.000 hluta á genginu 31,82. Tekið er fram að eftir viðræður aðila hafi komið fram að 13. mars 2008, hafi BK-44 ehf. fengið greiddan arð af umræddum bréfum, samtals að fjárhæð 49.949.999 krónur, að frádregnum fjármagnstekjuskatti og hins vegar að við endanlega sölu hlutabréfanna hafi staðið eftir inni á reikningi BK-44 ehf. 35.775.794 krónur. Hafi orðið að samkomulagi að ljúka ágreiningi milli aðila með því að BK-44 ehf. greiddi Glitni hf. 135.000.000 króna. 

                Í rannsóknargögnum málsins eru nokkur samtöl sem hljóðrituð hafa verið úr borðsímum Glitnis banka hf. á þeim tíma sem rannsókn málsins tekur til. Einungis verður gerð grein fyrir þeim símtölum er máli skipta fyrir niðurstöðu málsins.

                Samkvæmt endurriti símtals frá 12. nóvember 2007, kl. 14.22, ræðir ákærði, Elmar, við SES, sérfræðing í gjaldeyrismiðlun. Ræða þeir lánveitingu Glitnis banka hf. til BK-44 ehf. Er á símtalið líður gerir ákærði grein fyrir því að lánið sé til 6 mánaða, en spyr hvort ekki sé hægt að hafa ,,þetta bara rúllandi á mánuði eða...?“ Viðmælandinn svarar því játandi og segist rúlla þessu í mánuð.

                Samkvæmt endurriti símtals frá 11. desember 2007, kl. 16.15, ræða saman ákærðu, Elmar og Birkir. Er líða tekur á símtalið segir ákærði, Elmar, að ,,...við erum hérna með... BK 42 er hérna með... með gamlan, góðan samning: 80 nom.“ Stuttu síðar spyr ákærði, Elmar, hvort fleyta eigi þessu yfir áramót. Ákærði, Birkir, svarar ,,Ja, þú veist... hérna... ég... hvað... hvað vi... ég meina, ég er nú bara að gera þetta fyrir ykkur sko.“ Síðar í samtali út af sama efni segir ákærði, Elmar, ,,Og hérna, þannig að þú veist, það bara... það munar rosalegu fyrir okkur bara að koma því sko yfir... yfir helvítis áramótin meðan ljósmyndin er tekin sko af... af ,,balance sheet-inu“ sko.“ Ákærði, Birkir, tekur undir það að rétt sé að framlengja. Samkvæmt endurriti símtals 15. janúar 2008 milli ákærðu, Elmars og Birkis, gerir ákærði, Birkir, grein fyrir því að hann hafi fengið bréf frá endurskoðanda bankans, en ákærði hafi væntanlega lent í úrtakskönnun innan bankans. Ákærði spyr síðan ,,Hvað hérna... nei, ég bara er að velta fyrir mér þá... að halda þessu bara eða hvernig... hvernig... hvernig er staðan hjá okkur, hvað viljið þið gera með þetta?“  Ákærði spyr á ný ,,Þið viljið bara halda þessu?“ Ákærði, Elmar, svarar því til að hann hringi. 

Samkvæmt endurriti símtals frá 22. júlí 2008, kl. 15.18, hringir þáverandi forstöðumaður áhættustýringar Glitnis banka hf. í ákærða, Elmar. Forstöðumaðurinn spyr um ,,þetta trade á Glitni þarna... á ég að vera glaður“. Forstöðumaðurinn lýsir því að hann hafi alltaf verið að vona að ,,við getum losnað við eitthvað út úr þessum félögum sem voru að halda mikið á Glitni fyrir okkur...  ...eða halda mikið á Glitni skiluru með litlu eigin fé“. Síðar í sama samtali segir ákærði, Elmar, ,,Það er verið að létta létta á, það er aðeins verið að létta á þessu...“.    

                Við aðalmeðferð málsins gáfu ákærðu allir skýrslu fyrir dóminum. Þá komu fyrir dóminn sem vitni nokkrir fyrrverandi starfsmenn Glitnis banka hf. Var um að ræða LW, fyrrverandi forstjóra Glitnis banka hf., KS, fyrrverandi regluvörð bankans, JÓ, þáverandi yfirmann einkabankaþjónustu, SÖÞ, þáverandi forstöðumann áhættustýringar bankans og ritara áhættunefndar, GH, fyrrverandi framkvæmdastjóra fyrirtækjasviðs, HS starfsmann markaðsviðskipta, HH og AS fyrrum viðskiptastjóra hjá Glitni banka hf., BR, fyrrverandi sérfræðing á viðskiptabankasviði, SES, fyrrverandi sérfræðing hjá gjaldeyrismiðlun, ÞSH, fyrrverandi sérfræðing á markaðsviðskiptasviði, BH og IÞR, fyrrverandi starfsmenn úr bakvinnslu verðbréfa, SRÓ, fyrrum framkvæmdastjóra fjárhagssviðs, JLP og NS, fyrrverandi starfsmenn af afleiðuborði, GG, fyrrverandi nefndarmann í áhættunefnd og starfsmann í lánastýringu á fyrirtækjasviði, RJ fyrrum forstöðumann gjaldeyrismiðlunar, og ET, fyrrverandi framkvæmdastjóra lögfræðisviðs og regluvörslu. JG, fyrrverandi verðbréfamiðlari úr eigin viðskiptum, kom fyrir dóminn en kaus að nýta sér rétt sinn til að tjá sig ekki fyrir dóminum þar sem fyrir liggur kæra Fjármálaeftirlitsins, m.a. á hendur honum, fyrir markaðsmisnotkun með hlutabréf í Glitni banka hf. Að lokum komu fyrir dóminn tveir lögreglumenn. Var annar stjórnandi rannsóknar málsins, en hinn fór fyrir hópi lögreglumanna er unnu að rannsókn málsins. Verður hér á eftir gerð grein fyrir framburðum ákærðu og vitna að því marki er máli skiptir fyrir niðurstöðu málsins. 

                Ákærði, Elmar Svavarsson, kvaðst á árunum 2007 og 2008 hafa starfað sem verðbréfamiðlari í markaðsviðskiptum hjá Glitni banka hf.  Í starfi hans hafi falist að miðla hlutabréfum. Hafi hann ekki verð með svonefnt undirskriftarumboð innan bankans. Að því er varðaði aðdraganda lánveitingar til félagsins BK-44 ehf. í nóvember 2007 hafi komið inn á borð ákærða sala á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. Hafi ákærði m.a. átt fund með meðákærða, Birki, og JG verðbréfasala úr eigin viðskiptum bankans, vegna sölu á bréfunum, en úr eigin viðskiptum hafi bréfin komið. Á þessum fundi hafi verið ákveðið að bjóða BK-44 ehf. hlutabréfin til kaups. Hafi meðákærði starfað í einkabankaþjónustu bankans og sinnt efnuðum viðskiptavinum hans. Hafi meðákærði, Birkir, oft verið í sambandi við verðbréfamiðlara bankans vegna viðskiptavina sinna.

Ekki kvaðst ákærði telja að hann hafi haft vitneskju um það á þessum tíma að Gnúpur fjárfestingarfélag ehf. hafi 8. nóvember 2007 lokað framvirkum samningi vegna sama fjölda hluta í Glitni banka hf. Þá kvaðst ákærði ekki telja að honum hafi á þessum tíma verið ljós heildarstaða bankans í eigin bréfum. Ákærði kvaðst telja að BK-44 ehf. hafi keypt umrædd bréf á markaðsgengi. Hafi ákærði gengið frá þessum viðskiptum eins og miðlarar hafi jafnan gert. Hafi bakvinnsla bankans séð um frágang skjala. Ákærði kvaðst telja að hann hafi aflað heimilda regluvarðar bankans til viðskiptanna í ljósi þess að fyrirsvarsmaður og eigandi BK-44 ehf. hafi verið starfsmaður bankans. Hafi sá háttur einfaldað alla hluti varðandi viðskiptin.

Ákærði kvaðst telja að áhætta vegna viðskiptanna hafi legið hjá kaupandanum. Hafi kaupandinn keypt bréfin og um leið valrétt. Hafi verið um svonefnd ,,zero-cost“ viðskipti að ræða, sem samið hafi verið um samhliða kaupunum í nóvember 2007. Bréfunum hafi fylgt söluréttur að öllum hlutum, en kaupandinn um leið selt frá sér kauprétt. Mótaðilinn í viðskiptunum hafi verið verðbréfamiðlunin. Kaupandinn hafi fengið peningamarkaðslán fyrir kaupunum. Það hafi ekki hafi komið inn á borð ákærða sem verðbréfamiðlara upplýsingar um það hvort kaupandinn ætti að leggja fram eigið fé vegna viðskiptanna. Ákærði kvaðst ekki hafa þekkt áhættumat sem gert hafi verið á félaginu eða hvernig áhættuflokkun þess hafi verið háttað. Markaðsviðskipti bankans hafi ekki séð um slíka hluti. Hafi ákærði frétt af því að svonefnd PM mörk hafi verið færð á kaupanda í kerfum bankans og það verið talið fullnægjandi til að viðskipti gætu gengið í gegn. Ekki kvaðst ákærði vita hver hafi samþykkt nefnd PM mörk vegna kaupandans. Hann kvaðst ekki hafa átt nein samskipti við meðákærða, Magnús Arnar, vegna þessara viðskipta. Hafi ákærði þó vitað til þess að meðákærði hafi staðfest PM mörkin vegna kaupandans. Ákærði hafi ekki tekið þátt í umræðu um lánakjör eða lánveitinguna að öðru leyti. Peningamarkaðslán væru eins og yfirdráttur í eðli sínu. Ákærði kvaðst telja að Glitnir banki hf. hafi verið með handveð í hinum keyptu bréfum, en það hafi komið fram í tölvukerfi bankans. Við sölu BK-44 ehf. á bréfunum til bankans í júlí 2008 hafi verið miðað við gengið 31,82.

Á þeim tíma hafi orðið ljóst að ekkert hafi fundist um sölurétt á bréfunum í kerfum bankans og því verið ákveðið að haga uppgjöri þannig að bankinn keypti bréfin á markaðsgengi. Hann seldi BK-44 ehf. bréfin aftur og keypti þau síðan á því gengi er þyrfti til að BK-44 ehf. kæmist skaðlaust frá viðskiptunum. Það gengi hafi JG verðbréfamiðlari úr eigin viðskiptum reiknað út. Þegar ljóst hafi verið að sölurétturinn var ekki skráður í kerfi bankans hafi ákærði og JG ákveðið að kalla til regluvörð bankans. Hafi regluvörðurinn lagt til að viðskiptin gengju með þessum hætti til að þau væru rekjanleg í bókum bankans. Eftir viðskiptin hafi komið fram fyrirspurn frá bókhaldi Glitnis banka hf. þar sem talsvert högg hafi komið á bankann við söluna, en tap af viðskiptunum fyrir eigin viðskipti bankans hafi numið um 2 milljörðum króna. Ákærði, Birkir, hafi ekki gengið eftir því við ákærða að gerður yrði skriflegur samningur vegna viðskiptanna.

Ákærði kvaðst, sem verðbréfamiðlari í markaðsviðskiptum, hafa átt fjölmörg símtöl við aðra starfsmenn innan bankans vegna viðskipta. Hafi starfsmenn bankans tileinkað sér sérstakt tungumál í samskiptum. Þau símtöl er lögregla hefði undir höndum úr kerfum bankans sýndu á engan hátt að ákærði hefði framið lögbrot í tengslum við viðskipti BK-44 ehf. með hlutabréf í bankanum. Símtöl er lögregla ætlaði að tengdust viðskiptunum hafi sjaldnast gert það. Ákærði kvaðst telja að viðskipti BK-44 ehf. með 150.000.000 hluti í Glitni banka hf. í nóvember 2007, hafi verið stór viðskipti. Ákærði hafi vitað til þess að með því væri félagið eigandi 1% af útgefnu hlutafé í bankanum. Hann kvaðst þekkja til þess er BK-44 ehf. hafi selt 30.000.000 hluti í bankanum 30. apríl 2008. Hafi meðákærði, Birkir, óskað eftir því að bréf yrðu seld. Enginn annar en meðákærði hafi getað farið fram á söluna.

Ákærði kvaðst ekki hafa haldið utan um gjalddaga að baki lánum til BK-44 ehf. vegna viðskiptanna. Hann kvaðst hafa tilkynnt umrædd kaup til Kauphallar. Tilkynnt hafi verið um fyrri kaupin sem átt hafi sér stað á markaðsgengi. Ekki hafi verið tilkynnt um síðari kaupin þar sem verð í þeim viðskiptum hafi ekki verið eðlilegt þar sem um uppgjör á grundvelli söluréttarins hafi verið að ræða. Ákærði kvaðst ekki muna eftir því að lánveitingin til BK-44 ehf. þyrfti að fara fyrir lánanefnd Glitnis banka hf. Hann kvaðst kannast við vinnureglur vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf., gefnar út í janúar 2007. Að því er varðaði svonefnd PM mörk í lánakerfum bankans hafi starfsmenn á fyrirtækjasviði bankans séð um að færa þau inn og önnur atriði tengd þeim lánum. Væri það ekki á verksviði verðbréfamiðlara í markaðsviðskiptum að framlengja í peningamarkaðslánum.    

                Ákærði, Jóhannes Baldursson, kvaðst á árunum 2007 og 2008 hafa starfað sem framkvæmdastjóri markaðsviðskipta Glitnis banka hf. Undir deildina hafi heyrt nokkrar deildir innan bankans, svo sem afleiðudeild, greiningadeild, gjaldeyrismiðlun og deild sem haft hafi með höndum gjaldeyrisstýringu, skulda- og eignastýringu og eigin viðskipti með hlutabréf. Ákærði kvaðst á starfstíma sínum í bankanum öðru hvoru hafa komið að einstökum viðskiptum innan bankans. Sem framkvæmdastjóri hafi ákærði verið með svonefnt A-undirskriftarumboð fyrir hönd bankans. Ákærði kvaðst kannast við vinnureglur vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá í nóvember 2007. Hafi hann í starfi sínu farið eftir þessum reglum.

Að því er peningamarkaðslán varðaði, þá hafi viðskipti með slík lán orðið til á þann veg að viðskiptavinur hafi snúið sér til miðlara innan bankans vegna viðskipta. Miðlari hafi annast viðskipti fyrir viðkomandi viðskiptavin miðað við svonefnd PM mörk er skráð hafi verið á viðskiptavininn í kerfum bankans. Þau mörk hafi verið unnin upp í gegnum lánastjóra viðkomandi viðskiptavina. Að því er varðaði framlengingar lána hafi viðskiptavinir sjálfir þurft að óska eftir framlengingu í lánum. Gjaldeyrismiðlarar innan bankans hafi séð um framlengingu þar sem peningamarkaðslánin hafi verið á þeim stað innan bankans.

Að því er varðaði viðskipti BK-44 ehf., með 150.000.000 hluti í Glitni banka hf. í nóvember 2007, hafi aðdragandi þeirra viðskipta verið sá að ákærði hafi átt stuttan fund með meðákærðu, Elmari og Birki, þar sem umrædd viðskipti hafi verið rædd. Þar hafi söluréttur á bréfunum af hálfu kaupanda verið ræddur. Ákærði kvaðst ekki þekkja hver hafi verið endanleg niðurstaða varðandi hann. Rætt hafi verið um takmarkaða tapsáhættu og hagnaðarvon. Hann sagðist ekki þekkja hvort rætt hafi verið um svonefnd ,,zero-cost“ viðskipti í þessu sambandi. Sennilega hafi meðákærði, Elmar, átt frumkvæði að fundinum. Ekki kvaðst ákærði vita af hverju til viðskipta BK-44 ehf. með hlutabréfin hafi stofnast. Hann kvaðst engin önnur afskipti hafa átt að þeim viðskiptum eða lánveitingum tengdum þeim. Þekkti hann því ekki til forms viðskiptanna eða ákvörðunar um gengi í viðskiptunum. Þá kvaðst ákærði ekki muna eftir umræðu um áhættu tengda viðskiptunum eða umræðu um eigið fé kaupanda í viðskiptunum. Hann myndi heldur ekki eftir umræðu um tilkynningu til Kauphallar vegna viðskiptanna. Hlutir í viðskiptunum hafi komið úr eigin viðskiptum innan bankans. Á sama tíma hafi samsvarandi hlutir komið inn í bankann vegna sölu Gnúps fjárfestingarfélags ehf., á sama fjölda hluta. Ekki kvaðst ákærði þekkja hvort sú sala og kaup BK-44 ehf., á sama fjölda hluta, tengdist.

Í kringum uppgjör á þessum viðskiptum hafi það komið upp að ekki hafi sést skjalfestur söluréttur tengdur bréfunum. Regluvörður bankans hafi verið kallaður til og regluvörðurinn lagt til skástu leið í stöðunni. Ákærði kvaðst líta svo á að BK-44 ehf. hafi borið mótaðilaáhættu í þessum viðskiptum. Að því er varðaði peningamarkaðslán innan bankans hafi þau verið eins konar yfirdráttur eða viðlíka viðskipti. Ekki þyrfti að útbúa sérstaka lánsbeiðni vegna slíkra lána, en um væri að ræða skammtímalánveitingu sem væri bæði einföld og stöðluð. Ákærði kvaðst ekki muna eftir hver hafi verið viðskipta- eða lánastjóri BK-44 ehf. á sínum tíma. Vegna viðskiptasögu félagins hafi slíkir viðskipta- eða lánastjórar væntanlega verið til staðar. Ákærði kvaðst ekki geta staðhæft hvað hann hafi á sínum tíma vitað um áhættumat á BK-44 ehf. Hafi hann væntanlega talið að slíkt mat hafi farið fram á sínum tíma. Hafi ákærði ekki gert ráð fyrir öðru en að öll atriði tengd viðskiptunum hafi verið í samræmi við reglur bankans.

Hann kvaðst ekki muna eftir einhverjum samskiptum við meðákærða, Magnús Arnar, tengdum þessum viðskiptum. Svonefnd PM mörk væru ákveðin innan fyrirtækjasviðs bankans, þó svo peningamarkaðslánin væru veitt innan markaðsviðskipta bankans. Markmið bankans væri að hagnast á viðskiptum. Miðlarar innan bankans sæju í sínum kerfum einstök viðskipti og hvaða álag að lágmarki þyrfti að bætast ofan á lánveitingu til að viðskipti skiluðu hagnaði. Ákærði kvaðst ekki muna sérstaklega eftir umræðu innan bankans, á þeim tíma er nefnd viðskipti hafi átt sér stað, um stöðu bankans í eigin bréfum og hvort bankinn væri að fara yfir mörk í því sambandi. Hann kvaðst þó muna eftir umræðu innan bankans um að á reiki hafi verið hvað hafi átt að telja fram í útreikningi á hlutfalli eigin bréfa í bankanum. Ákærði kvaðst ekki muna sérstaklega eftir tölvupósti sem meðákærði, Magnús Arnar, hafi sent 7. nóvember 2007, varðandi PM mörk fyrir BK-44 ehf. Kvaðst ákærði telja að hann hafi fengið afrit af þessum pósti þar sem hann hafi verið framkvæmdastjóri markaðsviðskipta. Forstöðumaður áhættustýringar hafi sennilega fengið afrit af sama pósti þar sem hann hafi verið yfirmaður áhættustýringar bankans. Að því er varðaði tölvupóst frá SES, sérfræðingi í gjaldeyrismiðlun, frá 12. nóvember 2007, um lánveitingu upp á tæplega 3.8 milljarða króna kvaðst ákærði ekki vita af hverju hann hafi fengið þann póst sendan. Ákærði kvaðst ekki kannast við uppgjör á nefndu láni eða þekkja sölufyrirmæli frá BK-44 ehf. á bréfunum í apríl og júlí 2008. Hann kvaðst hafa upplýst forstjóra bankans um uppgjör viðskiptanna í júlí 2008 og tap bankans á viðskiptunum. Ákærði kvaðst líta svo á að mannleg mistök hafi leitt til þess að ekki hafi verið skjalfest um sölurétt kaupandans á bréfunum. Hafi bankinn tekið á sig að bera allt tap vegna viðskiptanna þar sem mistök í skráningu söluréttarins hafi legið innan bankans en ekki hjá viðskiptamanni, sem hafi verið stór aðili í viðskiptum. 

Ákærði, Magnús Arnar Arngrímsson, kvaðst hafa starfað sem framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs Glitnis banka á Íslandi í nóvember 2007. Hafi hann í maí 2008 orðið framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs bankans. Kvaðst ákærði hafa setið í lánanefnd bankans á þessum tíma. Þá hafi hann setið fundi áhættunefndar bankans, þó svo hann hafi ekki verið þar nefndarmaður. Ákærði kvaðst líklega hafa haft undirskriftarumboð sem framkvæmdastjóri. Að því er svonefnd PM mörk varðaði hafi öll lán sem hafi verið umfram þau mörk þurft að fara fyrir lánanefndir. Í einstaka tilviki hafi mál verið afgreidd milli funda en þau verið samþykkt á næsta fundi í nefnd. Ákærði kvaðst ekki muna eftir vinnureglum vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá í nóvember 2007 og sjálfsagt ekki á sínum tíma hafa þekkt regluákvæðin um útlán í ákvæði 2.5. Ákærði kvað vinnuferla á sínum tíma hafa verið með þeim hætti að viðskiptastjórar viðskiptavina hafi sótt um heimildir fyrir PM mörk og þá að beiðni viðskiptavina. Innan bankans hafi verið áhættumatsflokkun sem viðskiptavinum hafi verið raðað innan. Viðskiptastjórar hafi lagt málefni einstakra viðskiptavina fyrir lána- eða áhættunefnd, hafi málið þurft að fara fyrir slíka nefnd. Fjárhæðir hafi mestu ráðið því fyrir hvaða nefnd bankans málið færi. Að jafnaði hafi ákærði ekki fylgst með atriðum eins og framlengingu lána viðskiptavina.

Að því er varðaði lánanefndir bankans hafi mál verið send til nefndarinnar. Sá starfsmaður sem unnið hafi að viðkomandi lánamáli hafi komið niðurstöðu frá lánanefnd áfram eftir afgreiðslu nefndarinnar. Að því er varðaði viðskipti BK-44 ehf. með 150.000.000 hluti í Glitni banka hf. í nóvember 2007, kvaðst ákærði ekki hafa komið að undirbúningi þeirra viðskipta. Þekkti hann ekkert til þeirra og kvaðst á sínum tíma ekki hafa gert það, svo sem varðandi fjármögnun kaupa, tryggingar að baki lánveitingunni og viðlíka atriði. Þá hafi ákærði ekki þekkt til umræðu um sölurétt á hlutabréfunum. Hann hafi ekki komið að uppgjöri lánsins í júlí 2008. Kvaðst ákærði ekki telja að hann hafi á sínum tíma þekkt hver hafi verið lánastjóri félagsins eða hver hafi yfir höfuð annast málefni þess innan bankans. Þá kvaðst ákærði ekki telja að hann hafi þekkt hver hafi óskað eftir PM mörkum fyrir félagið eða peningamarkaðsláni fyrir það. Málið hafi væntanlega verið afgreitt innan fyrirtækjasviðs þar sem það svið bankans hafi séð um stærri lánveitingar. Meðákærði, Birkir, hafi ekki verið í sambandi við ákærða vegna þessa.

Að því er varðaði tölvupóst er ákærði hafi sent í nóvember 2007, þar sem hann hafi staðhæft að komin væru PM mörk fyrir félagið, kvaðst ákærði í dag ekkert muna eftir þessum pósti. Kvaðst hann án vafa hafa sent póstinn þar sem hann hafi fengið fyrirmæli um það. Hljóti það að hafa verið frá yfirmanni ákærða sem slík fyrirmæli hafi komið. Hann kvaðst í dag ekki geta munað frá hverjum þessi fyrirmæli hafi komið. Hafi ákærði verið að senda slík fyrirmæli áfram innan bankans. Hann kvaðst ekki hafa komið að lánveitingu til BK-44 ehf. að öðru leyti innan bankans. Ákærði kvaðst á þessum tíma ekki sjálfur hafa verið með umboð til viðlíka ráðstafana, þ.e. að veita PM mörk upp á tæplega 4 milljarða króna. Í nóvember 2007 hafi næsti yfirmaður ákærða verið framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs og þar fyrir ofan forstjóri bankans. Ákærði kvaðst hafa þekkt ákærða, Birki, á þessum tíma. Hafi þeir báðir verið frá Vestmannaeyjum og oft hist í hádeginu í mötuneyti bankans.   

Ákærði, Birkir Kristinsson, kvaðst á árunum 2007 og 2008 hafa verið starfsmaður í einkabankaþjónustu Glitnis banka hf. Á sama tíma hafi hann verið eigandi og stjórnarmaður BK-44 ehf. Sem starfsmaður Glitnis banka hf. hafi ákærði ekki getað eða mátt skipta sér af frágangi viðskipta félaga í eigu ákærða innan bankans. Strangar reglur hafi gilt innan Glitnis banka hf. um viðskipti starfsmanna innan bankans. Á þessum tíma hafi verið í stýringu hjá ákærða í einkabankaþjónustu 25 til 30 milljarðar og virkir aðilar í eignastýringu í kringum 100. Að auki hafi verið í stýringu hjá ákærða yfir 10 milljarðar í framvirkum samningum og svonefndum ,,strúktúrum“. Um hafi verið að ræða gríðarlegar fjárhæðir og á árunum 2007 og 2008, hafi viðskiptamenn verið að tapa umtalsverðum fjárhæðum. Greina hafi þurft annars vegar á milli viðskipta BK-44 ehf. um kaup á hlutabréfum og hins vegar kaup á framvirkum samningum og ,,strúktúrum“, sem ítrekað hafi komið fram í skýrslutökum og símtölum í rannsóknargögnum málsins. ,,Strúktúrar“ hafi á þessum tíma verið notaðir sem samheiti yfir fjármögnuð afleiðutengd skuldabréf. Skuldabréf þessi hafi verið gefin út á tímabilinu maí til september 2007 og um verið að ræða 12 til 16 mánaða vaxtalaus bréf þar sem að ávöxtun var tengd hlutabréfaverði íslenskra eða erlendra fjármálastofnana. Á vetrarmánuðum 2007 hafi þessir ,,strúktúrar“ verið komnir í mínus og mikil áhersla lögð á það innan bankans að finna lausnir til að leysa vandamál þeirra viðskiptavina er komnir hafi verið með stórar tapsstöður.

Á þessum tímum hafi viðskiptamenn í umsjón ákærða hjá einkabankaþjónustunni borið mikið tap af framvirkum samningum og ,,strúktúrum“ og þeir verið í stöðugu sambandi við ákærða vegna þess. Flest símtöl í rannsóknargögnum málsins þar sem ákærði hafi verið að ræða í síma hafi varðað framvirka samninga og ,,strúktúra“. Ekkert símtal hafi varðað kaup BK-44 ehf. á hlutabréfum í Glitni banka hf. og sölurétt vegna þeirra.  Ákærði hafi ekki átt frumkvæðið að kaupum BK-44 ehf. á hlutabréfum í Glitni banka hf. með sölurétti. Í upphafi hafi starfsmenn bankans óskað eftir því að ákærði myndi kanna hjá viðskiptamönnum einkabankaþjónustu hvort þeir hefðu áhuga á viðskiptunum. Um hafi verið að ræða stór viðskipti og þau þar af leiðandi hentað litlum hópi viðskiptavina. Þá hafi bréf í Glitni banka hf. verið há um tíma en tekið að lækka. Þegar í ljós hafi komið að þau hentuðu viðskiptavinum ákærða ekki hafi BK-44 ehf. verið boðin hlutabréfin til kaups.

Árla dags 7. nóvember 2007 hafi meðákærðu, Elmar og Jóhannes, átt stuttan fund með ákærða þar sem BK-44 ehf. hafi verið boðin bréfin til kaups. Hafi ákærði ákveðið að ganga inn í viðskiptin þar sem ákærði hafi talið mögulegt að hagnast á þeim. Starfsmenn markaðsviðskipta, meðákærðu Elmar og Jóhannes, hafi kynnt fyrir ákærða að þeir myndu sjá um að senda erindi til þeirra er sæju um lánveitingar innan bankans auk þess sem ákærði, Elmar, hafi sagt að hann myndi vera í tengslum við regluvörð bankans. Regluvörðurinn hafi þurft að gefa heimild fyrir viðskiptunum þar sem ákærði var starfsmaður bankans. Viðskiptin hafi verið sambærileg við aðrar viðskiptahugmyndir sem bankinn hafði verið að kynna viðskiptavinum sínum, m.a. viðskiptavinum hjá ákærða. Viðskiptin hafi haft í för með sér takmarkaða áhættu vegna þess að þeim hafi fylgt söluréttur en á móti verið búið að takmarka mögulegan hagnað með því að selja frá sér kauprétt á sama tíma.

Ákærði kvaðst ekki þekkja ástæðu þess að söluréttur á bréfunum hafi ekki verið skráður í kerfum bankans. Er komið hafi að sölu bréfanna í júlí 2008 hafi komið upp að enginn skráður söluréttur að bréfunum hafi fundist í bankanum. Ákærði kvaðst ekki hafa komið að eða þekkt ástæðu þess að ákveðið hafi verið að bankinn keypti bréfin í júlí 2008, seldi þau aftur BK-44 ehf. og keypti þau aftur á hærra gengi. Hafi ákærði ekki komið að neinum ákvörðunum tengdum því. Viðskiptin í nóvember 2007 hafi verið framkvæmd hjá markaðsviðskiptum innan bankans. Ákærði hafi engin fyrirmæli gefið um útfærslu viðskiptanna. Þá hafi ákærði ekki gefið fyrirmæli um framlengingu í lánum hverju sinni.

Ákærði kvaðst hafa óskað eftir að 30.000.000 hlutir af bréfum yrðu seldir í apríl 2008 og andvirði sölunnar ráðstafað inn á lán BK-44 ehf. hjá Glitni banka hf. Hafi ákærði verið í sambandi við meðákærða, Elmar, vegna þess. Ekki hafi ákærði á neinum tíma verið í sambandi við meðákærða, Magnús Arnar, vegna viðskiptanna. Þá hafi ákærði ekki þekkt til þess hvort málið hafi farið fyrir áhættunefnd bankans. Hann hafi ekki vitað hvernig lánakjör hafi verið ákveðin. Hann hafi ekki ritað undir nein skjöl varðandi viðskiptin. Það hafi ekki komið til tals að BK-44 ehf. legði fram eigið fé vegna viðskiptanna. Ákærði kvaðst hafa talið að umrædd hlutabréf í Glitni banka hf. hafi farið inn á handveðsettan reikning í bankanum og bankinn því verið með tryggingu í þeim. Ákærði hafi ekki þekkt ástæðu þess að bréfin hafi farið inn á þann reikning er þau hafi að lokum farið inn á. Hann hafi ekkert þekkt til tilkynningar til Kauphallar vegna viðskiptanna. Ákærði kvaðst ekki hafa verið í samskiptum við aðra en meðákærðu, Elmar og Jóhannes, vegna þeirra. Ákærði kvaðst ekki hafa þekkt úr hvaða viðskiptum umrædd hlutabréf hafi verið að koma eða að Gnúpur fjárfestingarfélag ehf. hafi á sama tíma verið að loka framvirkum samningi með sölu sama hluta bréfa í Glitni banka hf. Í júní 2007 í tengslum við yfirtöku ákærða á BK-44 ehf., hafi dótturfélag BK-44 ehf. selt alla eignarhluti samstæðunnar í Gnúp fjárfestingarfélagi ehf. Ákærði kvaðst ekki hafa þekkt hver hafi verið lánastjóri BK-44 ehf. í nóvember 2007. BK-44 ehf. hafi fengið greiddan arð í mars 2008. Sá arður hafi farið inn á handveðsettan reikning og því verið undir forræði bankans.

Þar sem ákærði hafi talið að BK-44 ehf. ætti ekki umrædda fjármuni hafi ákærði ekki skráð þá sem skuld í ársreikningi BK-44 ehf. og þeir verið þannig skráðir í ársreikningum félagsins allt þar til arðurinn ásamt uppgjöri viðskiptanna og vöxtum hafi verið greiddur til Glitnis banka hf. Ákærði kvaðst hafa ráðfært sig við sérfræðinga við gerð ársreiknings BK-44 ehf. vegna ársins 2007. Hafi ákærði því verið í góðri trú um að meðferð viðskiptanna hafi verið í samræmi við lög, en það hafi staðfest tveir löggiltir endurskoðendur frá KPMG og endurskoðandi félagsins hjá endurskoðunarfyrirtækinu Deloitte.

LW, fyrrverandi forstjóri Glitnis banka hf., kvaðst hafa setið sem formaður í áhættunefnd bankans í nóvember 2007. Að jafnaði hafi lánastjórar viðkomandi félaga óskað eftir að ákveðin yrðu PM mörk fyrir félögin og slík lánamál verið færð fyrir nefndina. Þekkti hann ekki til þess að málefni BK-44 ehf. hafi verið tekin fyrir í áhættunefndinni. Hann hafi ekki gefið fyrirmæli um atriði tengd kaupum félagsins á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. í nóvember 2007. Hafi hann ekki vitað af málinu fyrr en er lögreglurannsókn hafi farið af stað vegna þess. Þrátt fyrir það hafi verið um stóra sölu að ræða, eða sem numið hafi um 1% af hlutafé í bankanum. Ekki þekkti hann til þess hver hafi tekið ákvörðun um lánveitingu til félagsins vegna hlutabréfakaupanna. Á þeim tíma hafi hann heldur ekki þekkt til þess hvernig viðskiptin hafi verið gerð upp, eða minnast þess að hafa haft um það upplýsingar að bankinn hafi tapað um 2 milljörðum á viðskiptunum. Í júlí 2008 hafi Glitnir banki hf. átt talsvert af eigin bréfum. Ekki myndi hann eftir að bankinn hafi gripið til sérstakra ráðstafana vegna þess.

KS, fyrrverandi regluvörður Glitnis banka hf., kvað ákærða, Elmar, hafa komið að máli við sig í nóvember 2007 vegna kaupa BK-44 ehf. á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. Hafi regluvörðurinn veitt samþykki fyrir kaupum og mælt svo fyrir að heimild til kaupanna myndi gilda í einn dag. Ekki hafi hann þekkt inntak viðskiptanna. Sumarið 2008 hafi ákærði, Elmar, óskað eftir því að regluvörðurinn kæmi á sinn fund. Hafi ákærði sagt að vegna mistaka hafi söluréttur á bréfum BK-44 ehf. ekki verið skráður í kerfi bankans. JG, verðbréfasali úr deild eigin viðskipta bankans hafi einnig komið að málinu. Kvaðst regluvörðurinn hafa gefið heimild fyrir sölu hlutanna en tjáð ákærða, Elmari, að viðskiptin yrðu að vera þannig skráð að þau kæmu skýrt fram í gögnum bankans. Regluvörðurinn hafi ekki mælt fyrir um hvernig viðskiptin í júlí 2008 yrðu útfærð, enda hafi hann sem regluvörður engar heimildir haft til ákvörðunar um einstök viðskipti. Þekkti hann því ekki hvernig fjárhæð gengis í endurkaupum bankans hafi verið ákveðin. Ákærði, Jóhannes, hafi á endanum tekið ákvörðun um hvernig viðskiptin í júlí 2008 yrðu útfærð þegar í ljós kom að sölurétturinn hafi ekki verið skráður. Hafi regluvörðurinn gert starfsfólki í bókhaldi bankans aðvart um viðskiptin. Síðar hafi endurskoðendur bankans skoðað þessi viðskipti. Regluvörðurinn kvaðst ekki hafa þekkt í hverju söluréttur BK-44 ehf. hafi verið fólginn.    

JÓ, fyrrverandi framkvæmdastjóri einkabankaþjónustu Glitnis banka hf., kvað ákærða, Birki, hafa starfað í sinni deild og annast málefni efnameiri viðskiptavina bankans. Í störfum sínu í einkabankaþjónustu hafi starfsmenn hringt mörg símtöl á dag í starfsmenn markaðsviðskipta. Framkvæmdastjórinn kvaðst hafa þekkt til viðskipta ákærða, Birkis, vegna kaupa BK-44 ehf. á hlutum í bankanum og umfang þeirra. Um hafi verið að ræða stór viðskipti. Ekki hafi framkvæmdastjórinn þekkt til aðdraganda viðskiptanna eða hver hafi verið seljandi bréfanna. Hafi ákærði sagt að um væri að ræða svonefnd ,,zero-cost“ viðskipti, þar sem áhætta af viðskiptunum væri takmörkuð fyrir kaupandann. Hafi kaupandinn átt sölurétt og um leið takmarkaða hagnaðarvon. Ákærði hafi upplýst framkvæmdastjórann um arðgreiðslu inn í félagið á árinu 2008. Hafi framkvæmdastjórinn hvatt ákærða til að loka þessum viðskiptum. 

                GH, fyrrverandi framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs Glitnis banka hf., kvaðst hafa verið yfir fyrirtækjasviði á árinu 2007 og þar til í maí 2008, er hann hafi látið af störfum. Undir sviðið hafi m.a. heyrt viðskiptabankasviðið, fjárfestingabankasvið og markaðsviðskipti. Hafi hann verið yfirmaður ákærða, Magnúsar Arnars, þar til í maí 2008. Ekki hafi hann þekkt til viðskipta BK-44 ehf. með hlutabréf í Glitni banka hf. í nóvember 2007, né hafi hann innan bankans verið í samskiptum við ákærða, Birki, vegna þeirra mála. Hafi hann engin fyrirmæli gefið varðandi lánveitingu tengda viðskiptunum. Framkvæmdastjórinn hafi setið í áhættunefnd Glitnis banka hf. og lánanefnd fyrirtækja. Erindi hafi í einhverjum tilvikum verið afgreidd á milli funda í lánanefndum. Í þeim tilvikum hafi slíkar lánveitingar verið afgreiddar á næsta fundi í nefndinni. Svonefnd PM mörk viðskiptavina hafi farið fyrir umræddar nefndir og um þau samþykki verið farið eftir vinnureglum vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá í nóvember 2007. Þar hafi viðskiptavinum verið raðað niður m.v. áhættuflokkun. Eftir að PM mörk hafi verið sett hafi lán verið afgreidd í markaðsviðskiptum bankans. Viðskiptastjórar hafi sótt um lánamörk fyrir viðskiptavini og sett fyrir lánanefndir.  

                SÖÞ, fyrrverandi forstöðumaður áhættustýringar Glitnis banka hf., kvaðst hafa starfað sem slíkur á árunum 2007 og 2008. Hafi hann jafnframt verið ritari áhættunefndar bankans vegna áhættustýringar bankans. Hann hafi ekki verið með neitunarvald varðandi afgreiðslu lánamála. Hafi hann gegnt eins konar eftirlitshlutverki sem ritari og getað bent á atriði sem honum hafi þótt skipta máli út frá áhættustýringu. Ekki hafi hann setið í fyrirtækjalánanefnd bankans. Að því er áhættunefnd varðaði hafi erindi verið lögð fyrir nefndina með því að þau væru send á tiltekið póstfang innan bankans. Slík erindi hafi verið sett á dagskrá funda í nefndinni og tekin þar fyrir. Í einhverjum tilvikum hafi mál verið afgreidd á milli funda með samþykki nefndarmanna, en í þeim tilvikum hafi mál verið formlega afgreidd á næsta fundi í nefndinni. Svonefnd lánamörk hafi verið hluti lánamála sem afgreidd hafi verið í nefnd. Þetta tvennt hafi oft farið saman þannig að lánamörk hafi verið afgreidd um leið og lán til viðkomandi hafi verið samþykkt. Viðskiptastjóri viðkomandi félags hafi haft það með höndum að setja mál fyrir nefndarfundi. Kerfi innan bankans sem borið hafi nafnið Fálkinn hafi verið notað varðandi áhættumat á ákveðnar tegundir fyrirtækja. Í nóvember 2007 hafi málum verið þannig háttað að starfsfólk á sviði áhættustýringar hafi undirbúið fundi í áhættunefnd.

Forstöðumaðurinn kvaðst hafa fylgst með stöðu bankans í eigin bréfum. Að einhverju leyti hafi verið álitamál hvað hafi átt að telja í útreikningi á þeim stærðum. Hafi bankinn leitast við að vera undir 10% mörkum að því er varðaði eignarhald á eigin bréfum, sbr. 29. gr. laga um fjármálafyrirtæki. Hafi forstöðumaðurinn séð skýrslu í nóvember 2007 þar sem fram hafi komið að bankinn væri yfir 10% mörkunum. Á þeim tíma hafi verið deilt um hvað ætti að telja í þeim útreikningi. Kvaðst forstöðumaðurinn ekki hafa þekkt til lánveitingar Glitnis banka hf. til BK-44 ehf., sem veitt hafi verið í nóvember 2007, í tengslum við kaup félagsins á hlutafé í bankanum. Kvaðst hann staðfesta að í gögnum málsins væri tölvupóstur er hann hafi fengið afrit af varðandi þessi viðskipti. Hafi hann án vafa ekkert aðhafst á sínum tíma vegna póstsins þar sem pósturinn hafi ekki kallað á neinar aðgerðir af hans hálfu. Ákærði, Magnús Arnar, hefði ekki haft heimild til ákvörðunar samkvæmt tölvupóstinum. Slíkt erindi hafi þurft að afgreiða í áhættunefnd bankans. Ekki kvaðst hann muna eftir því að erindi tengt lánveitingum til BK-44 ehf. hafi í nóvember 2007 farið fyrir áhættunefnd bankans. Hefði hann enga vitneskju um hver innan bankans hefði tekið ákvörðun um lánveitinguna til BK-44 ehf. Engar bókanir um þetta væru til í fundargerðum áhættunefndar. Ekki hafi átt að vera heimilt að greiða út lánið á félagið án þess að samþykki áhættunefndar lægi fyrir. Málefni BK-44 ehf. hafi síðar komið upp í áhættunefnd en það hafi verið tengt eignarhaldi félagsins á stórum hlut í bankanum. Fyrir áhættunefnd hafi verið lagðir listar yfir svonefnd tryggingaköll. BK-44 ehf. hafi ekki verið á slíkum lista.  

                HS, fyrrverandi starfsmaður í markaðsviðskiptum Glitnis banka hf., kvaðst hafa haft það hlutverk með höndum á árunum 2007 og 2008 að taka út upplýsingar um opna samninga viðskiptavina og tryggingar að baki samningum. Hafi hann fært inn svonefnd PM mörk á félög eftir að mörk hafi verið samþykkt í lánanefnd. Hafi sá háttur oft verið hafður á að miðlarar hafi sótt um PM mörk fyrir viðskiptavini bankans. Að því er varðaði mörk félagsins BK-44 ehf. hafi hann fengið sendan póst með mörkum fyrir félagið. Hafi hann á grundvelli tölvupóstsins skráð mörkin. Skráning á mörkum hafi yfirleitt borist honum með tölvupósti eftir samþykki lánanefnda. Hafi hann ekki verið í samskiptum við starfsmenn á lánasviðum nema til að kalla eftir samþykki á mörkum. Hafi hann ekki þekkt málefni félagsins BK-44 ehf. að öðru leyti. Hann hafi ekki vitað hvar málefni félagsins væru til meðferðar innan bankans.

                HH og AS, fyrrverandi viðskiptastjórar í Glitni banka hf., sem í kerfi bankans voru skráðir viðskiptastjórar BK-44 ehf., kváðust hafa heyrt af félaginu BK-44 ehf. Þeir hafi ekki komið að lánveitingu til félagsins á árinu 2007, eða undirbúið hana á neinn hátt. Skráning þeirra sem viðskipta- eða lánastjóra í kerfum bankans hafi verið frá gamalli tíð. Hlutverk lánastjóra almennt hafi verið að vinna að lánamálum félaga, búa til áhættumat og sinna viðskiptavinum á ýmsan hátt. Eftirlit með tryggingum hafi einnig verið á herðum lánastjóra.

BR, fyrrverandi forstöðumaður í lánastýringu á viðskiptabankasviði Glitnis banka hf., kvaðst á sínum tíma hafa heyrt af félaginu BK-44 ehf. Hann hafi ekki haft með málefni félagsins að gera. BR kvaðst staðfesta að hafa sent tölvupóst þess efnis 31. mars 2008 að áhættumat vantaði fyrir BK-44 ehf. Hafi pósturinn verið sendur þar sem félagið hafi ekki verið áhættumatsflokkað í Fálka. Ekki hafi honum verið kunnugt um hver hafi verið viðskipta- eða lánastjóri félagsins en tölvupóstinn hafi hann sent tveim einstaklingum innan bankans sem skráðir hafi verið á félagið í kerfinu. Innan bankans hafi verið unnið að átaki í að áhættumeta félög í viðskiptum við bankann.

SES, sérfræðingur í gjaldeyrismiðlun innan Glitnis banka hf., kvaðst hafa starfað innan markaðsviðskipta í bankanum. Hann kvað peningamarkaðslán hafa verið lán sem bankinn hafi veitt. Lánsformið hafi verið einfalt. Fyrirtækjasvið bankans hafi sótt um PM mörk fyrir lánið. Sá sem unnið hafi með málið hafi fengið upplýsingar um samþykkt mörk og viðkomandi fært þau inn í kerfi bankans. Gæta hafi þurft að því að þessi mörk væru komin inn í kerfi áður en lánveitingin færi fram. Fyrirtækjasviðið hafi borið ábyrgð á lánamörkunum. Þegar kæmi að framlengingu í lánum hefði gjaldeyrismiðlun haft það hlutverk að hafa samband við viðskiptavin og athuga hvort framlengja ætti í láni eða hvort greiða ætti það upp. Ekki kvaðst SES muna eftir hver hafi verið viðskipta- eða lánastjóri fyrir BK-44 ehf. Þá kvaðst hann ekki vita hver hafi sett inn PM mörkin fyrir félagið eða hver hafi tekið ákvörðun um lánveitingu til félagsins. Samþykktir lánanefnda hafi að jafnaði borist til HS starfsmanns í markaðsviðskiptum sem fært hafi mörkin inn. Kjör á peningamarkaðslánum hafi yfirleitt verið ákveðin sem fall af áhættuflokkun viðkomandi félags. Til viðbótar hafi komið álag. Kjörin hafi að jafnaði verið ákveðin í samráði við viðskiptavin. SES kvaðst geta staðfest að símtal á milli hans og ákærða, Elmars, sem átt hafi sér stað 12. nóvember 2007 kl. 14.22, varði lánveitinguna til BK-44 ehf. Af samtalinu mætti ráða að SES hafi skort upplýsingar varðandi lánveitinguna.

                JLP og NS, fyrrverandi starfsmenn á afleiðuborði Glitnis banka hf., sem fyrir dóminn komu, lýstu því að hlutverk þeirra hafi m.a. verið að verðleggja valrétti innan bankans. Ákærði, Jóhannes, hafi verið yfirmaður þeirra. Kváðust starfsmennirnir ekki muna sérstaklega eftir viðskiptum BK-44 ehf. með hlutabréf í bankanum. Hafi verið gengið frá sölurétti á sínum tíma, hafi mjög líklega verið haft samband við þau og gefið svokallað ,,kvót“ í söluréttinn. Þess hafi verið dæmi að bankinn hafi selt sölurétt í eigin bréfum. Starfsmennirnir tveir hafi verið með sitt hvora bókina fyrir valréttina. Hafi þau sitt í hvoru lagi leitast við að jafna út áhættu bankans í þessum verðlagningum með því að láta mismunandi samninga mætast eins og kostur var. Bankinn hafi verið með svokallaða ,,Delta“ vörn í gegnum svokallaðan ,,Hdge“ reikning. Sérstakt valréttargjald hafi verið greitt fyrir kaup eða sölurétt. Ef söluréttur hafi verið verðlagður í kaupum BK-44 ehf. hafi þurft að verðleggja hina undirliggjandi eign í samningnum. Til hafi verið svokallaðir ,,zero-cost“ samningar. Í þeim tilvikum hafi verið sett sérstakt gólf í viðskiptum með bréfin. Hafi sölugengið verið haft lægra. Almennt hafi verið greitt fyrir söluréttinn með því að selja frá sér kaupréttinn. Í þeim tilvikum hafi sölugengið verið haft lægra. Í sumum tilvikum hafi verið um svokölluð ,,back to back“ viðskipti að ræða, en þá hafi viðskipti orðið á milli miðlara og eigin viðskipta Glitnis banka hf. Í þeim tilvikum hafi ekki þurft að fara út á markað og hreyfa gengi. 

                Niðurstaða:

                Ákærðu neita allir sök og krefjast sýknu. Þá krefst ákærði, Birkir, að auki frávísunar málsins frá dómi, að því er hann varðar. Þáttur ákærða Birkis er í IV., V. og VI. kafla ákæru. Frávísunarkrafa ákærða byggir á sömu sjónarmiðum og fram koma í úrskurði dómsins frá 31. október 2013. Þar sem úrlausn um það atriði er samofið úrlausn um efnisþátt málsins verður leyst úr frávísunarkröfu ákærða samhliða umfjöllun um efnisþátt hans í málinu.

I.kafli.

                Í I. kafla ákæru eru ákærðu, Jóhannesi, Magnúsi Arnari og Elmari, gefin að sök umboðssvik, með því að hafa í störfum sínum fyrir Glitni banka hf., 12. nóvember 2007 farið út fyrir umboð sitt til lánveitinga fyrir hönd bankans með lánveitingu þann dag til félagsins BK-44 ehf. að fjárhæð 3.791.340.000 króna.

Að því er lánveitinguna varðar liggur fyrir í gögnum málsins að Glitnir banki hf. lánaði félaginu þennan dag 3.791.340.000 krónur í formi peningamarkaðsláns. Jafnframt liggur fyrir að lánið var veitt til að fjármagna að fullu kaup félagsins á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. sem fram fóru 7. nóvember 2007 og þóknun vegna þeirra kaupa. Glitnir banki hf. hafði tekið að handveði vörslureikning BK-44 ehf. nr. 40784 samkvæmt handveðsyfirlýsingu frá 25. apríl 2006. Hlutabréf BK-44 ehf. fóru ekki inn á handveðsreikninginn, heldur reikning nr. 70548. Ekki verður séð af gögnum málsins að handveðsyfirlýsing Glitni banka hf. hafi náð til þess reiknings. 

Samkvæmt ákvæði 2.5 í vinnureglum vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf., frá í janúar 2007, mátti bankinn einungis veita aðilum í áhættuflokkum 1 til 4 peningamarkaðsútlán með PM mörk. Óheimilt var að veita öðrum slík lán nema samþykki lána- eða áhættunefnda lægi fyrir. BK-44 ehf. var í áhættumatskerfi Glitnis banka hf. skráð í áhættuflokki 6 innan bankans, enda um fjárfestingarfélag að ræða. Samkvæmt ákvæði 2.1 í handbók um lánamál, frá í desember 2004, skyldu markaðsviðskipti og fyrirtækjasvið annast afgreiðslu peningamarkaðslána. Samkvæmt ákvæðinu var miðað við að um væri að ræða lán til viðskiptavina í áhættuflokkun 1 til 4 eða að fullnægjandi tryggingar í verðbréfum kæmu til.

Stjórn Glitnis banka hf. samþykkti á fundi sínum 2. október 2007 almennar reglur um útlán og markaðsáhættu. Samkvæmt reglunum skyldi bankinn leitast við að takmarka stórar útlánaáhættur, þ.e. útlánaáhættur sem næmu meira en 10% af reglubundnu eiginfjárhlutfalli bankans. Samkvæmt reglunum skyldi áhættunefnd hafa heimild til að skuldbinda bankann í samræmi við hlutfall af eigin fé bankans og fara eftir áhættuflokkun viðskiptamanns og vægi skuldbindinga samkvæmt reglum um mat á áhættugrunni við útreikning á eiginfjárhlutfalli. Þannig hafði áhættunefnd bankans heimild til að lána viðskiptavini í áhættuflokki 6 sem næmi allt að 10% af vegnu eigin fé bankans. Þáverandi forstöðumaður áhættustýringar Glitnis banka hf., sem jafnframt starfaði sem ritari áhættunefndar, taldi fyrir dóminum að bera hafi þurft lánveitingu til BK-44 ehf. upp í áhættunefnd bankans í ljósi fjárhæðar skuldbindingarinnar.

Þó svo ekki liggi fyrir í gögnum málsins upplýsingar um hvert hafi verið eigið fé Glitnis banka hf. í nóvember 2007 verður að telja hafið yfir vafa að lánveitingu að fjárhæð 3,8 milljarða króna hafi borið að samþykkja í áhættunefnd bankans. Engin gögn liggja fyrir um að lánveitingin hafi verið til meðferðar í nefndinni eða öðrum lánanefndum bankans.

Ákærðu, Elmari og Jóhannesi, ber saman um að fundur hafi verið haldinn í Glitni banka hf. að morgni dags 7. nóvember þar sem þeir, ásamt verðbréfasala úr eigin viðskiptum bankans, hafi ákveðið að veita BK-44 ehf. lán til kaupa á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. Hlutabréfin hafi verið úr eignasafni eigin viðskipta í bankanum. Samkvæmt tölvupósti er ákærði, Magnús Arnar, sendi kl. 17.08 þann 7. nóvember 2007 til ákærða, Elmars, og HS í markaðsviðskiptum Glitnis banka hf., sem hafði með höndum að skrá inn PM mörk viðskiptavina, fullyrti ákærði að hann væri kominn með samþykki fyrir PM mörkum á BK-44 ehf. upp á 4 milljarða króna í 6 mánuði. Afrit af þessum tölvupósti fékk ákærði, Jóhannes. Tölvupóst þennan framsendi ákærði, Elmar, á SES sérfræðing í gjaldeyrismiðlun. Sama dag sendi SES svar við þessum tölvupósti til ákærða, Elmars, með afritum á ákærðu, Jóhannes og Magnús Arnar, um að málið væri afgreitt. Hafi hann lánað BK-44 ehf. 3,7 milljarða króna. Ákærði, Magnús Arnar, hefur ekki getað upplýst með hvaða hætti hann hafi verið kominn með ofangreint samþykki.

Samkvæmt 249. gr. laga nr. 19/1940 varðar það fangelsi allt að 2 árum, ef maður, sem fengið hefur aðstöðu til þess að gera eitthvað sem annar maður verður bundinn við eða hefur fjárreiður fyrir aðra á hendi, misnotar þessa aðstöðu sína. Þyngja má refsingu í allt að 6 ára fangelsi, ef mjög miklar sakir eru. Helsta einkenni umboðssvika er misnotkun á þeim trúnaði sem felst í ákveðinni aðstöðu með fjárhagslegri ráðstöfun í skjóli aðstöðunnar í því skyni að afla sér eða öðrum fjárvinnings á kostnað annarra. Ásetningur þarf að taka til allra þátta verknaðarlýsingar ákvæðisins og auk þess er auðgunarásetningur skilyrði refsinæmis, sbr. 243. gr. laga nr. 19/1940. Umboðssvik eru fullframin við ólögmæta ráðstöfun fjárverðmæta, svo sem við ólögmæta samþykkt skuldbindingar fyrir hönd lögaðila. Til að brot sé fullframið nægir að sýna fram á fjártjónshættu án tillits til raunverulegs fjártjóns.   

Samkvæmt framansögðu tóku ákærðu, Jóhannes og Elmar, sameiginlega ákvörðun um lánveitingu til BK-44 ehf. 12. nóvember 2007. Ákærði, Magnús Arnar, lét skrá á félagið lánamörk til að lánveitingin næði fram að ganga. Ákærðu höfðu allir starfað innan bankans um langa hríð og ákærðu, Jóhannes og Magnús Arnar, í yfirmannsstöðum innan bankans. Vegna starfa sinna í bankanum þekktu ákærðu reglur bankans um útlán og markaðsáhættu. Gat þeim ekki dulist að lán að fjárhæð 3.791.340.000 króna þyrfti að samþykkja í áhættunefnd bankans. Slíkt samþykki lá ekki fyrir. Með þessu er sannað að ákærðu, Jóhannes, Magnús Arnar og Elmar, hafi í sameiningu 12. nóvember 2007 með ólögmætum hætti staðið að og samþykkt að veita BK-44 ehf. peningamarkaðslán að fjárhæð 3.791.340.000 króna. Tryggingar stóðu ekki að baki lánveitingunni og bökuðu ákærðu Glitni banka hf. fjártjónshættu. Við uppgjör lánsins 22. júlí 2008 nam tjón bankans samtals 1.933.292.207 krónum. Með lánveitingunni fóru ákærði, Jóhannes, sem framkvæmdastjóri markaðsviðskipta Glitnis banka hf., ákærði, Magnús Arnar, sem framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs Glitnis banka hf. á Íslandi, og ákærði, Elmar, sem verðbréfamiðlari markaðsviðskipta Glitnis banka hf., út fyrir heimildir sínar í störfum sínum og skuldbundu með þeim Glitni banka hf. með ólögmætum hætti. Misnotuðu ákærðu með þessu aðstöðu sína og gerðust þar með sekir um þá háttsemi sem lýst er refsiverð í 249. gr. laga nr. 19/1940. Sú fjárhæð sem ákærðu samþykktu var veruleg. Verða ákærðu sakfelldir fyrir umboðssvik og er háttsemin rétt heimfærð til refsiákvæða í ákæru. Með hliðsjón af lánsfjárhæðinni og því að tryggingar stóðu ekki að baki lánveitingunni teljast sakir ákærðu miklar, sbr. síðari málslið 249. gr. laga nr. 19/1940.  

II. kafli.

Í II. kafla ákæru eru ákærðu, Elmari og Jóhannesi, gefin að sök umboðssvik með því að hafa einhvern tímann á tímabilinu frá nóvember 2007 til 22. júlí 2008 í stöfum sínum fyrir Glitni banka hf., farið út fyrir heimildir sínar er þeir gerðu munnlegan samning við ákærða, Birki, um skaðleysi félagsins BK-44 ehf. af hlutabréfaviðskiptunum með því að félagið skyldi njóta söluréttar á hlutabréfunum.

Ákærðu, Elmar, Jóhannes og Birkir, staðhæfa að við kaup BK-44 ehf. á hlutabréfum í Glitni banka hf., 7. nóvember 2007, hafi samhliða verið samið um sölurétt á nefndum bréfum. Kaupandi bréfanna hafi samtímis selt frá sér kauprétt og um leið takmarkað hagnaðarvon sína. Fyrir mistök hafi gleymst að skrá söluréttinn í kerfum bankans en það hafi ekki komið í ljós fyrr en við sölu bréfanna í júlí 2008. Ákærði, Elmar, hefur lýst því að ákveðið hafi verið að láta BK-44 ehf. njóta þess í uppgjörinu að mistök hefðu verið gerð innan bankans og bankinn tekið á sig allt tap af gengismun á bréfunum frá kaupum til sölu, að viðbættri þóknun vegna lántöku. Viðskiptin hafi verið framkvæmd með þeim hætti að bankinn hafi keypt hlutabréfin 22. júlí 2008 á markaðsgengi. Bankinn hafi selt BK-44 ehf. hlutabréfin aftur á sama verði og keypt þau á ný á yfirverði, sem tekið hafi mið af því að gera BK-44 ehf. skaðlaust af viðskiptunum. Þannig hafi ákærði gert upp viðskiptin.

Í vinnureglum vegna markaðsviðskipta Glitnis banka hf., frá í janúar 2007, var kveðið á um valrétti í ákvæði 2.3.5. Samkvæmt ákvæðinu skyldi ekki skrifa valréttarsamninga nema þeir væru varðir með öðrum valréttum og/eða virkum kaupum og sölu undirliggjandi eigna. Samkvæmt ákvæði 7.1 skyldi haldið utan um valrétti og gjaldeyrisstöður í ,,Kondor“ og skyldi geyma valrétti afleiðuborðs í tilgreindum bókunum. Skyldi gjaldeyrisstaða endurspegla ,,delta“ vörn á keyptum og seldum valréttum. Skrá skyldi hlutabréfavalrétti í ,,Samningsöskju“. Af valrétti skyldi greiða gjöld. Skyldi gera valréttargjöld samninga upp miðað við viðskiptadaga. Uppgjör samninga skyldi gert upp á hliðstæðan hátt. Við útreikning á afkomu afleiðuborðs skyldi reiknuð afkoma af varnarstöðu valréttanna auk fjármagnstekjukostnaðar af þeirra stöðu.

Tveir starfsmenn afleiðuborðs báru fyrir dóminum að hlutverk þeirra hafi meðal annars verið að verðleggja valrétti innan bankans. Er gengið hafi verið frá sölurétti hafi þau gefið svokallað ,,kvót“ í söluréttinn. Staðfestu þau að sérstakt valréttargjald hafi verið greitt fyrir kaup og sölurétt og verðleggja hafi þurft hina undirliggjandi eign í samningnum.

Regluvörður Glitnis banka hf. bar að ákærði, Elmar, hafi kallað regluvörðinn á sinn fund í júlí 2008 er ljóst hafi verið að söluréttur á bréfunum hafi ekki verið skráður. Á endanum hafi ákærði, Jóhannes, tekið ákvörðun um hvernig viðskiptin yrðu gerð upp. Í málinu liggur fyrir að endanlegt tjón Glitnis banka hf. vegna þessara viðskipta nam 1.932.292.207 krónum.

Svo sem hér var rakið voru innan Glitnis banka hf. ýmsar varnir til að tryggja að bankinn bæri ekki tapsáhættu vegna valréttarsamninga. Þannig bar að skrá valréttarsamninga formlega í kerfum bankans. Þá skyldi tryggja að samningar væru varðir af öðrum samningum, en það lýsti sér meðal annars í því að þeir starfsmenn á afleiðuborði er höfðu slíka samninga undir höndum leituðust við að láta mismunandi valréttarsamninga mætast. Af valréttarsamningi skyldi greiða sérstakt gjald. Þá skyldi meta hinar undirliggjandi eignir í samningi. Við uppgjör í viðskiptum við BK-44 ehf. var farið á svig við allar þessar reglur og á engan hátt leitast við að takmarka það fjártjón sem bankinn varð fyrir. Var bankinn látinn bera allt fjárhagslegt tjón vegna viðskiptanna. Þá ákvörðun tóku ákærðu, Jóhannes og Elmar, en fyrir liggur að ákærði, Elmar, annaðist uppgjör í viðskiptunum. Með ákvörðuninni fóru ákærðu út fyrir heimildir sínar í störfum sínum og skuldbundu með þeim Glitni banka hf. með ólögmætum hætti. Misnotuðu ákærðu með þessu aðstöðu sína og gerðust þar með sekir um brot gegn 249. gr. laga nr. 19/1940. Voru brot ákærðu veruleg og teljast sakir þeirra miklar.

III. kafli.

Í III. kafla ákæru eru ákærða, Elmari, gefin að sök umboðssvik með því að hafa í störfum sínum fyrir bankann, 13. mars og 22. júlí 2008, misnotað aðstöðu sína og valdið bankanum tjóni eða verulegri fjártjónshættu er hann fór út fyrir heimildir sínar við uppgjör á hlutabréfaviðskiptunum og lánveitingum vegna þeirra og tryggði BK-44 ehf. 85.725.793 króna óréttmætan ávinning af viðskiptunum þrátt fyrir mikla lækkun hlutabréfanna frá 12. nóvember 2007 til 22. júlí 2008. 

Samkvæmt gögnum málsins fékk BK-44 ehf. arðgreiðslu að fjárhæð 49.949.999 krónur vegna hinna keyptu hlutabréfa í Glitni banka hf. Arðgreiðslunni var 13. mars 2008 ráðstafað inn á reikning í eigu BK-44 ehf. innan bankans, nr. 582-14-101145. Reikningur þessi var handveðsettur Glitni banka hf. samkvæmt handveðsyfirlýsingunni frá 25. apríl 2006. Í málinu liggur fyrir að samkomulag um uppgjör, frá 19. desember 2011, varð með BK-44 ehf. og Glitni hf. í tilefni af kröfu Glitnis hf. um riftun ráðstafana frá 22. júlí 2008, sem fólust í sölu BK-44 ehf. og kaupum Glitnis banka hf. á hlutabréfum í Glitni banka hf. að nafnverði 120.000.000 á genginu 31,32 á hlut. Samkvæmt samkomulaginu féllst BK-44 ehf. á að félagið myndi meðal annars endurgreiða bankanum greiddan arð.

Áður hefur verið slegið föstu að ákærði, Elmar, hafði með höndum uppgjör í viðskiptunum 22. júlí 2008 er ákveðið var að bankinn myndi kaupa hlutabréfin í Glitni banka hf. á yfirverði til að mæta því tjóni sem BK-44 ehf. ella hefði orðið fyrir vegna viðskiptanna. Ákærða gat ekki dulist að í því uppgjöri bar honum að draga frá arðgreiðslur sem bankinn hafði handveðréttindi í og tengdust lánveitingunni. Það lét ákærði farast fyrir.  

Áður var því lýst að við uppgjör viðskipta 22. júlí 2008 létu ákærðu Glitni banka hf. kaupa hlutabréfin í bankanum á yfirverði til að gera BK-44 ehf. skaðlaust af viðskiptum með hlutabréf í félaginu. Í viðskiptum með hlutabréfin var í endurkaupum bankans á bréfum miðað við gengið 31,82. Það leiddi til þess að mismunur varð á söluverði bréfanna og eftirstöðvum peningamarkaðslánsins, að frádreginni söluþóknun bankans, en mismunurinn nam 35.775.794 krónum. Í nefndu samkomulagi um uppgjör, frá 19. desember 2011, var til þessa mismunar litið og féllst BK-44 ehf. á að endurgreiða bankanum þá fjárhæð. Ákærða gat ekki dulist, við uppgjör á viðskiptum 22. júlí 2008, að mismunur hafði myndast á reikningi BK-44 ehf. Bar honum í þessu uppgjöri að gæta að því að óréttmætur ávinningur myndi ekki myndast á reikningi BK-44 ehf.

Með ofangreindum ráðstöfunum fór ákærði út fyrir heimildir sínar í bankanum og skuldbatt Glitni banka hf. með ólögmætum hætti. Sú háttsemi ákærða, sem að framan er lýst, varðar í báðum tilvikum við 249. gr. laga nr. 19/1940. Í ljósi fjárhæðanna teljast sakir ákærða miklar.

IV. kafli.

Í IV. kafla ákæru er ákærða, Birki, aðallega gefin að sök hlutdeild í umboðssvikabrotum meðákærðu samkvæmt I., II. og III. kafla ákæru, en til vara hylming og peningaþvætti, með því að hafa lagt á ráðin með meðákærðu um að 3.791.340.000 króna andvirði peningamarkaðsláns yrði greitt úr sjóðum Glitnis banka hf. án samþykkis lánanefnda, til að fjármagna kaup á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. Er ákærða gefið að sök að hafa átt milligöngu um að BK-44 ehf. keypti hlutabréfin fyrir andvirði peningamarkaðslánsins, auk þess að njóta skaðleysis af lækkun bréfanna og vaxtakostnaði af peningamarkaðsláninu, án þess að nokkuð endurgjald kæmi frá BK-44 ehf. fyrir söluréttinn.

Svo sem fyrr greinir krefst ákærði þess aðallega að málinu verði vísað frá dómi, að því er ákærða varðar, en til vara krefst hann sýknu. Að því er frávísunarkröfu varðar vísar ákærði sem fyrr til þess að lögregla hafi haft öll gögn málsins í hendi, fyrir utan tvö símtöl ákærða við meðákærða, Elmar, er réttarstöðu ákærða hafi verið breytt úr stöðu sakbornings í vitni þann 21. desember 2011. Engar þær upplýsingar hafi komið fram í þessum tveim símtölum sem tengist sakarefni þessa máls og þar með engin ný sakargögn í skilningi 3. mgr. 57. gr. laga nr. 88/2008. Óheimilt hafi því verið að taka á ný upp rannsókn máls gegn ákærða sem sakborningi, 18. júní 2012.  

Í nóvember 2007 hafði ákærði um alllangt skeið starfað innan einkabankaþjónustu Glitnis banka hf. og haft með höndum þjónustu við efnameiri viðskiptavini bankans. Því hefur verið lýst af hálfu meðákærða, Elmars, að leitað hafi verið til ákærða með að finna í viðskiptavinahópi sínum kaupanda að 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. Það hafi ekki tekist og ákærða þá verið boðið að félag ákærða, BK-44 ehf., myndi kaupa hlutinn. Þau viðskipti hafi gengið eftir og bankinn lánað félaginu fyrir kaupum. Ákærði var á þessum tíma eini eigandi félagsins BK-44 ehf. Með kaupunum varð félagið 16. stærsti hluthafi í Glitni banka hf., eigandi 1,01% hlutar í bankanum.

Sem reynslumiklum starfsmanni bankans voru ákærða kunnar ýmsar innri reglur bankans, þ. á m. reglur handbókar um lánamál og vinnureglur markaðsviðskipta Glitnis banka hf. frá í janúar 2007, en í reglum þessum komu fram ýmsar veigamiklar reglur varðandi dagleg viðskipti í bankanum. Ákærða gat ekki dulist að leita hafi þurft samþykkis áhættunefndar Glitnis banka hf. fyrir veitingu peningamarkaðsláns að fjárhæð 3.791.340.000 krónur vegna hlutabréfakaupanna, til fjárfestingarfélagsins BK-44 ehf., sem skráð var í áhættuflokki 6. Verður að telja útilokað annað en að honum hefði verið gert viðvart um meðferð málsins fyrir lánanefndinni, eftir atvikum í gegnum viðskipta- eða lánastjóra félagins. Enginn slíkur hefur komið að málinu og fór málið aldrei fyrir áhættunefndina.

Peningamarkaðslánið var að jafnaði veitt til eins mánaðar í senn og framlengt í alls 10 skipti. Ákærði staðhæfir að hann hafi ekki óskað eftir framlengingu á lánum. Þá hafi hann ekki sérstaklega óskað eftir því að 30.000.000 hlutir yrðu seldir af hlutabréfunum 30. apríl 2008. Þetta fær ekki staðist. Meðákærðu og vitni, sem komu fyrir dóminn, hafa staðhæft að lánssamningar viðskiptavina hafi ekki verið framlengdir nema að ósk viðskiptavinar. Ákærði ber að honum hafi ekki verið kunnugt um ýmis skilyrði lánsins, svo sem varðandi lánstíma, vexti og viðlíka atriði. Hann ber þó að honum hafi verið kunnugt um sölurétt á bréfunum. Mátti honum þá vera kunnugt um að slíkum sölurétti fylgdi kostnaður í formi sérstaks valréttargjalds, auk þess sem verðleggja þurfti hina undirliggjandi eign. Ákærði fullyrðir að honum hafi ekki verið kunnugt um neitt þessu tengt. Ber framburður hans þess fremur merki að honum hafi þótt kaupin á hlutabréfunum fremur varða bankann heldur en BK-44 ehf. Símtöl á milli ákærða og meðákærða, Elmars, frá 11. desember 2007 og 15. janúar 2008, tengjast án nokkurs vafa þessum viðskiptum og bera þessa vitni. Undir rannsókn málsins var aflað gagna um viðskipti BK-44 ehf. og Glitnis banka hf. Ekki leiddi sú rannsókn í ljós viðskipti, svo verulegum fjárhæðum næmi, á þessum tíma önnur en kaup félagsins á nefndum hlutabréfum. 

Arðgreiðsla að fjárhæð 49.949.999 króna var lögð inn á reikning félagsins BK-44 ehf. 13. mars 2008. Það gat ákærða ekki hafa yfirsést. Þá gat honum heldur ekki hafa yfirsést að eftir uppgjörið 22. júlí 2008 sátu eftir á reikningi félagsins 35.775.794 króna sem mismunur á söluverði hlutabréfanna og eftirstöðvum peningamarkaðslánsins, að frádreginni söluþóknun vegna kaupa og sölu bréfanna.

Þegar öll framangreind atriði málsins eru virt þykir dóminum hafið yfir allan vafa að ákærði hafi lagt á ráðin með meðákærðu um að peningamarkaðslánið yrði greitt úr sjóðum Glitnis banka hf., án samþykkis áhættunefndar, til að fjármagna kaup BK-44 ehf. á 150.000.000 hlutum í bankanum. Ákærði hafði milligöngu um að félagið keypti bréfin fyrir andvirði lánsins, með munnlegum og óskráðum sölurétti, án þess að endurgjald kæmi fyrir hann. Telur dómurinn í ljós leitt að ákærði hafi með háttsemi sinni látið BK-44 ehf. taka ávinning af auðgunarbrotinu og viðhalda óréttmætum ávinningi við uppgjör á hlutabréfaviðskiptunum. 

Heildstætt mat lögreglu á símtölum ákærða og meðákærða, Elmars, leiddi til þess að ákveðið var að taka upp að nýju rannsókn á hendur ákærða, sem sakborningi í yfirheyrslu 18. júní 2012. Telur dómurinn skilyrði hafa verið til staðar til þess, þar sem lögreglu bárust í hendur afrit af fleiri símtölum milli ákærða og meðákærða, Elmars, eftir að réttarstöðu ákærða var breytt 19. desember 2011. Ber skýrslugjöfin yfir ákærða 18. júní 2012 þess skýr merki. Verður því ekki fallist á frávísunarkröfu ákærða.

Ákærði veitti meðákærðu liðsinni bæði í orðum og í verki, svo sem að framan er lýst. Var þáttur hans og atbeini þannig nauðsynleg forsenda þess að brot meðákærðu voru framin. Hefur ákærði með þessu gerst sekur um hlutdeild í brotum meðákærðu samkvæmt I., II. og III. kafla ákæru. Verður ákærði því sakfelldur samkvæmt IV. kafla ákæru og varðar háttsemi hans við 249. gr., sbr. 22. gr. laga nr. 19/1940. Eru sakir hans miklar, sbr. síðari málslið 249. gr. laga nr. 19/1940.

V. kafli.

Í V. kafla ákæru er ákærðu, Elmari, Jóhannesi og Birki, gefin að sök markaðsmisnotkun, með því að hafa í sameiningu komið á viðskiptum með hluti í Glitni banka hf., sem voru í eigu bankans, sem byggðust á blekkingum og sýndarmennsku og voru jafnframt líkleg til að gefa eftirspurn eftir hlutum í bankanum og verð ranglega og misvísandi til kynna, þegar þeir hafi ranglega látið líta svo út að félagið BK-44 ehf. hefði 7. nóvember 2007 lagt 3.780.000.000 króna til kaupa á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. Með vísan til þess er hér að framan er getið, varðandi IV. kafla ákæru, er frávísunarkröfu ákærða, Birkis, hafnað.

Hér í dómi hefur verið slegið föstu að Glitnir banki hf. fjármagnaði að fullu kaup BK-44 ehf. á 150.000.000 hlutum í Glitni banka hf. með ólögmætri lánveitingu frá bankanum. Þá hefur verið slegið föstu að það hafi verið gert án viðhlítandi trygginga og að ákærðu hafi látið bankann tryggja BK-44 ehf. algert skaðleysi af hlutabréfaviðskiptunum og lánveitingum vegna þeirra, með munnlegum og óskráðum sölurétti. Í þeirri stöðu bar Glitnir banki hf. fulla markaðsáhættu af hlutabréfunum þó svo þau hafi verið seld BK-44 ehf. Áður hefur verið lýst hvernig ákærðu létu Glitni banka hf. kaupa bréfin til baka 22. júlí 2008 á genginu 14,95, létu bankann selja BK-44 ehf. sama fjölda bréfa aftur sama dag og kaupa á ný samdægurs á genginu 31,82, sem var langt umfram gengi á markaði. Ákærðu lýsa því að þetta hafi verið gert til að efna söluréttarsamninginn við BK-44 ehf. Fyrri viðskiptin, þann 22. júlí 2008, tilkynnti ákærði, Elmar, til Kauphallar Íslands. Síðari viðskiptin, á genginu 31,82, voru ekki tilkynnt Kauphöll.

Samkvæmt 1. mgr. 117. gr. laga nr. 108/2007 er markaðsmisnotkun óheimil. Með markaðsmisnotkun er meðal annars átt við það að gera tilboð sem gefi eða séu líkleg til að gefa framboð, eftirspurn eða verð fjármálagerninga ranglega eða misvísandi til kynna, eða eiga viðskipti eða gera tilboð sem byggð séu á tilbúningi eða notuð einhver form blekkinga eða sýndarmennsku.  Samkvæmt 2. mgr. sama ákvæðis er fjármálafyrirtæki, sem heimild hefur til verðbréfaviðskipta, óheimilt að hafa milligöngu um verðbréfaviðskipti hafi starfsmenn þess vitneskju eða grun um að viðskiptin brjóti í bága við 1. mgr.

Þó svo viðskipti með hlutabréf í Glitni banka hf. 7. nóvember 2007 hafi verið á markaðsgengi bréfa í bankanum á þeim tíma gátu þau ekki gefið verð þeirra fjármálagerninga réttilega til kynna þar sem kaupandi bréfanna hafði tryggt sér algert skaðleysi af viðskiptunum og bar þar með enga áhættu af þróun gengis bréfanna. Var staða kaupanda hlutabréfanna þar með alls kostar önnur en staða annarra eigenda hlutabréfa í bankanum, sem báru venjubundna markaðsáhættu vegna eignarhalds á hlutabréfum í bankanum eða þeirra er áformuðu kaup á hlutabréfum í bankanum. Með því að tilkynna ekki um fjármögnun og um leið algert skaðleysi kaupanda af viðskiptunum var beitt sýndarmennsku í viðskiptum, en jafnræði í aðgengi að upplýsingum er grundvöllur í eðlilegri verðmyndun á verðbréfamarkaði. Ákærðu áttu allir þátt í því að hin ólögmætu viðskipti fóru fram. Bar þeim að tryggja að hinn skipulagði verðbréfamarkaður hefði yfir að ráða upplýsingum um efni viðskiptanna. Verða ákærðu allir sakfelldir samkvæmt VI. kafla ákæru og varðar háttsemi þeirra við a. lið 1. tl. og 2. tl. 1. mgr. 117. gr. laga nr. 108/2007, sbr. 146. gr. sömu laga. Ákærðu verða jafnframt sakfelldir fyrir brot gegn 2. mgr. 117. gr. laganna, sbr. 146. gr.

VI. kafli

Í VI. kafla ákæru er ákærða, Birki, gefið að sök meiriháttar brot gegn lögum um ársreikninga, en til vara gegn lögum um bókhald, með því að rangfæra ársreikning BK-44 ehf. fyrir árið 2007. Er háttsemin fólgin í því að færa ekki í efnahagsreikning félagsins meðal eigna félagsins 150.000.000 hluti í Glitni banka hf., sem keyptir voru 7. nóvember 2007 fyrir 3.791.340.000 króna og með því að færa ekki í efnahagsreikning meðal skulda félagsins skuld við Glitni banka hf. vegna 3.791.340.000 króna lánveitingar 12. nóvember 2007 vegna kaupa á umræddum skuldabréfum. Jafnframt að hafa ekki í skýringum með sama ársreikningi getið um fjölda hluta og nafnverð eignarhluta BK-44 ehf. í Glitni banka hf. Með vísan til þess er hér að framan er getið, varðandi IV. kafla ákæru, er frávísunarkröfu ákærða hafnað.

Samkvæmt 1. mgr. 14. gr. laga nr. 3/2006 skulu í efnahagsreikning færðar eignir og skuldir, þ.m.t. skuldbindingar og eigið fé sem er mismunur eigna og skulda. Samkvæmt 2. mgr. 14. gr. skal eign færð á efnahagsreikning þegar líklegt er að félagið hafi af henni fjárhagslegan ávinning í framtíðinni og virði hennar má meta með áreiðanlegum hætti. Samkvæmt 3. mgr. 14. gr. skal skuld færð í efnahagsreikning þegar líklegt þykir að til greiðslu hennar komi og virði hennar má meta með áreiðanlegum hætti. 

Ársreikningur BK-44 ehf. fyrir árið 2007 liggur frammi í málinu. Ekki er fært á meðal eigna félagsins nefndur eignarhlutur í hlutabréfum, né fært á meðal skulda skuldin við Glitni banka hf. BK-44 ehf. varð eigandi 150.000.000 hluta í Glitni banka hf. 7. nóvember 2007. Í viðskiptunum var miðað við markaðsgengi hlutabréfa í Glitni banka hf. og viðskiptin tilkynnt Kauphöll Íslands. Markmið með kaupum hlutabréfa er að njóta fjárhagslegs ávinnings af viðskiptunum, til framtíðar litið. Virði hlutabréfanna í Glitni banka hf. fór eftir opinberri skráningu á verðbréfamarkaði. Skuld BK-44 ehf. við Glitni banka hf. vegna hlutabréfakaupanna, varð til við lánveitinguna 12. nóvember 2007. Mátti þá þegar virða skuldina með áreiðanlegum hætti þar sem allar forsendur í lánssamningi lágu þá fyrir. Samkvæmt þessu lá eign BK-44 ehf. í hlutabréfum fyrir og mátti meta hana með áreiðanlegum hætti. Jafnframt mátti meta virði skuldar félagsins með áreiðanlegum hætti.  

Svo sem áður er fram komið fylgdi valrétti tengdum hlutabréfakaupum ekki algert skaðleysi fyrir þann sem valrétt keypti. Tók bankinn sérstakt gjald fyrir valrétt sem tók mið af áhættu bankans í viðskiptunum. Þegar BK-44 ehf. stofnaði til viðskiptanna með hlutabréfin í nóvember 2007 átti félagið ekki lögvarða kröfu til þess að við uppgjör viðskiptanna á síðari tímapunkti yrði félagið algerlega skaðlaust af viðskiptunum, félli markaðsgengi bréfanna svo einhverju næmi. 

Eign BK-44 ehf. í hlutabréfum 31. desember 2007 nam verulegum fjárhæðum. Að sama skapi var skuld félagsins á sama tímapunkti veruleg, hvort sem litið er til starfsemi BK-44 ehf. sem fjárfestingarfélags eða almenns mælikvarða. Þó svo söluréttur á hlutabréfunum hafi verið til staðar gat sá er færði ársreikning félagsins fyrir árið 2007, í ljósi þeirra fjárhagslegu skuldbindinga er um var að ræða, ekki að réttum lögum miðað við að félagið bæri ekkert fjárhagslegt tap vegna viðskiptanna. 

Markmið með útgáfu ársreikninga er öðru fremur að vera opinber skráning á fjárhagslegum upplýsingum um félög. Ákvæði 14. gr. laga nr. 3/2006 þjónar þessum tilgangi og miðar við að skrá skuli allar eignir og skuldir félags í ársreikning. Svo sem áður greinir námu bæði eignir og skuldir BK-44 ehf. verulegum fjárhæðum 31. desember 2007, og bar að færa þær í ársreikning félagsins fyrir árið 2007. Þó svo ákærði hafi sjálfur ekki fært ársreikning BK-44 ehf. vegna ársins 2007 ber hann engu síður ábyrgð á réttri gerð ársreikningsins. Ekki var um það fjallað, eða liggur það fyrir í málinu, hvort eða með hvaða hætti eignarhlutum Glitnis banka hf. hafi á árinu 2007 verið skipt í flokka, sbr. 50. gr. laga nr. 3/2006. Að þessu gættu verður ákærði sakfelldur samkvæmt VI. kafla ákæru og varðar háttsemi hans við 1. mgr. 14. gr. laga nr. 3/2006, sbr. 120. gr. laganna og 2. mgr. 262. gr. laga nr. 19/1940.

Ákærði, Elmar, er fæddur í ágúst 1978, ákærði, Jóhannes, í nóvember 1971, ákærði, Magnús Arnar, í júní 1973 og ákærði, Birkir, í ágúst 1964. Enginn ákærðu hefur áður sætt refsingu svo kunnugt sé. 

Við ákvörðun refsingar er til þess að líta að ákærðu, Jóhannes og Magnús Arnar, voru á þeim tíma er brotin voru framin í stjórnendateymi stórs viðskiptabanka á Íslandi. Ákærði, Jóhannes, var framkvæmdastjóri markaðsviðskipta Glitnis banka hf. og ákærði, Magnús Arnar, framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs Glitnis banka hf. á Íslandi. Ákærði, Elmar, var verðbréfamiðlari og ákærði, Birkir, starfsmaður í einkabankaþjónustu. Annaðist ákærði, Birkir, hagsmuni efnameiri viðskiptavina bankans. Hin refsiverðu viðskipti ákærðu vörðuðu verulegum fjárhæðum. Þá er við ákvörðun refsingar litið til þess að verulegt fjárhagslegt tjón hlaust af brotum ákærðu. Eiga ákærðu sér engar málsbætur. Með hliðsjón af þessu sæti ákærði, Elmar, fangelsi í 5 ár. Ákærði, Jóhannes, sæti fangelsi í 5 ár. Til frádráttar refsingu kemur gæsluvarðhaldsvist ákærða frá 30. nóvember 2011 til 7. desember 2011. Ákærði, Magnús Arnar, sæti fangelsi í 4 ár og ákærði, Birkir, fangelsi í 5 ár.

Ekki hefur annan sakarkostnað leitt af máli þessu en kostnað við vörn ákærðu. Ákærðu greiði málsvarnarlaun skipaðra verjenda sinna, með þeim hætti er í dómsorði er mælt fyrir um. Við ákvörðun málsvarnarlauna hefur verið tekið tillit til virðisaukaskatts.

Símon Sigvaldason héraðsdómari kveður upp þennan dóm.

D ó m s o r ð :

Ákærði, Elmar Svavarsson, sæti fangelsi í 5 ár.

Ákærði, Jóhannes Baldursson, sæti fangelsi í 5 ár. Til frádráttar refsingu kemur gæsluvarðhaldsvist ákærða frá 30. nóvember 2011 til 7. desember 2011.

Ákærði, Magnús Arnar Arngrímsson, sæti fangelsi í 4 ár.

Ákærði, Birkir Kristinsson, sæti fangelsi í 5 ár.

Ákærði, Elmar, greiði málsvarnarlaun skipaðs verjanda síns, Karls Georgs Sigurbjörnssonar hæstaréttarlögmanns, 3.187.700 krónur.

Ákærði, Jóhannes, greiði málsvarnarlaun skipaðs verjanda síns, Reimars Péturssonar hæstaréttarlögmanns, 5.233.873 krónur. 

Ákærði, Magnús Arnar, greiði málsvarnarlaun skipaðs verjanda síns, Helga Birgissonar hæstaréttarlögmanns, 3.451.250 krónur.

Ákærði, Birkir, greiði málsvarnarlaun skipaðs verjanda síns, Ólafs Eiríkssonar hæstaréttarlögmanns, 23.003.742 krónur.