Föstudaginn 13. ágúst 2010.
Nr. 383/2010.	Íslenska ríkið (Skarphéðinn Þórisson hrl.) gegn Dýralæknafélagi Íslands (Hjördís E. Harðardóttir hrl.)

Kærumál. Félagsdómur. Frávísunarkröfu hafnað.

Íslenska ríkið kærði úrskurð Félagsdóms, þar sem hafnað var kröfu þess um að máli D á hendur því yrði vísað frá dómi. Ágreiningur málsins var risinn af því hvaða kjarasamningsákvæði ætti að leggja til grundvallar greiðslum og starfskjörum héraðsdýralækna fyrir þá vaktþjónustu sem lög nr. 66/1998 um dýralækna og heilbrigðisþjónustu við dýr kvæðu á um. Í því sambandi var meðal annars tekist á um þýðingu umrædds kjarasamnings. Samkvæmt þessu var talið að uppi væri ágreiningur milli málsaðila, sem væru samningsaðilar, um skilning á kjarasamningi eða gildi hans að því er tæki til héraðsdýralækna, sem væru félagsmenn í D, sem borinn yrði undir Félagsdóm samkvæmt 3. tölulið 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986 um kjarasamninga opinberra starfsmanna. Yrði aðalkröfu D því ekki vísað frá Félagsdómi á þeim grundvelli að úrlausn hennar ætti ekki undir dóminn. Þá þótti varakrafa D vera í þeim tengslum við aðalkröfuna að henni yrði heldur ekki vísað frá Félagsdómi. Var niðurstaða úrskurðarins staðfest

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ingibjörg Benediktsdóttir, Árni Kolbeinsson, Garðar Gíslason, Gunnlaugur Claessen og Markús Sigurbjörnsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 14. júní 2010, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 16. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Félagsdóms 8. júní 2010, þar sem hafnað var kröfu sóknaraðila um að máli varnaraðila á hendur honum yrði vísað frá dómi. Kæruheimild er í 67. gr. laga nr. 80/1938 um stéttarfélög og vinnudeilur. Sóknaraðili krefst þess að málinu verði vísað frá Félagsdómi og varnaraðila gert að greiða sér málskostnað þar fyrir dómi ásamt kærumálskostnaði.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Sóknaraðila verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, íslenska ríkið, greiði varnaraðila, Dýralæknafélagi Íslands, 200.000 krónur í kærumálskostnað.

Úrskurður Félagsdóms 8. júní 2010.

Mál þetta var tekið til úrskurðar 3. júní sl.

Málið dæma Eggert Óskarsson, Gylfi Knudsen, Kristjana Jónsdóttir, Kristján Torfason og Magnús Ingi Erlingsson.

Stefnandi er Dýralæknafélag Íslands, Skólavörðustíg 35, 101 Reykjavík.

Stefndi er Íslenska ríkið, Arnarhvoli, Reykjavík.

Dómkröfur stefnanda

Stefnandi gerir þær dómkröfur að viðurkennt verði að grein 1.6 um álagsgreiðslur - vaktaálag og 2. kafli um vinnutíma í kjarasamningi Dýralæknafélags Íslands og fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs, dagsettur 28. febrúar 2005, sem framlengdur var þann 28. júní 2008 til 31. mars 2009, gildi um héraðsdýralækna frá 1. janúar 2006.

Til vara krefst stefnandi þess að viðurkennt verði að um greiðslur og fyrirkomulag vaktaþjónustu dýralækna samkvæmt 12. gr. laga nr. 66/1998, fari samkvæmt samningi Dýralæknafélags Íslands og landbúnaðar- og fjármálaráðuneytisins, dagsettur 23. ágúst 1999, þar til nýr samningur um vaktþjónustu tekur gildi.

Að stefnanda verði dæmdur málskostnaður úr hendi stefnda samkvæmt mati réttarins og að við málskostnaðarákvörðun verði gætt að skyldu stefnanda til að greiða virðisaukaskatt af þóknun lögmanns síns.

Dómkröfur stefnda

Aðallega er þess krafist að máli þessu verði vísað frá dómi.

Til vara er þess krafist að stefndi  verði sýknaður af öllum dómkröfum stefnanda.

Í báðum tilvikum krefst stefndi málskostnaðar samkvæmt mati réttarins.

Hinn 3. júní sl. fór fram munnlegur málflutningur um frávísunarkröfu stefnda. Í þessum þætti málsins gerir stefndi þær kröfur að málinu verði vísað frá dómi og honum verði úrskurðaður málskostnaður. Stefnandi krefst þess að frávísunarkröfu stefnda verði hafnað og stefnda verði gert að greiða málskostnað.

Málavextir

Málavextir eru þeir að stefnandi gerði samning um vaktaþjónustu (hér eftir nefndur vaktþjónustusamningur) við landbúnaðar- og fjármálaráðuneytið í ágúst 1999. Vaktþjónustusamningurinn var gerður samkvæmt fyrirmælum í IV. kafla laga nr. 66/1998 um dýralækna og heilbrigðisþjónustu við dýr (dýralæknalög) sem fjallar um skipan héraðsdýralæknisumdæma. Í 12. gr. laganna er mælt fyrir um að landið skuli skiptast í ákveðin vaktsvæði og að skipulagðar skuli vaktir í samráði við starfandi dýralækna innan hvers vaktsvæðis þannig að dýralæknir sé þar jafnan á vakt. Þá segir að fyrir vaktþjónustuna skuli greiða samkvæmt samningi stefnanda við landbúnaðar- og fjármálaráðuneytið.

Þegar umræddur vaktþjónustusamningur var gerður voru héraðsdýralæknar undir kjaranefnd. Í úrskurði nefndarinnar frá 16. nóvember 1999 er fjallað um hvernig laun og önnur starfskjör héraðsdýralækna skuli vera frá 1. desember 1999. Í 2. tl. IV. kafla úrskurðarins segir að fyrir vaktþjónustu skuli greiðast samkvæmt samningi stefnanda við landbúnaðar- og fjármálaráðuneytið, sbr. 12. gr. laga nr. 66/1998. Taldi kjarnefnd að hér væri um að ræða undantekningu frá því hlutverki kjaranefndar að ákveða heildarlaun fyrir aðalstarf embættismanna.

Kjarasamningur var undirritaður á milli stefnanda og ríkisins þann 28. febrúar 2005 með gildistíma frá 1. febrúar 2005 til 30. apríl 2008. Samkomulag um breytingar og framlengingu á þeim kjarasamningi var undirritað milli aðila þann 28. júní 2008 þar sem gildandi kjarasamningur var framlengdur til 31. mars 2009. Umræddir kjarasamningar voru undirritaður af sameiginlegri samninganefnd 24 aðildarfélaga BHM.

Héraðsdýralæknar voru teknir undan kjaranefnd með lögum nr. 76/2005 sem tóku gildi 1. janúar 2006. Stefnandi heldur því fram að eftir það hafi þeir fengið greidd laun sín samkvæmt kjarasamningi aðila nema hvað varðar bakvaktagreiðslurnar en þær hafi áfram verið greiddar samkvæmt vaktþjónustu­samningnum frá 1999. Þá hafi ekki verið farið eftir 2. kafla kjarasamningsins hvað varðar bakvaktarfrí o.fl. til handa héraðsdýralæknum.

Vaktþjónustusamningnum var sagt upp í lok ágúst 2009 og tók sú uppsögn gildi 1. janúar 2010.

Stefnandi kveður stöðuna í dag vera þá að stefnandi sé með lausan kjarasamning við ríkið og þá hafi ekki verið samið að nýju um vaktþjónustu héraðsdýralækna í samræmi við ákvæði dýralæknalaga þar um. Félagsmönnum stefnanda, sem sinni bakvaktarþjónustu samkvæmt dýralæknalögum sé í dag greitt samkvæmt einhliða ákvörðun ríkisins um greiðslu sem hvorki sé í samræmi við kjarasamning eða vaktþjónustusamning aðila.

Stefndi heldur því hins vegar fram að eftir 1. janúar 2010 hafi stefndi greitt í samræmi við þann vaktþjónustusamning sem  í gildi var áður milli aðila, eins og haldið sé fram, en frá og með sama tíma hafi verið felldar niður vísitöluhækkanir sem þá áttu að koma til framkvæmda samkvæmt fyrri samningi.

Málsástæður stefnanda og lagarök 

Stefnandi byggir á því að mál þetta lúti dómsvaldi Félagsdóms á grundvelli 3. tl. 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986 um kjarasamninga opinberra starfsmanna. 

Um aðild íslenska ríkisins til varnar vísar stefnandi til þess að samningsaðili Dýralæknafélags Íslands sé annars vegar fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs vegna kjarasamningsins og hins vegar landbúnaðar- og fjármálaráðuneytið vegna vaktþjónustusamningsins.

Með kröfum sínum kveðst stefnandi vera að leitast við að fá úr því skorið hvaða kjara­samnings­ákvæði eigi að leggja til grundvallar greiðslum og starfskjörum vegna bakvakta sem félagsmenn stefnanda sinna fyrir stefnda samkvæmt dýralæknalögum.

Stefnandi byggir aðalkröfu sína á því að hinn 1. febrúar 2005 hafi komist á bindandi kjarasamningur á milli stefnanda annars vegar og ríkisins hins vegar. Með samkomulagi milli aðila, dagsett 28. júní 2008, hafi kjarasamningurinn verið framlengdur til 31. mars 2009. Stefnandi telur að um laun og launkjör héraðsdýralækna gildi ofangreindur kjarasamningur félagsins við ríkið frá því að þeir voru teknir undan kjaranefnd þann 1. janúar 2006 þ.m.t. grein 1.6 og kafli 2 í kjarasamningi aðila.

Stefnandi bendi á að kjarasamningur sé skriflegur samningur sem gerður sé milli stéttarfélags annars vegar og atvinnurekanda hins vegar um kaup og kjör og nái til allra þeirra launamanna sem vinni á félagssviði stéttarfélags. Kjarasamningur kveði á um lágmarkskjör, sbr. 1. gr. laga nr. 55/1980 um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda. Þá sé í 24. gr. laga nr. 94/1986 um kjarasamninga opinberra starfsmanna mælt fyrir um það að ákvæði í ráðningarsamningi sé ógilt ef það brjóti í bága við kjarasamning þann sem um starfið gildi, starfsmanni í óhag. Eftir að kjarasamningi hafi verið sagt upp þá gildi hann samt sem áður áfram í samskiptum aðila þar til nýr kjarasamningur hefur verið gerður, sbr. 2. mgr. 12. gr. fyrrnefndra laga um kjarasamninga opinberra starfsmanna.

Við það að héraðsdýralæknar voru teknir undan kjaranefnd þann 1. janúar 2006, ákveðist laun þeirra og launakjör eftir gildandi kjarasamningi stefnanda og ríkisins hverju sinni, sbr. 9. og 47. gr. laga nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Því hafi laun þeirra og launakjör öll átt að miðast við þann kjarasamning frá 1. janúar 2006. Í kjarasamningi aðila sé m.a. samið um álagsgreiðslur-vaktaálag, sbr. grein 1.6, og um vinnutíma, sbr. 2. kafla. Í gr. 2.5 í 2. kafla kjarasamningsins sé sérstaklega fjallað um bakvaktir og bakvaktarfrí.

Stefnandi telji, í ljósi þess að vaktþjónustusamningurinn samkvæmt 12. gr. dýralæknalaga, fjalli um sömu atriði og kjarasamningur aðila, hefði verið nauðsynlegt að skoða umræddan vaktþjónustusamning þegar í byrjun árs 2006 og aðlaga hann að gildandi kjarasamningi héraðsdýralækna en það hafi ekki verið gert af hálfu ríkisins.

Stefnandi telji að skýra verði kjarasamninginn í samræmi við meginreglu samninga- og vinnuréttar og að efna beri hann í samræmi við bein og skýr ákvæði hans, m.a. þannig að ákvæði hans um álagsgreiðslur-vaktaálag, sbr. gr. 1.6, og um vinnutíma, sbr. 2. kafla, gildi um héraðsdýralækna eins og um aðra félagsmenn stefnanda sem séu í ráðningarsambandi við ríkið.

Stefnandi bendi á að kjarasamningur aðila sé undirritaður af hálfu stefnda án nokkurs fyrirvara sem takmarkað geti gildissvið hans gagnvart félagsmönnum stefnanda vegna einstakra hluta hans. Þá hafi það staðið stefnda nær við lagabreytinguna 2005 að gera fyrirvara vegna bakvaktaþjónustunnar ef stefndi teldi að kjarasamningur aðila ætti ekki að gilda að öllu leyti um kaup og starfskjör héraðsdýralækna. Það hafi ekki verið gert og beri ríkið því sönnunarbyrði fyrir því að um laun og starfskjör þessara félagsmanna stefnanda vegna bakvaktaþjónustu gildi eitthvað annað en kjarasamningur aðila segi til um. Þá bendir stefnandi einnig á að samkvæmt almennum lögskýringarreglum hafi nýrri samningar gildi fram yfir eldri.

Þá bendi stefnandi á að kjörin samkvæmt vaktþjónustusamningnum séu mun lakari en samkvæmt kjarasamningnum og að það standist ekki að í gildi sé samningur sem mæli til um kjör sem séu undir lágmarkskjörum kjarasamnings.

Stefnandi byggi á því að félaginu sé nauðsynlegt að fá fram staðfestingu á því hvort grein 1.6 um álagsgreiðslur-vaktaálag og 2. kafli um vinnutíma í kjarasamningi aðila gildi um héraðsdýralækna eða ekki. Staðan sé sú að stefndi virði ekki ákvæði kjarasamningsins um bakvaktaþjónustu þessara félagsmanna stefnanda og ljóst að með málsaðilum sé ágreiningur um túlkun samningsins að þessu leyti. 

Stefnandi byggi varakröfu sína á því að vaktþjónustusamningurinn frá 1999 sé ígildi kjarasamnings. Eftir að uppsögn samningsins tók gildi þann 1. janúar 2010 og þar til nýr samningur verði gerður gildi ákvæði eldri samnings um greiðslur fyrir vaktaþjónustu.

Stefnandi bendi á að um ígildi kjarasamnings sé að ræða þegar málum sé skipað með ákveðnum hætti á vinnumarkaði, s.s. með miðlunartillögu og lögum sem hafi sömu áhrif og hefðbundinn kjarasamningur. Um túlkun slíkra samninga fari þá eftir sömu reglum og um túlkun kjarasamninga.

Stefnandi telji ótvírætt að umræddur vaktþjónustusamningur sé ígildi kjarasamnings varðandi þennan þátt launa og starfskjara héraðsdýralækna. Um samninginn sé mælt fyrir í lögum. Samningurinn fjalli um hefðbundin atriði kjarasamnings og kjaradómur hafi, á sínum tíma, talið þarna vera um undantekningu frá því að dómurinn úrskurðaði um heildarlaunakjör embættismanna. Um samninginn gildi því sú regla, sem gildi almennt um kjarasamninga, að eftir að honum hafi verið sagt upp þá gildi hann áfram í samskiptum aðila þar til nýr samningur á grundvelli 12. gr. dýralæknalaga komist á.

Málsókn sína styður stefnandi við lög nr. 94/1986 um kjarasamninga opinberra starfsmanna, sbr. einnig lög nr. 80/1938 um stéttarfélög og vinnudeilur, lög nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, sem og meginreglur vinnuréttar og samningaréttar um skuldbindingargildi samninga.

Krafa um málskostnað styðst við 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.  Krafa um virðisaukaskatt af málflutningsþóknun sé reist á lögum nr. 50/1988.

Málsástæður stefnda og lagarök vegna frávísunarkröfu

Stefndi krefst þess að málinu verði vísað frá dómi. Með dómkröfu þessari sé á því byggt að málið lúti ekki dómsvaldi Félagsdóms á grundvelli 3. tl. 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986 eins og stefnandi geri kröfu til.

Samkvæmt 3. tl. 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986 dæmi Félagsdómur í málum sem rísa á milli samningsaðila um ágreining um skilning á kjarasamningi eða gildi hans. Samningur við dýralækna um vaktþjónustu byggi á lögum nr. 66/1998 um dýralækna og heilbrigðisþjónustu við dýr. Í 2. mgr. 12. gr. laga nr. 66/1998 segi að héraðsdýralæknar skuli skipuleggja vaktir í samráði við starfandi dýralækna innan sinna vaktsvæða, þannig að dýralæknir sé þar jafnan á vakt og auðvelt sé að afla vitneskju um hvaða dýralæknir sé á vakt hverju sinni. Í 5. mgr. 12. gr. segi að fyrir vaktþjónustu greiðist samkvæmt samningi Dýralæknafélags Íslands við landbúnaðar- og fjármálaráðuneyti. Greiðslur til dýralækna fyrir vaktþjónustuna byggi því á sérstökum samningi Dýralæknafélags Íslands og landbúnaðar- og fjármálaráðuneyti. Samningur þessi sæki lagastoð sína í sérlög um dýralækna en ekki til kjarasamnings Dýralæknafélags Íslands og fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs. Því sé ljóst að málið eigi ekki undir Félagsdóm samkvæmt 3. tl. 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986. Af þessari ástæðu beri að vísa máli þessu frá dómi.

      Niðurstaða

Samkvæmt 3. tölul. 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986, um kjarasamninga opinberra starfsmanna, dæmir Félagsdómur m.a. í málum sem rísa á milli samningsaðila um ágreining um skilning á kjarasamningi eða gildi hans.

Stefnandi í máli þessu er stéttarfélag samkvæmt greindum lögum nr. 94/1986. Í málinu liggur fyrir kjarasamningur á milli málsaðila, sem undirritaður var hinn 28. febrúar 2005 og gilti til 30. apríl 2008. Sá kjarasamningur var framlengdur með breytingum til 31. mars 2009 með samkomulagi, dags. 28. júní 2008. Upplýst hefur verið í málinu að kjarasamningar séu lausir, en samkvæmt 2. mgr. 12. gr. laga nr. 94/1986 skal farið eftir síðastgildandi kjarasamningi uns nýr kjarasamningur hefur verið gerður. Þá liggur fyrir í málinu samningur, dags. 23. ágúst 1999, á milli stefnanda annars vegar og landbúnaðar- og fjármálaráðuneyta hins vegar „um greiðslur fyrir vaktþjónustu samkvæmt 12. gr. laga nr. 66/1998, um dýralækna og heilbrigðisþjónustu við dýr“. Fram er komið að þeim samningi hefur verið sagt upp og tók sú ákvörðun gildi hinn 1. janúar 2010.

Aðalkrafa stefnanda í máli þessu lýtur að því að viðurkennt verði að tilgreind ákvæði varðandi álagsgreiðslur/vaktaálag og vinnutíma í síðastgildandi kjarasamningi aðila gildi um héraðsdýralækna frá 1. janúar 2006. Héraðsdýralæknar eru starfsmenn ríkisins og falla undir lög nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Mælt er fyrir um héraðsdýralækna í fyrrgreindum lögum nr. 66/1998, þar á meðal um starfshlutverk þeirra og starfsumdæmi. Meðal lögmæltra verkefna héraðsdýralækna er vaktþjónusta. Samkvæmt 2. mgr. 11. gr. laga nr. 66/1998 skulu héraðsdýralæknar ráðnir til starfa, sbr. 4. gr. laga nr. 76/2005, um breytingu á ýmsum lögum við stofnun Landbúnaðarstofnunar, er breytti hinu fyrrnefnda lagaákvæði. Áður voru héraðsdýralæknar skipaðir í embætti sín. Af þessu leiddi og að héraðsdýralæknar voru felldir úr 22. gr. laga nr. 70/1996, sem tilgreinir embættismenn, sbr. 53. gr. laga nr. 76/2005, en þar hafði þeim verið skipað samkvæmt 9. gr. laga nr. 150/1996, um breytingar á sérákvæðum í nokkrum lögum er varða réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Það olli því að héraðsdýralæknar féllu ekki lengur undir ákvörðunarvald kjaranefndar um laun og starfskjör sín, sbr. þágildandi lög nr. 120/1992, um Kjaradóm og kjaranefnd, með síðari breytingum. Fram er komið að héraðsdýralæknar taka laun samkvæmt kjarasamningi aðila nema hvað varðar bakvaktargreiðslur.

Eins og fram er komið er ágreiningur málsins risinn af því hvaða kjarasamningsákvæði eigi að leggja til grundvallar greiðslum og starfskjörum héraðsdýralækna fyrir þá vaktþjónustu sem lög nr. 66/1998 kveða á um. Í því sambandi er m.a. tekist á um þýðingu umrædds kjarasamnings. Samkvæmt þessu verður að telja að uppi sé ágreiningur milli málsaðila, sem eru samningsaðilar, um skilning á kjarasamningi eða gildi hans að því er tekur til umræddra félagsmanna stefnanda, héraðsdýralækna, sem borinn verði undir Félagsdóm samkvæmt 3. tölul. 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986. Verður aðalkröfu stefnanda því ekki vísað frá Félagsdómi á þeim grundvelli að úrlausn hennar eigi ekki undir dóminn. Þá þykir varakrafan vera í þeim tengslum við aðalkröfuna að henni verði ekki heldur vísað frá Félagsdómi. Með vísan til þessa er frávísunarkröfu stefnda hafnað.

Ákvörðun um málskostnað bíður efnisdóms.

Málið dæma Eggert Óskarsson, Gylfi Knudsen, Kristjana Jónsdóttir, Kristján Torfason og Magnús Ingi Erlingsson.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð:

Hafnað er kröfu stefnda um  frávísun málsins frá Félagsdómi.

Ákvörðun um málskostnað bíður efnisdóms.