Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Helgi I. Jónsson og Benedikt Bogason og  Hjördís Hákonardóttir settur hæstaréttardómari.

Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 12. apríl 2016 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum degi síðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 12. apríl 2016 þar sem varnaraðila var gert að sæta gæsluvarðhaldi allt til þriðjudagsins 19. apríl 2016 klukkan 16 og einangrun meðan á því stendur. Kæruheimild er í l. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Varnaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi en til vara að gæsluvarðhaldinu verði markaður skemmri tími.

Sóknaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.                             

Úrskurður Héraðsdóms Reykjaness 12. apríl 2016.

                Héraðssaksóknari hefur í dag krafist þess að Héraðsdómur Reykjaness úrskurði að X, kt. [...], verði gert að sæta gæsluvarðhaldi allt til þriðjudagsins 19. apríl 2016 kl. 18:00. Þá er þess krafist að X verði látin vera í einrúmi á meðan á gæsluvarðhaldi stendur.

                Krafan er reist á a – c liðum 1. mgr. 95. gr. og b lið 1. mgr. 99. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008.

Saksóknari telur meint brot varða við 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. einnig 109. gr. laga um tekjuskatt nr. 90/2003, 40. gr. laga nr. 50/1988 um virðisaukaskatt og 30. gr. laga um staðgreiðslu opinberra gjalda nr. 45/1987 og 2. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga, sbr. 37. sbr. 36. gr. laga um bókhald nr. 45/1987. Að auki  við XXVI. og XXVII. kafla almennra hegningarlaga, einkum 247. gr. og 264. gr. laganna.

Kærða mótmælir kröfunni og krefst þess að gæsluvarðhaldi verði markaður skemmri tími, til vara að vægara úrræði verði beitt eins og farbanni. Til þrautavara að kærða verði vistuð á sjúkrastofnun verði fallist á gæsluvarðhaldskröfuna.

                Í greinargerð með kröfunni segir að upphaf málsins megi rekja til vísunar skattrannsóknarstjóra ríkisins, dagsett 19. nóvember 2015, á málum A ehf., kt. [...], B ehf., kt. [...], C ehf., kt. [...], D ehf., kt. [...] og E ehf., kt. [...].

                Þá hafi embættinu einnig borist tilkynning frá skiptastjóra þrotabús D ehf., dags. 30. nóvember 2015, vegna gruns um refsiverða háttsemi í rekstri félagsins, er beinist að Y, meintum fjárdrætti og ráðstöfun fjármuna félagsins í einkaþágu, meintum brotum gegn lögum um bókhald og lögum um ársreikninga. Í tilkynningu skiptastjóra sé rakið að ekkert bókhald hafi verið fært í félaginu og engum ársreikningum verið skilað.

                Á grundvelli 17. gr. laga nr. 64/2006 peningaþvættisskrifstofu embættis héraðssaksóknara borist tilkynningar um ætlað peningaþvætti. Málin hafi verið send héraðssaksóknara til viðeigandi meðferðar, sbr. 3. tl. 8. gr. reglugerðar nr. 626/2006 um meðhöndlun tilkynninga um ætlað peningaþvætti.

                Grunur leiki á að forsvarsmenn A ehf. og B ehf. hafi verið að gjaldfæra rekstrarkostnað og telja fram innskatt á grundvelli tilhæfulausra sölureikninga frá félögunum C ehf., E ehf. og D ehf., í þeim tilgangi að lækka tekjuskattsstofn og virðisaukaskatt sinn. Félögin C ehf., E ehf. og D ehf. hafi ekki staðið skil á virðisaukaskattsskýrslum, virðisaukaskatti, staðgreiðsluskilagreinum eða staðgreiðslu opinberra gjalda, þrátt fyrir að umtalsverðar fjárhæðir hafi farið í gegnum félögin. Virðist þannig lítil sem engin starfsemi hafi verið í félögunum þremur. Leiki grunur á að þau hafi verið stofnuð í þeim tilgangi að gefa út tilhæfulausu sölureikninga sem A ehf. og B ehf. hafi síðan keypt, fært í bókhald og talið fram innskatt samkvæmt innsendum virðisaukaskattsskýrslum.

                Grunur sé um að A ehf. og B ehf. hafi fengið hluta eða allar greiðslurnar endurgreiddar, en þær hafi verið teknar út í reiðufé um leið og þær bárust inn á bankareikninga E ehf. og D ehf. C ehf. hafi ekki átt bankareikning og hafi rannsókn á bókhaldi og bankareikningum A ehf. og B ehf. vakið grun um að lítill hluti af greiðslum vegna útgefinna reikninga C ehf. hafi skilað sér til félagsins eða forsvarsmanna þess, eins og nánar er rakið hér á eftir.

                Við rannsókn málsins hafi einnig vaknað grunur um að félögin F ehf. og G ehf. tengist brotastarfseminni. Samkvæmt upplýsingum úr fyrirtækjaskrá sé félagið F ehf. í eigu [...], sem jafnframt sé framkvæmdastjóri og stjórnarmaður félagsins með prókúru. [...] sé samkvæmt fyrirtækjaskrá ríkisskattstjóra stjórnarmaður G ehf. með prókúru en auk hans hafi Y bankaprókúru á reikninga félagsins. Rannsókn málsins hafi leitt í ljós að G ehf. hafi þegið umtalsverðar fjárhæðir frá A ehf. og B ehf., þrátt fyrir að ekki verði séð að raunveruleg starfsemi sé í félaginu. Þá sýni bankareikningur G ehf. að Y taki innborganir frá A ehf. og B ehf. nær umsvifalaust út af bankareikningi félagsins í reiðufé. Rannsókn málsins hafi leitt í ljós að F ehf. hafi fengið greiddar umtalsverðar fjárhæðir frá A ehf., en samkvæmt stofngögnum þess sé tilgangur félagsins starfsmannaleiga. Grunur sé um að forsvarsmenn A ehf. séu raunverulegir stjórnendur félagsins og að félagið sé notað til að gefa út tilhæfulausa reikninga á A ehf. Sýni bankareikningar F ehf. að innborganir frá A ehf. séu teknar nær jafnóðum út í reiðufé, líkt og í hinum félögunum sem rannsóknin beinist að.

                Félagið D ehf. hafi verið úrskurðað gjaldþrota [...]. júlí 2015 og voru C ehf. úrskurðaðar gjaldþrota [...].03.2016. Þá hafi ríkisskattsstjóri afskráð virðisaukaskattsnúmer félaganna E ehf. og G ehf., með úrskurði á grundvelli 27. gr. A laga um virðisaukaskatt.

                Rannsókn málsins beinist einkum að raunverulegum fyrirsvarsmönnum ofangreindra félaga. Y, kt. [...], fyrir hönd C ehf., E ehf., D ehf. og G ehf. og Z, kt. [...], fyrir hönd C ehf. og D ehf. Þ, kt. [...], X, kt. [...], og Æ, kt. [...] fyrir hönd A ehf. Ö, kt. [...], og [...], kt. [...], fyrir hönd B ehf. og [...], kt. [...], og [...], kt. [...] fyrir hönd F ehf. 

                X er sambýliskona Þ, annars eiganda A ehf. og móðir [...], sem sé barnsmóðir og sambýliskona [...] annars eiganda B ehf. X sé samkvæmt upplýsingum lögreglu einn af daglegum stjórnendum A ehf., þrátt fyrir að hennar sé ekki getið í opinberri skráningu félagsins. X sé með bankaprókúru á bankareikninga A ehf. og gefi yfirlit yfir bankareikninga félagsins til kynna að hún sjái um að greiða reikninga fyrir félagið. Þá liggi fyrir í málinu framburður Y, hjá skattrannsóknarstjóra ríkisins, um að X hafi tekið á móti reikningum, til greiðslu, hjá A ehf. Þá beinist rannsókn lögreglu einnig að meintum færslum út af bankareikningum A ehf. Frumrannsókn lögreglur hafi leitt í ljós að millifærðar hafa verið á bankareikning X kr. 66.783.254 frá A ehf. á rannsóknartímabilinu. X sé ekki á launaskrá félagsins. Grunur sé um að um frekari fjárhæðir sé að ræða, þar sem bankareikningarnir sýni að X hafi tekið út af bankareikningum A ehf. tugi milljóna í reiðufé, sem engar skýringar hafi fundist á. Heildarfjárhæð úttekta X samkvæmt frumrannsókn lögreglu út af bankareikningum A ehf., á árunum 2012-2016, nemi samtals kr. 130.655.149. X sé einnig einn af þremur handhöfum útgefinna debetkorta á reikninga félagsins sem grunur leiki á að hafi verið notuð til einkaneyslu. Nemi sú fjárhæð á framangreindu tímabili kr. 24.494.646.

                Við rannsókn á bókhaldi og bankareikningum A ehf. hafi vaknað grunur lögreglu um að forsvarsmenn og prókúruhafar félagsins hafi, á árunum 2012 og 2013, dregið til sín greiðslur sem merktar eru í bókhaldi A ehf. sem greiðslur vegna C ehf. Stærsti hluti þessara greiðslna hafi verið tekinn út í reiðufé, en einnig hafi verið um að ræða beinar greiðslur inn á bankareikninga og greiðslukort forsvarsmanna félagsins. Nemi þessar fjárhæðir samkvæmt frumrannsókn lögreglu samtals kr. 60.919.256. Þá hafi rannsóknin einnig leitt í ljós að sambærileg háttsemi virðist eiga sér stað í B ehf. á árunum 2013 og 2014 og nemi þessar fjárhæðir í tilviki B ehf. samtals kr. 19.575.500.

                Eins og að ofangreinir þá virðist vera lítil sem engin starfsemi í félögunum D ehf., E ehf. og G ehf. þrátt fyrir að A ehf. og B ehf. greiði háar fjárhæðir til félaganna. Að mati lögreglu sé Y daglegur stjórnandi félaganna og sé hann með prókúru á bankareikninga þeirra. Lögregla hafi tekið saman yfirlit yfir þær greiðslur sem teknar hafi verið út af bankareikningum ofangreindra félaga, í kjölfar innborgana frá A ehf. og B ehf. Samkvæmt frumrannsókn lögreglu hafi Y tekið út samtals kr. 682.219.759 af bankareikningum D ehf., E ehf. og G ehf. með þessum hætti. Að auki hafa forsvarsmenn F ehf. tekið út af bankareikningum félagsins samtals kr. 23.831.571, og hafi stærsti hluti þess verið tekinn  út í reiðufé. Nemi fjárhæðir sem teknar hafi verið út úr ofangreindum félögunum því samtals kr. 706.051.330.

                Til rannsóknar séu ætluð brot gegn 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. einnig 109. gr. laga um tekjuskatt nr. 90/2003, 40. gr. laga nr. 50/1988 um virðisaukaskatt og 30. gr. laga um staðgreiðslu opinberra gjalda nr. 45/1987 og 2. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga sbr. 37. sbr. 36. gr. laga um bókhald nr. 45/1987. Að auki kunn brotin að varða við XXVI. og XXVII kafla almennra hegningarlaga, einkum 247. gr. um fjárdrátt og 264. gr. um peningaþvætti. Rannsóknin beinist að meintum refsiverðum brotum gegn ákvæðum fyrrnefndra laga sem varðað geti fangelsi allt að sex árum. Hér beinist grunur jafnframt að samverknaði einstaklinga og meintri skipulagðri brotastarfsemi þeirra, í starfsemi lögaðila, sem mjög ríkir hagsmunir krefjast að rannsakað verði og leitast verði við að upplýsa.

                Á næstu dögum séu fyrirhugaðar skýrslutökur af hátt í annan tug einstaklinga, sem ýmist hafa stöðu sakbornings eða vitnis í þeim málum sem til rannsóknar eru. Talið sé nauðsynlegt að X sæti gæsluvarðhaldi þann tíma sem fyrirhugaðar yfirheyrslur standa yfir. 

                Með vísan til framangreinds sé talið nauðsynlegt að X sæti gæsluvarðhaldi í þágu rannsóknar málsins, þar sem ætla megi að gangi hún laus, þá muni hún torvelda rannsókn málsins með því að hafa áhrif á samseka og/eða vitni. Sé það mat lögreglu að hún kunni að skjóta undan gögnum sem sönnunargildi hafa í málinu og hafa enn ekki verið haldlögð. Þykir þannig nauðsynlegt að vernda rannsóknarhagsmuni málsins með því að X sæti gæsluvarðhaldi og sömu rök talin standa til þess að hún verði látin vera í einrúmi meðan á gæsluvarðhaldi stendur.

                Um heimild til gæsluvarðhalds er vísað til a – c liðar 1. mgr. 95. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008 og til b liðar 1. mgr. 99. gr.  sömu laga hvað varðar kröfu um einangrun. Verði ekki fallist á kröfu um gæsluvarðhald er gerð krafa um að sakborningi verði bönnuð brottför af landinu, með vísan til 1. mgr. 100. gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008.     

Samkvæmt framansögðu og þeim rannsóknargögnum sem lögð hafa verið fyrir dóminn er ljóst að rannsókn málsins er umfangsmikil og um verulegar fjárhæðir er að ræða. Rökstuddur grunur er kominn fram um að kærða hafi gerst sek um háttsemi sem fangelsisrefsing er lögð við. Rannsókn málsins er á frumstigi og má ætla að kærða geti torveldað rannsókn málsins gangi hún laus. Að þessu virtu eru skilyrði a liðar 1. mgr. 95. gr. sakamálalaga nr. 88/2008 uppfyllt í málinu. Er því fallist á að kærði sæti gæsluvarðhaldi á þann hátt sem í úrskurðarorði greinir.

Kærða gerir þá þrautavarkröfu, verði gæsluvarðhaldskrafan tekin til greina, að hún verði vistuð á sjúkrastofnun vegna veikinda sinna. Ekki er unnt að taka þessa kröfu kærðu til greina þar sem engin læknisfræðileg gögn liggja fyrir í málinu varðandi heilsu hennar. Fangelsismálayfirvöld munu hins vegar gera viðeigandi ráðstafanir í þessu sambandi og kalla til lækni til að meta ástand kærðu.

Gunnar Aðalsteinsson héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð:

Kærða, X, skal sæta gæsluvarðhaldi allt til þriðjudagsins 19. apríl  nk. kl. 16:00.

Kærða skal sæta einangrun meðan á gæsluvarðhaldinu stendur.