Miðvikudaginn 9. júní 2010.
Nr. 310/2010.	A (Sigurður Jónsson hrl.) gegn Héraðsdómi Suðurlands (enginn)

Kærumál. Greiðsluaðlögun. Res judicata. Frávísunarúrskurður felldur úr gildi.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem máli A á hendur Héraðsdómi Suðurlands var vísað frá dómi með vísan til 2. mgr. 116. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Með dómi Hæstaréttar 3. mars 2010 í máli nr. 96/2010 hafði kröfu A um heimild til að leita nauðasamninga til greiðsluaðlögunar verið hafnað á þeim forsendum að fullnægjandi skýringar þótti skorta í greinargerð A á breyttri skuldastöðu hennar frá árslokum 2008 til 29. janúar 2010. Leitaði A nú heimildar til nauðasamninga vegna greiðsluaðlögunar í annað sinn. Í dómi Hæstaréttar kom fram að í hinum kærða úrskurði væri á því byggt að með beiðni A, sem borist hafi héraðsdómi 25. mars 2010, hafi verið bætt úr þeim annmörkum sem Hæstiréttur taldi vera á fyrri beiðninni. Að svo búnu hefði héraðsdómara borið að taka málið til efnisúrlausnar enda stæðu ákvæði 116. gr. laga nr. 91/1991 því ekki í vegi. Var hinn kærði úrskurður því felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdómara að taka málið til efnismeðferðar.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Gunnlaugur Claessen og Árni Kolbeinsson og Viðar Már Matthíasson settur hæstaréttardómari.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 12. maí 2010, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 18. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 28. apríl 2010, þar sem máli sóknaraðila á hendur varnaraðila var vísað frá dómi. Kæruheimild er í 179. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar.

Með dómi Hæstaréttar 3. mars 2010 í máli nr. 96/2010 var staðfest sú niðurstaða Héraðsdóms Suðurlands í úrskurði 9. febrúar 2010 að hafna beiðni sóknaraðila um heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar. Var dómur Hæstaréttar á því reistur að ekki hafi í beiðni sóknaraðila komið fram fullnægjandi skýringar á breyttri skuldastöðu hennar frá árslokum 2008 samkvæmt skattframtali 2009 og til þess sem tilgreint var í greiðsluáætlun hennar sem miðaðist við 29. janúar 2010, en samkvæmt 1. mgr. 63. gr. c., sbr. 1. tölulið 34. gr. laga nr. 21/1991 verði í slíkri beiðni meðal annars að koma fram viðhlítandi greinargerð um hvað hafi valdið skuldastöðu þess sem eftir greiðsluaðlögun leitar. Dómur Hæstaréttar var reistur á öðrum forsendum  en úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 9. febrúar 2010.

 Sóknaraðili leitar nú heimildar til nauðasamnings vegna greiðsluaðlögunar öðru sinni. Í hinum kærða úrskurði er á því byggt að með beiðni sóknaraðila sem borist hafi  héraðsdómi 25. mars 2010 hafi verið bætt úr þeim annmörkum sem Hæstiréttur taldi vera á fyrri beiðni. Bar héraðsdómara við svo búið að taka málið til efnisúrlausnar enda standa ákvæði 116. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála því ekki í vegi. Verður hinn kærði úrskurður því felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdómara að taka málið til efnismeðferðar.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er úr gildi felldur og lagt fyrir héraðsdómara að taka málið til efnismeðferðar.

Úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 28. apríl 2010.

Með bréfi er barst dóminum 25. mars sl. hefur A, kt. [...], [...], [...], óskað heimildar til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar samkvæmt lögum nr. 21/1991, sbr. lög nr. 24/2009. 

Skuldari sótti í máli nr. N-11/2010 um heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar sem hafnað var með úrskurði þann 9. febrúar sl. og var sá úrskurður staðfestur með dómi Hæstaréttar Íslands í málinu nr. 96/2010. Í forsendum hins kærða úrskurðar kemur fram að beiðni skuldara hafi verið hafnað með vísan til 3. og 5. tl. 63. gr. d laga nr. 21/1991 en í 3. tl. segir að hafna beri um heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar hafi verið til skuldanna stofnað á þeim tíma er skuldari var greinilega ófær um að standa við fjárhagsskuldbindingar sínar og í 5. tl. hafi skuldari, svo að máli skipti, látið hjá líða að standa í skilum við lánardrottna sína, þótt honum hefði verið það kleift að einhverju leyti eða öllu. Í niðurstöðum dóms Hæstaréttar segir að ekkert komi fram í greinargerð skuldara til skýringar á verulegri hækkun skulda, sérstaklega við Arion banka hf. og NBI hf., en samkvæmt 1. mgr. 63. gr. c., sbr. 1. tölulið 34. gr., laga nr. 21/1991 verði meðal annars að koma fram í beiðni um heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar viðhlítandi greinargerð um hvað hafi valdið skuldastöðu þess sem eftir henni leitar. Með því að þessi annmarki sé á málatilbúnaði sóknaraðila verði að staðfesta niðurstöðu hins kærða úrskurðar. Að öðru leyti voru  forsendum hins kærða úrskurðar Héraðsdóms Suðurlands í málinu N-11/2010 endurskoðaðar.

Í greinargerð með umsókn skuldara í máli þessu segir að málsatvik séu að mestu óbreytt frá fyrri umsókn. Helstu breytingar séu nánari upplýsingar um útreikning launatekna, upplýsingar um bílakaup og útskýringar á skuldaaukningu frá 1. janúar 2009 til 29. janúar 2010. Er skuldaaukningu í framhaldi lýst ítarlega. Þá kemur fram að gleymst hefði að telja fram tvær skuldir á skattframtali 2008, sem væru kreditkortaskuld að fjárhæð 200.709 krónur og yfirdráttarlán hjá Arion banka hf. að fjárhæð 1.036.756 krónur. Þá gerir skuldari tillögu um að hann greiði 15.000 krónur í fimm ár af skuldum sínum, að undanskildum greiðslum í júní, júlí og ágúst árin 2010 og 2011 vegna óvissu um sumarvinnu,  en að fimm árum liðnum verði eftirstöðvar felldar niður. 

Í greinargerð með umsókn er því lýst í beiðni að skuldari hafi lokið námi í viðskiptafræði frá Bifröst vorið 2009 en hún hefði byrjað það nám árið 2006. Námið hafi hún stundað utanskóla þar sem yngsti sonur hennar hefði fæðst flogaveikur og þurft mikla umönnun. Námið hafi verið dýrt og hún því talið það ótvíræðan kost að stunda námið heiman frá sér. Þegar atvinnuleit skilaði ekki árangri hefði umsækjandi hafið meistaranám í kennslufræðum við Háskólann á Akureyri haustið 2009, en það sé tveggja ára lotunám sem hún ætli að ljúka vorið 2011. Hún þurfi að fara til Akureyrar eina viku í mánuði í tengslum við námið en að öðru leyti stundi hún það heiman frá sér. Kostnaður við ferðirnar norður sé talsverður. Hún hafi að mestu framfleytt sér og börnunum með námslánum á sl. árum og hafi þurft að stofna til skammtímaskulda til að brúa bilið þegar námslánin hafi ekki dugað til. Því hafi skuldir hennar aukist jafnt og þétt. Umsækjandi eigi fimm börn og séu þrjú yngstu á framfæri hennar auk þess að næstelsta barnið, sem eigi lögheimili hjá föður sínum, búi hjá umsækjanda og sé að mestu á framfæri hennar. Þau búi í 180 fm leiguhúsnæði á [...]. Telur umsækjandi að hún verði um fyrirséða framtíð ófær um að standa í skilum með skuldbindingar sínar. Umsækjandi kveðst hafa skilið við mann sinn eftir stormasamt hjónaband á árinu 2001 og hafa glímt við fjárhagserfiðleika síðan. Umsækjandi hefði kynnst manni á árinu 2004 og eignast með honum tvo drengi, árið 2005 og 2006. Þau búi ekki saman í dag en umsækjandi fari með forsjá drengjanna. Kveðst umsækjandi búa í húsi barnsföður síns og greiði hún hóflega leigu fyrir húsið en á móti greiði hann ekki meðlag með drengjum þeirra. Haustið 2008 kvaðst umsækjandi hafa flutt inn bifreið, og áttu það að vera góð kaup. Bifreiðin hafi komið til landsins í nóvember 2008, um svipað leyti og gengi gjaldmiðla hækkaði verulega, og þegar upp var staðið hefði bifreiðin kostað einni milljón króna meira en upphaflega stóð til. Kaupin hafi verið fjármögnuð með bílaláni hjá SP-fjármögnun hf. Afborganir af láninu hafi reynst hærri en reiknað var með og því verið erfitt að standa í skilum með lánið. Nú hafi síðari barnsfaðir hennar yfirtekið bílinn og greiðslur af láninu. Kveður umsækjandi nú svo komið að hún sé víða komin í vandræði vegna skulda sinna, aðallega yfirdráttarskulda. Þau lán umsækjanda séu að mestu tilkomin vegna skuldbreytinga á uppsöfnuðum vanskilum. Hún sé með ógreidda greiðslukortareikninga, leikskólagjöld, áskriftargjöld, bifreiðagjöld og álagningu skatta. Hafi hún verið að velta skuldaboltanum á undan sér og ekki náð að saxa á hann.

Umsækjandi hefur lagt fram ítarlega greiðsluáætlun í samræmi við 2. mgr. 63. gr. c laga nr. 21/1991, sbr. lög nr. 24/2009.

Tekjur umsækjanda eru samkvæmt greiðsluáætlun nú alls 349.565 krónur á mánuði, þar af eru barnabætur, meðlag og mæðralaun samtals 106.611 krónur en tekjur hennar eru aðallega framfærsla frá LÍN eða 242.954  krónur á mánuði.

Helstu samningskröfur skv. greiðsluáætlun eru skuldir við Íslandsbanka, samtals 2.896.953 krónur, Arion banka, samtals 4.198.802 krónur, Landsbankann, 93.300 krónur,  Kreditkort, 409.687 krónur, LÍN, 10.004.295 krónur, og Sveitarfélagið [...], Birting útgáfufélag, Árvakur, IP-fjarskipti, TM og opinber gjöld, samtals 146.637 krónur. Eftirstöðvar samningskrafna miðað við skil eru sagðar vera um 14,3 milljónir króna og gjaldfallnar kröfur eru sagðar nema um 7,6 milljónum króna.  

Greiðslugeta, að teknu tilliti til framfærslukostnaðar, er sögð vera 18.412 krónur á mánuði.

Tillaga umsækjanda er að hún greiði 15.000 krónur á mánuði í fimm ár en vegna óvissu með tekjur yfir sumarmánuðina á meðan á námi stendur, er gerð tillaga að greiðslufresti í júní, júlí og ágúst árin 2010 og 2011. Að fimm árum liðnum verði eftirstöðvar samningskrafna felldar niður.   

Skuldari kveðst ekki hafa gripið til neinna ráðstafana sem riftanlegar væru samkvæmt lögum nr. 21/1991. 

Þann 28. apríl sl. mætti umsækjandi fyrir dóminn samkvæmt boðun, sbr. 1. mgr. 37. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Umsækjandi upplýsti að hún teldi gagnaöflun lokið og var málið þá tekið til úrskurðar.

Forsendur og niðurstaða

Leitað er greiðsluaðlögunar í annað sinn samkvæmt lögum nr. 24/2009 um breytingu á lögum nr. 21/1991. Mál þetta barst upphaflega dóminum 2. febrúar 2010, sbr. mál nr. N-11/2010. Var úrskurður uppkveðinn þann 9. febrúar sl. í því máli þar sem beiðni skuldara var hafnað á grundvelli 3. og 5. tl. 63. gr. d laga nr. 21/1991. Var sá úrskurður kærður til Hæstaréttar Íslands og gekk dómur þann 3. mars sl. Í dómi Hæstaréttar segir að annmarki hafi verið á greinargerð skuldara samkvæmt 1. mgr. 63. gr. c, sbr. 1. tl. 34. gr., laga nr. 21/1991 og sökum þess var hinn kærði úrskurður Héraðsdóms staðfestur. Með beiðni sem barst dóminum þann 25. mars sl. bætti skuldari úr þeim annmörkum í greinargerð með umsókn sinni sem Hæstiréttur hafði gert athugasemdir við. Til viðbótar nýrri greinargerð lagði skuldari fram ýmsa útreikninga þar sem hún skýrði skuldasöfnun sína. Umsækjandi hefur með nýrri greinargerð bætt úr þeim formgalla á greinargerð sinni er talinn var upp í dómi Hæstaréttar Íslands í máli nr. 96/2010. Engin önnur ný gögn er lúta að skuldum og tekjum skuldara voru lögð fram í þessu máli sem breytt gætu niðurstöðu fyrri úrskurðar í málinu nr. N-11/2010.

Í skattframtölum umsækjanda kemur fram að hún hafi árið 2005 verið með 1.714.376 krónur í árstekjur eftir skatt, sem eru að meðaltali 142.865 krónur á mánuði, árið 2006 hafi hún haft 1.360.365 krónur í árstekjur eftir skatt, sem eru að meðaltali 113.364 krónur á mánuði, árið 2007 hafi hún verið með 1.615.110 krónur í árstekjur eftir skatt, sem eru að meðaltali 134.592 krónur á mánuði, og árið 2008 hafi hún haft 1.250.711 krónur í árstekjur eftir skatt, sem eru að meðaltali 104.226 krónur á mánuði.

Í greiðsluáætlun umsækjanda er gert ráð fyrir 174.200 krónum til framfærslu, auk 156.953 króna í önnur útgjöld, samtals 331.153 krónum á mánuði. Stærsti hluti tekna umsækjanda er framfærslulán frá LÍN, 241.954 krónur á mánuði. Umsækjandi kveðst ljúka námi árið 2011 og hljóta þá greiðslur frá LÍN að falla niður. Umsækjandi óskar eftir því að fái hún heimild til að leita greiðsluaðlögunar þá falli greiðslur niður í júní, júlí og ágúst árin 2010 og 2011 þar sem óvíst sé um innkomu þá mánuði sem greiðslur frá LÍN falla niður. Verður samkvæmt þessu ekki séð á hvaða samningi umsækjandi reisir væntanlegar tekjur sínar næstu þrjú árin eftir að námi lýkur vorið 2011. Verður ekki séð að þessu leyti að umsækjandi uppfylli skilyrði 1. tl. 63. gr. d, laga nr. 21/1991, sbr. lög nr. 24/2009. Þá er umsækjandi í meistaranámi í kennslufræðum. Kveðst hún vænta þess að fá vinnu við kennslu eftir að námi lýkur. Verði svo, er ekki fyrirséð að umsækjandi muni verða ógreiðslufær næstu fimm árin.

Umsækjandi kveður skuld sína við LÍN vera annars vegar frá árinu 1999, 691.719 krónur, og hins vegar lán frá árinu 2006, 9.312.576 krónur. Er fyrra lánið í greiðslufresti þar sem umsækjandi er í námi en innheimta er ekki hafin á seinna láninu. Að frádregnum skuldum við LÍN eru eftirstöðvar lána umsækjanda samtals 4.337.325 krónur og í vanskilum samtals 7.563.438 krónur. Er til þessara skulda stofnað á árunum 2006 til 2009. Á þeim sama tíma var umsækjandi með, fyrir utan ofantalin mánaðarlaun samkvæmt skattskýrslum, að jafnaði 258.666 krónur í framfærslulán frá LÍN ef gert er ráð fyrir að umsækjandi hafi verið með jafnar mánaðargreiðslur allt árið í þrjú ár þann tíma sem hún stundaði nám við Háskólann á Bifröst. Því er annaðhvort um að ræða að skuldari hafi ekki greitt af skuldum sínum á þeim tíma er til þeirra var stofnað á árunum 2006 til 2009, þrátt fyrir að vera gjaldfær miðað við þær tekjur sem skuldari hafði, bæði í formi launagreiðslna og framfærslulána frá LÍN, sbr. 3. tl. 63. gr. laga nr. 21/1991, eða að umsækjandi hafi stofnað til skulda á þeim tíma er hún var greinilega ófær um að standa við fjárhagsskuldbindingar sínar, sbr. 5. tl. 63. gr. d laga nr. 21/1991.

Í forsendum úrskurðar Héraðsdóms Suðurlands í málinu N-11/2010 er byggt efnislega á sömu gögnum og fyrir liggja í þessu máli. Engin ný gögn hafa verið lögð fram sem breytt geta niðurstöðum fyrri úrskurðar. Verður því að gæta að res judicada áhrifum við úrlausn í þessu máli. Að þessu virtu og með vísan til 2. mgr. 116. gr. laga nr. 19/1991, ber að vísa máli þessu frá dómi.

Ástríður Grímsdóttir héraðsdómari kveður upp þennan úrskurð.

Ú r s k u r ð a r o r ð :

Beiðni A, kt. [...], um heimild til að leita nauðasamnings til greiðsluaðlögunar er vísað frá dómi.