Fimmtudaginn 23. október 2008.
Nr. 585/2007.	Ákæruvaldið (Hulda Elsa Björgvinsdóttir, settur saksóknari) gegn X (Brynjar Níelsson hrl.)

 

Kynferðisbrot. Tilraun.

X var ákærður fyrir tilraun til kynferðisbrots með því að hafa farið í íbúð að Ö í Reykjavík í því skyni að hafa samræði við 13 ára stúlku. Hafði X komist í kynni við stúlkuna í gegnum spjallrás á netinu en umrædd stúlka var í raun uppspuni sjónvarpsþáttarins Kompáss á Stöð 2. Í dómi Hæstaréttar kom fram að þegar samskipti ákærða á spjallrásinni við svokallaða tálbeitu væru virt í heild benti allt til þess að hann hefði talið að hann myndi hitta þar 13 stúlku í því skyni að hafa við hana kynferðismök, enda yrði að telja skýringar hans á för sinni þangað afar ósennilegar. Gegn neitun ákærða og að öðru leyti með vísan til forsendna héraðsdóms yrði sakfelling á honum hins vegar ekki reist á þeim gögnum einum sem ákæruvaldið byggði á í málinu og fengin voru með þeim hætti sem þar væri nánar lýst. Var niðurstaða héraðsdóms um sýknu X því staðfest.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Árni Kolbeinsson, Garðar Gíslason, Gunnlaugur Claessen, Ingibjörg Benediktsdóttir og Markús Sigurbjörnsson. 

Ríkissaksóknari skaut málinu til Hæstaréttar 24. október 2007 af hálfu ákæruvalds sem krefst þess að ákærði verði sakfelldur samkvæmt ákæru og honum gerð refsing.

Ákærði krefst staðfestingar héraðsdóms.

Í málinu er ákærða gefin að sök tilraun til kynferðisbrots með því að hafa 10. janúar 2007 farið í íbúð að Öldugötu 7a í Reykjavík til að hafa samræði við 13 ára stúlku, sem hann hafi gert ráð fyrir að hitta þar í því skyni í samræmi við samskipti við viðmælanda á spjallrás á netinu dagana 8. og 10. janúar 2007. Í raun hafi stúlkan verið uppspuni sjónvarpsþáttarins Kompáss á Stöð 2. 

Í héraðsdómi er nánar lýst aðdraganda, tilgangi og gerð sjónvarpsþáttarins, samskiptum ákærða á tiltekinni spjallrás við viðmælanda sinn, svo og komu ákærða í áðurnefnda íbúð. Þegar samskipti ákærða á spjallrásinni við svokallaða tálbeitu eru virt í heild bendir allt til að hann hafi talið að hann myndi hitta þar 13 ára stúlku í því skyni að hafa við hana kynferðismök, enda eru skýringar hans á för sinni þangað afar ósennilegar. Gegn neitun ákærða og að öðru leyti með vísan til forsendna héraðsdóms verður sakfelling á hendur honum hins vegar ekki reist á þeim gögnum einum sem ákæruvaldið byggir á og fengin voru með þeim hætti sem þar er nánar lýst. Verður niðurstaða héraðsdóms um að sýkna ákærða því staðfest.

Ákvæði héraðsdóms um sakarkostnað verður staðfest en allur sakarkostnaður fyrir Hæstarétti greiðist úr ríkissjóði eins og nánar segir í dómsorði.

Dómsorð:

Héraðsdómur skal vera óraskaður.

Allur sakarkostnaður fyrir Hæstarétti greiðist úr ríkissjóði, þar með talin málsvarnarlaun skipaðs verjanda ákærða, Brynjars Níelssonar hæstaréttarlögmanns, 311.250 krónur.

Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 23. október 2007.

Málið er höfðað með ákæru útgefinni 1. júní 2007 á hendur: ,,X, kennitala og heimilisfang [...],

fyrir tilraun til kynferðisbrots með því að hafa, miðvikudaginn 10. janúar 2007, farið í íbúð í Öldugötu 7a, Reykjavík, í því skyni að hafa kynferðismök við 13 ára stúlku sem hann gerði ráð fyrir að hitta þar til kynferðismaka í samræmi við ráðagerðir í samskiptum við viðmælanda á spjallrás á netinu þann 10. janúar 2007, sem sagðist vera 13 ára stúlka. Í raun var stúlkan á spjallrásinni uppspuni sjónvarpsþáttarins Kompáss á Stöð 2.

Telst þetta varða við 1. mgr. 202. gr., sbr. 10. gr. laga nr. 40/1992 og 11. gr. laga nr. 61/2007, sbr. 20. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940.

Þess er krafist að ákærði verði dæmdur til refsingar.“

Verjandi ákærða krefst sýknu og málsvarnarlauna að mati dómsins.

Með bréfi lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu, dagsettu 23. janúar sl., til sjónvarpsstjóra Stöðvar 2, var þess farið á leit að lögreglustjóranum á höfuðborgarsvæðinu yrðu látin í té gögn er vörðuðu tiltekna Kompásþætti sem sýndir voru á sjónvarpsstöðinni. Þar á meðal voru gögn er varða sakarefni máls þessa. Í bréfi lögmanns Stöðvar 2 segir m.a. um erindi lögreglustjórans. ,,Tilgangurinn með vinnslu þáttarins var að fjalla með almennum hætti um ákveðna skuggahlið íslensks samfélags. Var það gert með tilliti til hlutverks fjölmiðla í samfélaginu, að afhjúpa það sem miður fer og upplýsa almenning. Tilgangur þáttarins var ekki að fletta ofan af nánar tilgreindum einstaklingum og verða þess valdandi að ríkisvaldið kynni hugsanlega að koma fram refsingu á hendur þeim, heldur var þetta liður í umfjölluninni almennt.“ Síðan segir í bréfinu að fréttastofa Stöðvar 2 hafi í þetta skiptið ákveðið að gera undantekningu frá vinnureglum sínum um að afhenda lögreglu umbeðin gögn sem var gert.

Umfjöllun Kompáss byggðist á auglýsingu sem fréttamenn þáttarins settu inn á vefsíðuna einkamál.is. Auglýsingin er svofelld ,,Hæ ég er sæt og vel vaxin stelpa, langar að kinnast eldri strák. Ég er samt mjög fullorðinsleg, en ég er eigilega bara 13. Sendu mail á addapink93@hotmail. com ekkert rugl samt.“

Á grunni þessara gagna hófst lögreglurannsókn gegn ákærða og var tekin af honum skýrsla 31. janúar sl. en ákærði hafði áður sett sig í samband við lögreglu og greint frá því að hann kæmi fram í Kompássþættinum sem í ákæru greinir. Við þá skýrslutöku neitaði ákærði því að hann hefði, með netsamskiptunum sem lýst er, verið að leita eftir samræði við 13 ára gamla stúlku. Samskiptin á netinu hafi verið ,,fantasíur eins og þar séu algengar“. 

Nú verður rakinn framburður ákærða og vitnisburður fyrir dómi.

Ákærði neitar sök. Hann staðfesti að hafa átt í netsamskiptum við aðila eftir auglýsinguna sem birtist á einkamal.is og getið er um í ákæru. Ákærði kvað fantasíur vera þar í gangi. Ekkert sé að marka það sem fólk segir um aldur og kyn í netsamskiptunum og lýsti hann reynslu sinni varðandi þetta. Fólk segi hvað sem er og það sem hann sagði í þessum netsamskiptum hafi verið ,,fantasía“. Hann hafi eins getað átt von á því að hann væri að ræða við karlmann í netsamskiptunum sem lýst var. Kvað ákærði aldrei hafa vakað fyrir sér í þessum samskiptum að hafa kynferðismök við 13 ára stúlku. Hann kvaðst hafa farið að Öldugötu 7a, en áður hafi hann hringt í símanúmer, sem viðmælandinn í netsamskiptunum gaf upp. Er hann hringdi hafi verið greinilegt að fullorðin kona svaraði í símann. Ákærði kvaðst hins vegar hafa farið inn í forvitnisskyni, en hvorki í því skyni að hafa kynferðismök við 13 ára stúlku né fullorðna konu sem hann kvaðst hafa rætt við í símann. Hann hafi síðan farið á brott er hann varð sjónvarpsmannanna var.

Vitnið A, ritstjóri Kompáss, lýsti aðdraganda, tilgangi og gerð Kompásþáttarins sem hér um ræðir. Hann lýsti því að auglýsingin sem getið var um að framan hafi verið sett inn á netsíðuna einkamál.is. Hann kvað sérstakt leyfi hafa verið fengið hjá einkamál.is til að koma auglýsingunni þar inn. Það hafi þurft sökum þess að einstaklingurinn sem hlut á að máli er sagður 13 ára en 18 ára aldurstakmark sé fyrir sambærilegar auglýsingar. A lýsti því að ákærði hefði haft símsamband við 28 ára gamla konu sem Kompás hafði á sínum snærum í því skyni að hafa samband við ákærða bæði símleiðis og á netinu. A vildi ekki gefa upp nafn konunnar sem hann kallaði tálbeitu þar sem henni hafi verið lofað því fyrir fram auk þess sem hún hafi verið ,,verkfæri“ í þeim skilningi að vitnið og samstarfsmaður hans, B, hafi ákveðið framvinduna. A kvast vita að til væru einhvers konar reglur um tálbeitu við rannsókn sakamála en þessa vitneskju hafi hann fengið eftir viðtöl við lögreglu, fólk hjá saksóknara og fleiri. Hann kvað þáttagerðarmenn ekki hafa kynnt sér efni þessara reglna. Hann kvaðst ekki vita hvort það sem gert var við gerð þáttarins rúmaðist innan heimildar samkvæmt framangreindum reglum enda taldi hann sig ekki bundinn af þeim við gerð fréttaþáttar.

Vitnið B, framleiðandi Kompáss, lýsti tilgangi með gerð Kompásþáttarins og aðdraganda að honum. Hann lýsti aðferðinni sem notuð var og tilbúningi persóna sem settar voru á netið og að auglýsingin, sem getið er um að framan, hafi verið sett á einkamál.is. Fengist hafi leyfi til að hafa auglýsinguna þar inni. Leyfið hafi þurft vegna þess að einstaklingurinn í auglýsingunni er sagður vera 13 ára gamall, en 18 ára aldurstakmark sé fyrir sambærilegar auglýsingar. B kvað konuna, tálbeituna, sem kom fram sem 13 ára stúlka hafa verið 30 ára gamla konu. B kvað þáttagerðarmenn hafa hugleitt notkun tálbeitu eins og gert var og vita af takmörkuðum heimildum lögreglu til notkunar tálbeitu. Hann tók hins vegar fram að sjónvarpsþáttagerðarmennirnir væru ekki rannsakendur mála og reglur um tálbeitu ættu ekki við um þá. B neitaði að gefa upp nafn konunnar sem kom fram sem

Niðurstaða

Framleiðandi og ritstjóri Kompásþáttarins sem í ákæru greinir lýstu tilgangi með gerð þáttarins og því hvernig tálbeita var notuð. Við flutning málsins var vikið að  lögmæti hluta framlagðra gagna, einkum þeirra sem til urðu við gerð sjónvarpsþáttarins með aðstoð tálbeitu. Engin fyrirmæli eru í lögum um notkun tálbeitu við lögreglurannsóknir. Ríkissaksóknari gaf á árinu 1999 út fyrirmæli um notkun tálbeitu. Þar segir í 2. lið að heimilt sé að nota tálbeitu þegar sterkur grunur sé um að verið sé að fremja eða reynt verði að fremja alvarlegt afbrot. Þá segir í 8. lið reglnanna að ekki megi nota tálbeitu til þess að kalla fram refsiverða háttsemi sem ella hefði ekki verið framin. Þessi tvö sjónarmið eru meðal þeirra grundvallarsjónarmiða sem hafa þarf í huga við mat á lögmæti tálbeitu en þessi sjónarmið verða einnig leidd af hæstaréttarmálinu nr. 67/1993. Augljóst er að reglur um heimild til notkunar tálbeitu við lögreglurannsóknir eiga ekki við um fjölmiðla. Af framangreindum reglum ríkissaksóknara, og af viðurkenndum óskráðum meginreglum í íslenskum rétti, er ljóst að lögreglu hefði ekki, við rannsókn máls, verið heimilt að beita þeim aðferðum sem þáttargerðamennirnir notuðu í samskiptum við ákærða. Það er því mat dómsins að verulegur vafi leiki á því hvort lögreglu hafi verið heimilt að nota gögn sem aflað hefur verið á þann hátt sem raun ber vitni sem grundvöll rannsóknar sakamáls. Yrði það heimilað myndi það af augljósum ástæðum skerða mjög réttaröryggi. Málsmeðferð og sakfelling, sem reist væri á gögnum sem aflað væri á viðlíka hátt kynni að fara í bága við meginreglur sem lýst er í 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Það er því mat dómsins að sönnunargildi gagnanna, sem aflað var á þann hátt sem lýst var, sé mjög takmarkað, ef nokkurt. Þessi gögn ber hins vegar að meta eins og öll önnur gögn málsins.

Ákærða er gefin að sök tilraun til kynferðisbrots ,,með því að hafa miðvikudaginn 10. janúar 2007, farið í íbúð í Öldugötu 7a, Reykjavík, í því skyni að hafa kynferðismök við 13 ára stúlku sem hann gerði ráð fyrir að hitta þar til kynferðismaka í samræmi við ráðagerðir í samskiptum við viðmælanda á spjallrás á netinu dagana 8. og 10. janúar 2007, sem sagðist vera 13 ára stúlka.“ Ákærði neitar að hafa farið að Öldugötu 7a í þessu skyni. Ákærði hefur fyrir dómi og hjá lögreglu borið að samskiptin við einstaklinginn á netinu hafi verið fantasíur og hann hafi eins getað gert ráð fyrir því að einstaklingurinn væri karlmaður. Ekkert sé að marka það sem fram komi í netsamskiptum sem þessum. Þá kvaðst ákærði hafa gert sér grein fyrir því, er hann ræddi við konuna í síma, að hún var fullorðin en ekki 13 ára stúlka.

Konan sem hér um ræðir hefur ekki komið fyrir dóm og ekki liggur fyrir hver hún er. Hins vegar liggur fyrir vitnisburður þáttagerðarmannanna um að konan sé um þrítugt. Samkvæmt þessu gat ákærði ekki fullframið brot það sem honum er gefið að sök að hafa gert tilraun til að fremja. Hafi verið um tilraun að ræða var hún ónothæf. Það eitt leysir ákærða þó ekki undan sök. Meta verður ásetning ákærða eins og hér stendur á. Það er mat dómsins, að netsamskipti ákærða við þáttagerðarmennina eða tálbeituna, geti ekki talist sönnun um það að ákærði hafi haft ásetning til þess að fremja brotið sem hann er ákærður fyrir. Helgast þetta álit dómsins af því hvernig stofnað var til samskiptanna og að gögnin, sem til urðu við gerð þáttarins, hafi lítið sönnunargildi í máli þessu. Vikið var að þessu að framan. Þá geta samskipti á netinu, eins og hér um ræðir, þar sem ýmislegt er sagt sem ekki á neitt skylt við raunveruleikann, ekki orðið grundvöllur sakfellingar í opinberu máli. Þá er ekkert fram komið í málinu sem leiðir til þess að hafna eigi framburði ákærða um það að hann hafi gert sér grein fyrir því að hann hafði símsamband við fullorðna konu áður en hann fór að Öldugötu 7a en ekki 13 ára stúlku.

Samkvæmt þessu er ósannað, gegn eindreginni neitun ákærða, að hann hafi haft ásetning til að fremja brotið sem í ákæru greinir og ber því að sýkna hann.

Eftir þessum úrslitum skal allur sakarkostnaður greiddur úr ríkissjóði, þar með taldar 373.500 krónur í málsvarnarlaun til Brynjars Níelssonar hæstaréttarlögmanns. Þóknunin er fyrir vinnu á rannsóknarstigi og undir dómsmeðferð málsins og hefur verið tekið tillit til virðisaukaskatts.  

Hulda Elsa Björgvinsdóttir, fulltrúi ríkissaksóknara, flutti málið fyrir ákæruvaldið.

Guðjón St. Marteinsson héraðsdómari kveður upp dóminn.

Dómsorð:

Ákærði, X, er sýknaður af kröfum ákæruvaldsins. Allur sakarkostnaður greiðist úr ríkissjóði, þar með taldar 373.500 krónur í málsvarnarlaun til Brynjars Níelssonar hæstaréttarlögmanns.