Föstudaginn 14. febrúar 2014.
Nr. 96/2014.	Eva Guðrún Vestmann (Daníel Isebarn Ágústson hrl.) gegn Lánasjóði íslenskra námsmanna (enginn)

 

Kærumál. Flýtimeðferð.

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem hafnað var kröfu E um að mál sem hún hugðist höfða á hendur L sætti flýtimeðferð.

 

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Viðar Már Matthíasson, Árni Kolbeinsson og Eiríkur Tómasson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 3. febrúar 2014, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 10. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 31. janúar 2014, þar sem hafnað var beiðni sóknaraðila um flýtimeðferð í máli hennar á hendur varnaraðila. Kæruheimild er í n. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdóm að gefa út réttarstefnu til flýtimeðferðar í málinu.

Varnaraðili hefur ekki átt þess kost að láta málið til sín taka fyrir Hæstarétti.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 31. janúar 2014.

I

Með bréfi, dagsettu 27. janúar sl., fer Daníel Isebarn Ágústsson hrl. þess á leit við dóminn að mál sem umbjóðandi hans, Eva Guðrún Vestmann, með lögheimili að Skessugili 8, Akureyri, en aðsetur í Bretlandi, hyggst höfða á hendur Lánasjóði íslenskra námsmanna sæti flýtimeðferð samkvæmt ákvæðum XIX. kafla laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála.

Samkvæmt bréfi lögmannsins varðar mál þetta afturköllun Lánasjóðs íslenskra námsmanna á áður veittu samþykki lánsumsóknar umbjóðanda hans, vegna náms í kvikmyndagerð í Bretlandi skólaárið 2013–2014. Telur hann afturköllunina ólögmæta og gerir þá kröfu samkvæmt meðfylgjandi stefnu að ákvarðanir sjóðsins um afturköllun fyrri ákvörðunar um að veita stefnanda námslán verði felldar úr gildi. Jafnframt er þess krafist að viðurkennt verði að fyrri ákvarðanir lánasjóðsins, frá 19. apríl og 2. ágúst 2013, séu í gildi og eigi stefnandi því rétt til námsláns fyrir skólaárið 2013-2014 vegna náms. Byggir lögmaðurinn á því að umbjóðandi hans hafi haft réttmætar væntingar til þess að ákvörðun Lánasjóðs íslenskra námsmanna um samþykki á lánsumsókn væri endanleg og yrði ekki afturkölluð á síðari stigum. Þá telur hann það hvorki samræmast lögum um Lánasjóð íslenskra námsmanna nr. 21/1992, stjórnsýslulögum nr. 37/1993, né almennum reglum stjórnsýsluréttar að stjórn lánasjóðsins geti afturkallað þegar veitt samþykki fyrir námslánum. Því skorti afturköllunina lagastoð. Jafnframt er á því byggt að búsetuskilyrði ákvæða gr. 1.1.1 í núgildandi úthlutunarreglum lánasjóðsins og 3. gr. reglugerðar nr. 478/2011 skorti lagastoð, ásamt því að brjóta gegn jafnræðisreglum 65. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands  nr. 33/1944, 11. gr. stjórnsýslulaga, 14. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, reglum um meðalhóf, sem og þjóðréttarlegum skuldbindingum Íslands. Umrædd búsetuskilyrði útiloki um leið möguleika námsmanna á því að flytjast búferlum innan Evrópska efnahagssvæðisins og stunda nám innan annarra EES-ríkja. Í bréfi lögmannsins er loks lögð áhersla á að athafnir Lánasjóðs íslenskra námsmanna hafi almenna þýðingu og varði stórfellda hagsmuni umbjóðanda hans, annarra námsmanna og borgara. Telur hann afar brýnt að málið fái skjóta úrlausn svo eytt verði þeirri óvissu sem uppi sé í þessu máli og öðrum hliðstæðum. Í lok bréfsins krefst lögmaðurinn rökstudds úrskurðar dómsins, sbr. 3. mgr. 123. gr. laga nr. 91/1991, verði ekki fallist á flýtimeðferð þessa máls.

Með tölvubréfi 27. janúar sl. óskaði dómstjóri eftir frekari gögnum til stuðnings beiðninni og bárust þau 28. janúar.

II

Í 1. mgr. 123. gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála, segir að aðili sem hyggst höfða mál vegna ákvörðunar eða athafnar stjórnvalds eða verkfalls, verkbanns eða annarra aðgerða sem tengjast vinnudeilu, og það færi ella eftir almennum reglum þeirra laga, geti óskað eftir því að málið sæti flýtimeðferð samkvæmt XIX. kafla laganna. Skilyrði þess er að brýn þörf sé á skjótri úrlausn, enda hafi hún almenna þýðingu eða varði stórfellda hagsmuni aðila. Ákvæði þetta felur í sér afbrigði frá almennum málsmeðferðarreglum einkamálalaga og verður af þeim sökum að skýra  það þröngri lögskýringu.

Af gögnum málsins verður ráðið að ákvörðun stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna um að synja stefnanda um námslán vegna náms í Bretlandi skólaárið 2013-2014 byggðist á því að stefnandi uppfyllti ekki skilyrði lánasjóðsins um búsetu á Íslandi, sbr. gr. 1.1.1 í úthlutunarreglum sjóðsins og 3. gr. reglugerðar nr. 478/2011. Áður, eða 2. ágúst 2013, hafði stefnanda verið látin í té náms/lánsáætlun sjóðsins. Í bréfi 22. október 2013 var stefnanda kynnt ákvörðun stjórnar lánasjóðsins um að synja erindi hennar um námslán og var sú ákvörðun áréttuð í bréfi sjóðsins 17. desember sama ár. Fram kemur í fyrra bréfinu að stefnandi hafi ranglega fengið námsáætlun vegna náms hennar í Bretlandi, þrátt fyrir að ekki væri ljóst hvort hún ætti rétt á lánum vegna búsetu hennar.

Fyrirhuguð málshöfðun stefnanda lýtur að ákvörðun stjórnvalds, í þessu tilviki stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna, og yrði málið rekið eftir almennum reglum einkamálalaga féllist dómurinn ekki á að málið sætti flýtimeðferð. Að þessu skilyrði frátöldu getur dómurinn ekki fallist á að fyrir hendi séu önnur skilyrði ákvæðis 1. mgr. 123. gr. laga nr. 91/1991 til þess að mál þetta verði rekið sem flýtimeðferðarmál.

Við mat á því hvenær brýn þörf sé á skjótri úrlausn dómstóla og hvenær úrlausn hafi almenna þýðingu eða varði stórfellda hagsmuni, verður að líta til atvika hverju sinni. Í máli þessu liggja fyrir bréf frá Lánasjóði íslenskra námsmanna til stefnanda, dags. 22. október og 17. desember 2013, þar sem vakin er sérstök athygli á því að bæði sé heimilt að óska endurupptöku á ákvörðun stjórnar sjóðsins samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga, svo og að kæra þá ákvörðun til sérstakrar málskotsnefndar samkvæmt 5. gr. a. laga nr. 21/1992, um Lánasjóð íslenskra námsmanna. Af gögnum málsins verður ekki séð að stefnandi hafi nýtt sér kæruheimild til málskotsnefndarinnar. Hins vegar lagði stefnandi frekari gögn og upplýsingar fyrir stjórn lánasjóðsins, án þess að það hafi breytt fyrri afstöðu stjórnarinnar. Þar sem stefnanda standa engu að síður bæði þessi réttarúrræði enn til boða verður ekki fallist á að svo brýn þörf sé á úrlausn dómsins að rétt sé að verða við beiðni um flýtimeðferð málsins.

Að áliti dómsins hafa heldur ekki næg rök verið færð fyrir því að úrlausn málsins hafi almenna þýðingu, né að hagsmunir stefnanda séu slíkir að hætt sé við að þeir fari forgörðum verði málið ekki rekið sem flýtimeðferðarmál. Í því sambandi er sérstaklega bent á að ekkert styður þá fullyrðingu stefnanda að engin úrræði standi stefnanda til boða fái hún ekki námslán, og því síður að hún neyðist af þeim sökum til að hætta námi sínu.

Með vísan til ofanritaðs er ekki fullnægt skilyrðum fyrir því að mál þetta sæti flýtimeðferð samkvæmt XIX. kafla laga nr. 91/1991. Beiðninni er því hafnað og synjað um útgáfu stefnu í málinu.

Ingimundur Einarsson dómstjóri kvað upp úrskurðinn.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð:

Hafnað er beiðni um flýtimeðferð í fyrirhugðu dómsmáli Evu Guðrúnar Vestmann gegn Lánasjóði íslenskra námsmanna.