Þriðjudaginn 8. mars 2011.
Nr. 30/2011.	NBI hf. (Aðalsteinn E. Jónasson hrl.) gegn GSP Ráðgjöf ehf. (enginn)

Kærumál. Útivist. Sératkvæði.

N hf. krafði G ehf. um greiðslu gjaldfallinna eftirstöðva samkvæmt lánssamningi þeirra í millum ásamt vöxtum og reisti kröfu sína á því að skuldbinding G ehf. hefði verið ákveðin í erlendum myntum. Útivist varð af hálfu G ehf. í héraði og var málið tekið til dóms í samræmi við 1. mgr. 96. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Í dómi héraðsdóms, sem staðfestur var í Hæstarétti, var talið að skuldbinding G ehf. væri ákveðin í íslenskum krónum, bundin við gengi erlendra gjaldmiðla, og skorti kröfuna því lagastoð. Krafa N hf. væri ekki reifuð með tilliti til þess að skuldbinding G ehf. væri í íslenskum krónum og var málinu því vísað frá dómi sökum vanreifunar.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Garðar Gíslason, Árni Kolbeinsson og Jón Steinar Gunnlaugsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 4. janúar 2011, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 12. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 21. desember 2010, þar sem máli sóknaraðila á hendur varnaraðila var vísað frá dómi. Kæruheimild er í j. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og lagt verði fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar. Þá krefst hann kærumálskostnaðar.

Varnaraðili hefur ekki látið málið til sín taka fyrir Hæstarétti.

Við þingfestingu máls þessa í Héraðsdómi Reykjavíkur 23. mars 2010 var ekki sótt þing af hálfu varnaraðila. Málið var því tekið til dóms á þingfestingardegi í samræmi við 1. mgr. 96. gr. laga nr. 91/1991. Þrátt fyrir útivist varnaraðila bar héraðsdómara að kanna hvort lagastoð væri fyrir kröfu sóknaraðila og kemur það því til skoðunar fyrir Hæstarétti.

Málsatvikum, málsástæðum og lagarökum málsins er nægilega lýst í hinum kærða úrskurði. Eins og þar greinir tók varnaraðili lán hjá forvera sóknaraðila 10. desember 2007. Sóknaraðili krefst greiðslu úr hendi varnaraðila á gjaldföllnum eftirstöðum samkvæmt lánssamningnum ásamt vöxtum og reisir kröfu sína á því að skuldbinding varnaraðila hafi verið ákveðin í erlendum myntum. Með dómum Hæstaréttar 16. júní 2010 í málum nr. 92/2010 og 153/2010 var skorið úr ágreiningi lánveitenda og lántaka, er laut að því hvort skuldbinding lántaka gagnvart lánveitendum væri ákveðin í íslenskum krónum eða erlendum myntum, þar sem deiluefnið var um höfuðstól skulda svonefndra bílalána. Niðurstaðan varð þar sú að um væri að ræða lán í íslenskum krónum og að tenging höfuðstóls skuldabréfanna við gengi erlendra gjaldmiðla hafi verið ólögmæt. Með dómi Hæstaréttar 16. september 2010 í máli nr. 471/2010 var leyst úr því álitaefni hvernig færi um vexti að fenginni niðurstöðu um að tenging lána í íslenskum krónum við gengi erlendra gjaldmiðla væri ólögmæt, en samkvæmt dóminum skulu þá greiddir vextir jafnháir þeim, sem Seðlabanki Íslands ákveður af nýjum óverðtryggðum útlánum hjá lánastofnunum. Með dómum Hæstaréttar 14. febrúar 2011 í málum nr. 603/2010 og 604/2010 var skorið úr hliðstæðu álitaefni og til úrlausnar var í málum réttarins nr. 92/2010, 153/2010 og 471/2010, þar sem komist var að sambærilegri niðurstöðu um lánssamninga til fasteignakaupa. Með vísan til forsendna héraðsdóms er staðfest sú niðurstaða hans að lánssamningur forvera sóknaraðila og varnaraðila 10. desember 2007 sé um skuldbindingu í íslenskum krónum sem verðtryggð sé með því að binda hana við gengi erlendra gjaldmiðla. Samkvæmt því skortir lagastoð fyrir kröfu sóknaraðila.

Með vísan til áðurnefndra dóma Hæstaréttar á sóknaraðili engu að síður enn kröfu á hendur varnaraðila á grundvelli lánssamningsins, sem aðilar gerðu með sér síðla árs 2007. Er krafa hans þar að lútandi ekki niður fallin. Krafa sóknaraðila er á hinn bóginn ekki reifuð með tilliti til þessa. Að því athuguðu sem að framan greinir  en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur á þann hátt, sem í dómsorði greinir.

Kærumálskostnaður verður ekki dæmdur.

Dómsorð:

Máli þessu er vísað frá héraðsdómi.

Kærumálskostnaður fellur niður.

Sératkvæði

Jóns Steinars Gunnlaugssonar

Mál þetta var þingfest í Héraðsdómi Reykjavíkur 23. mars 2010. Ekki var mætt af hálfu varnaraðila, sem þó var löglega stefnt. Málið var því tekið til dóms á þingfestingardegi í samræmi við 1. mgr. 96. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Bar að dæma málið eftir kröfum og málatilbúnaði sóknaraðila „að því leyti sem er samrýmanlegt framkomnum gögnum nema gallar séu á málinu sem varða frávísun þess án kröfu“, eins og þetta er orðað í 1. mgr. 96. gr. laganna.

Við túlkun á nefndu lagaákvæði verður að hafa í huga þá meginreglu réttarfars í einkamálum, að málsaðilar hafa forræði á kröfum sínum og málsástæðum, sbr. til dæmis 5. mgr. 101. gr. laga nr. 91/1991. Engir gallar voru á málssókn sóknaraðila, stefnukröfur voru skýrar, gögn voru lögð fram þeim til stuðnings og tilgreindar voru málsástæður og lagarök, allt eftir þeim fyrirmælum sem 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991 hefur að geyma. Ef varnaraðili hefði mætt á dómþing og samþykkt kröfur sóknaraðila hefði dómur gengið á hendur honum í samræmi við þær, sbr. 1. mgr. 98. gr. sömu laga. Meginreglan hlýtur að vera sú að staða þess stefnda verði ekki betri við að mæta alls ekki, þrátt fyrir að hafa verið réttilega stefnt. Verður að mínum dómi að hafa þetta í huga við skýringu á 1. mgr. 96. gr. laga nr. 91/1991 og svo einnig hitt að samkvæmt XXIII. kafla laganna er unnt að beiðast endurupptöku máls sem dómur hefur gengið í án þess að stefndi hafi mætt og haldið uppi vörnum eða þingsókn hans fallið niður áður en málið var tekið til dóms.

Í forsendum hins kærða úrskurðar er talið að komist hafi verið að þeirri niðurstöðu í dómum Hæstaréttar 16. júní 2010 í málum nr. 92/2010 og 153/2010 að lög nr. 38/2001 heimili ekki að lán í íslenskum krónum séu verðtryggð með því að binda þau við gengi erlendra gjaldmiðla og jafnframt að ekki verði samið um undantekningar frá þessu. Ekki verður fallist á svo fortakslausar ályktanir af þessum dómum Hæstaréttar. Til dæmis er í lokamálslið 2. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu gert ráð fyrir að heimilt sé að víkja frá ákvæðum laganna til hagsbóta fyrir skuldara. Á þessa undantekningarreglu reyndi ekki í nefndum dómsmálum þar sem ekki var á henni byggt. Ef varnaraðili hefði mætt í því máli sem hér er til úrlausnar og haldið uppi þeirri málsvörn, að gengistrygging lánsins sem sóknaraðili krefst greiðslu á í málinu væri ekki skuldbindandi, hefði sóknaraðili hugsanlega svarað þeirri málsvörn með tilvísun til 2. gr. laganna, en skuldabréfið sem um er deilt í þessu máli var aðeins til fimm ára. Skuldabréfin sem um var fjallað í dómum Hæstaréttar 14. febrúar 2011 í málum nr. 603 og 604/2010 voru til mun lengri tíma eða 20 til 40 ára og hefur því úrlausn í þeim málum varðandi túlkun á 2. gr. laga nr. 38/2001 takmarkað fordæmisgildi fyrir skuldabréfið sem um ræðir í þessu máli. Úrslit málsins að því er þetta snertir hefðu því ráðist af gagnaöflun og málflutningi aðila um þetta atriði.

Það er ekki hlutverk dómstóla að taka til efnislegra varna fyrir stefnda gegn kröfu, heldur ber þeim aðeins að gæta að því að kröfur séu samrýmanlegar framkomnum gögnum og athuga hvort formkröfum laganna hafi verið fylgt við málssókn. Ég tel að farið hafi verið út fyrir þessi mörk í hinum kærða úrskurði. Beri því að fella hann úr gildi og leggja fyrir héraðsdóm að taka málið til efnislegrar meðferðar og dómsálagningar.

Kærumálskostnaður ætti að mínum dómi að falla niður.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 21. desember 2010.

Þetta mál, sem var dómtekið 23. mars sl., er höfðað af NBI hf., kt. 471008-0280, Austurstræti 11, Reykjavík, með stefnu birtri 18. mars sl. á hendur GSP Ráðgjöf ehf., kt. 661103-2050, Hrauntungu 57, Kópavogi.

Dómkröfur: Þess er krafist að stefndi, GSP Ráðgjöf ehf., verði dæmdur til að greiða stefnanda skuld að fjárhæð 55.770.285 krónur, ásamt dráttarvöxtum samkvæmt III. kafla vaxtalaga nr. 38/2001 og 1. mgr. 6 gr. sömu laga af 248.411 krónum frá 1. apríl 2008 til 2. maí 2008, af 494.184 krónum frá 2. maí 2008 til 2. júní 2008, af 734.456 krónum frá 2. júní 2008 til 1. júlí 2008, af 978.371 krónu frá 1. júlí 2008 til 1. ágúst 2008, af 1.225.501 krónu frá 1. ágúst 2008 til 1. september 2008, af 1.475.631 krónu frá 1. september 2008 til 1. október 2008, af 1.794.769 krónum frá 1. október 2008 til 3. nóvember 2008, af 2.201.612 krónum frá 3. nóvember 2008 til 1. desember 2008, af 2.626.505 krónum frá 1. desember 2008 til 5. janúar 2009, af 3.016.348 krónum frá 5. janúar 2009 til 26. janúar 2009 og af 55.770.285 krónum frá 26. janúar 2009 til greiðsludags. Þá er krafist vaxtavaxta samkvæmt 12. gr. sömu laga er leggist við höfuðstól á 12 mánaða fresti. Enn fremur er krafist máls­kostn­aðar auk virðis­auka­skatts.

Málsatvik og málsástæður: Að sögn stefnanda gerðu Landsbanki Íslands hf. og stefndi þann 10. desember 2007 með sér lánssamning nr. 10352. Lánið hafi upphaf­lega verið að jafnvirði 24.880.000 króna, helmingur í svissneskum frönkum og helmingur í japönskum jenum. Umsaminn lánstími var 5 ár og skyldi lánið greiðast að fullu með 60 afborgunum á eins mánaðar fresti, þannig að á fyrstu 59 gjalddögunum, hverjum um sig, skyldi greiða 1/300 hluta lánsupphæðarinnar og á lokagjalddaga, þann 1. desember 2012, skyldi greiða 241/300 hluta lánsupphæðarinnar. Fyrsti gjalddagi afborgana og vaxta skyldi vera þann 1. janúar 2008.

Samið var um breytilega vexti, jafnháa LIBOR-vöxtum (London Inter Bank Offered Rate) í samræmi við lengd vaxtatímabils hverju sinni, auk 3,0% vaxtaálags. Stefnandi kveður LIBOR-vexti vera vexti á millibankamarkaði í London, eins og þeir séu auglýstir kl. 11:00 fyrir hádegi að staðartíma í London á BBA-síðu Reuters eða sambærilega vexti eins og þeir birtist á síðu 3750 á Dow Jones Telerate skjá, tveimur virkum dögum fyrir hvert vaxtatímabil. Komi viðkomandi gjaldmiðill ekki almennt fram í vaxtatöflu BBA, skuli vextir taka mið af öðrum vöxtum á milli­banka­markaði eða gjaldmiðlaskiptamarkaði sem stefnandi gefi upp hverju sinni. Skyldu vextir reiknast frá útborgunardegi lánsins og greiðast eftir á, á gjalddögum. Við vaxta­útreikning skyldi taka mið af þeim vaxtareglum er varði dagafjölda sem sé í gildi á alþjóðlegum gjaldeyrismörkuðum á hverjum tíma.

Hafi skilyrði fyrir útborgun lánsins verið að stefnanda bærist skrifleg beiðni þar að lútandi, sbr. viðauka I við lánssamninginn. Slík beiðni hafi borist bankanum 11. desember 2007. Hafi þar verið óskað eftir því að lánið yrði greitt út 13. sama mánaðar. Lánið hafi verið greitt út samkvæmt beiðninni og ákvæðum samningsins. Við útborgun hafi verið dregið 1,50% lántökugjald frá heildarláns­fjárhæðinni, sbr. grein 6.1. samningsins og kostnaður vegna skjalagerðar, sbr. grein 6.2. samningsins, 10.000 krónur. Þann 13. desember 2007 hafi því verið lagðar inn á reikning stefnda 24.496.800 krónur.

Stefnandi segir lánið sundurliðast á eftirfarandi hátt:

Svissneskir frankar að upphæð 227.673,73 á genginu 53,82 eða 12.253.400 krónur, vextir hafi verið 5,6850% LIBOR-vextir auk 3,0% álags og fyrsta vaxtatíma­bilið hafi verið frá 13. desember 2007 til 3. janúar 2008.

Japönsk jen að upphæð 22.433.907 á genginu 0,54620 eða 12.253.400 krónur, vextir hafi verið 4,005% LIBOR-vextir auk 3,0% álags og fyrsta vaxtatímabilið hafi verið frá 13. desember 2007 til 3. janúar 2008.

Til tryggingar skilvísri og skaðlausri greiðslu allra lánshluta samkvæmt samningnum hafi stefndi lagt fram eftirfarandi tryggingarbréf:

a. Tryggingarbréf nr. 0111-63-111763, sbr. grein 10.1. lánssamningsins, útgefið í Reykjavík 3. desember 2007, að fjárhæð 24.880.000 krónur, verðtryggt samkvæmt vísitölu neysluverðs miðað við grunnvísitöluna 279,9 við undirritun. Samkvæmt bréfinu sé sett að veði fasteignin Vesturgata 56, Reykjavík, íbúð 01-0201, fastanr. 200-0320.

b. Tryggingarbréf nr. 0111-63-111764, sbr. grein 10.2. lánssamningsins, útgefið í Reykjavík þann 3. desember 2007, að fjárhæð 6.000.000 króna, verðtryggt samkvæmt vísitölu neysluverðs miðað við grunnvísitöluna 279,9 við undirritun. Samkvæmt bréfinu séu settar að veði fasteignirnar Vesturgata 56, Reykjavík, íbúð 01-0201, fastanr. 200-0320 og Hrauntunga 57, Kópavogi, raðhús 01-0101 og bílskúr 01-0002, fastanr. 206-2766.

Uppsagnarákvæði sé í 11. gr. lánssamningsins. Í því sé gjaldfellingarákvæði sem heimili bankanum, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum, að fella lán samkvæmt samningnum í gjalddaga einhliða og fyrirvaralaust og án sérstakrar uppsagnar. Þessi heimild sé meðal annars fyrir hendi þegar dráttur verði á greiðslu afborgana og vaxta samkvæmt lánssamningnum. Elsti ógreiddi gjalddagi lánsins sé 1. apríl 2008 og hafi stefnandi nýtt sér heimild skv. a – lið 11.1. greinar lánssamningsins og fellt allt lánið á gjalddaga.

Eftirstöðvar höfuðstóls lánsins, er lánið hafi allt verið gjaldfallið, 26. janúar 2009, hafi verið 24.894.199 krónur vegna svissneskra franka og 30.876.086 krónur vegna japanskra jena, eða samtals fjárhæð 55.770.285 krónur sem sé stefnufjárhæðin. Sundurliðist mynt og gengi eftir gjalddögum sem hér segir:

Þann 1. apríl 2008: CHF að upphæð 1.804,90 á genginu 76,33 eða 137.768 krónur; JPY að upphæð 145.871 á genginu 0,7585 eða 110.643 krónur.

Þann 2. maí 2008: CHF að upphæð 1.893,13 á genginu 72,68 eða 137.593 krónur; JPY að upphæð 148.314 á genginu 0,7294 eða 108.180 krónur.

Þann 2. júní 2008: CHF að upphæð 1.834,86 á genginu 72,92 eða 133.798 krónur; JPY að upphæð 146.841 á genginu 0,7251 eða 106.474 krónur.

Þann 1. júlí 2008: CHF að upphæð 1.746,70 á genginu 78,31 eða 136.784 krónur; JPY að upphæð 142.197 á genginu 0,7534 eða 107.131 króna.

Þann 1. ágúst 2008: CHF að upphæð 1.811,77 á genginu 76,20 eða 138.057 krónur; JPY að upphæð 146.959 á genginu 0,7422 eða 109.073 krónur.

Þann 1. september 2008: CHF að upphæð 1.792,56 á genginu 76,39 eða 136.934 krónur; JPY að upphæð 145.403 á genginu 0,7785 eða 113.196 krónur.

Þann 1. október 2008: CHF að upphæð 1.752,92 á genginu 97,53 eða 170.962 krónur; JPY að upphæð 143.749 á genginu 1,0308 eða 148.176 krónur.

Þann 3. nóvember 2008: CHF að upphæð 1.951,24 á genginu 108,06 eða 210.851 krónur; JPY að upphæð 154.021 á genginu 1,2725 eða 195.992 krónur.

Þann 1. desember 2008: CHF að upphæð 1.619,94 á genginu 122,83 eða 198.977 krónur; JPY að upphæð 142.642 á genginu 1,5838 eða 225.916 krónur.

Þann 5. janúar 2009: CHF að upphæð 1.606,43 á genginu 111,61 eða 179.294 krónur; JPY að upphæð 159.326 á genginu 1,3215 eða 210.549 krónur.

Þann 26. janúar 2009: CHF að upphæð 221.124,74 á genginu 105,43 eða 23.313.181 krónur; JPY að upphæð 21.788.600 á genginu 1,3512 eða 29.440.756 krónur.

Stefnandi kveðst hafa sent stefnda innheimtubréf 1. október 2008. Þrátt fyrir innheimtutilraunir hafi skuldin ekki fengist greidd og sé því nauðsynlegt að höfða mál til greiðslu hennar. Um samninginn gildi íslensk lög og skuli mál vegna ágreinings um réttindi og skyldur málsaðila, rekið fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur, sbr. 16. grein samningsins. Aðild NBI hf. skýrist af því að Fjármálaeftirlitið (FME) hafi, 9. október 2008, með heimild í 100. gr. a. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki, sbr. 5. gr. laga 125/2008 um heimild til fjárfestingar úr ríkissjóði vegna sérstakra aðstæðna á fjár­málamarkaði o.fl., ákveðið að ráðstafa eignum og skuldum Landsbanka Íslands hf., kt. 540291-2259, til Nýja Landsbanka Íslands hf., kt. 471008-0280, sem nú heiti NBI hf.

Lagarök: Stefnandi byggir á meginreglum kröfu- og samningaréttar um skyldu til greiðslu fjárskuldbindinga og efndaskyldu loforða. Kröfur um dráttarvexti, þar með talið vaxtavexti, styður stefnandi við reglur III. kafla vaxtalaga nr. 38/2001 og 1. mgr. 6. gr. og 12. gr. sömu laga. Krafan um málskostnað styðst við 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Krafa um virðisaukaskatt af málflutnings­þóknun er reist á lögum nr. 50/1988. Þar sem stefnandi sé ekki virðisaukaskattskyldur beri honum nauðsyn til að fá dóm fyrir þeim skatti úr hendi stefndu. Varðandi varnar­þing vísast til 35. gr. laga nr. 91/1991.

Niðurstaða: Af hálfu stefnda hefur hvorki verið sótt né látið sækja þing og er honum þó löglega stefnt. Ber þá eftir 1. mgr. 96. gr. laga nr. 91/1991 að dæma málið eftir kröfum og málatilbúnaði stefnanda að því leyti sem er samrýmanlegt fram­komnum gögnum, nema gallar séu á málinu sem varði frávísun þess án kröfu.

Málshöfðun stefnanda byggir á lánssamningi, dags. 10. desember 2007, milli Landsbanka Íslands hf., sem lán­veit­anda, og stefnda sem lántaka. Samkvæmt gögnum málsins yfirtók stefnandi kröfuna 9. október 2008 með ákvörðun Fjármálaeftirlitsins.

Í lánssamningnum kemur fram í upphafi að Landsbanki Íslands hf. og stefndi geri með sér ,,lánssamning um fjölmyntalán til 5 ára að jafnvirði kr. 24.880.000 … í neðan­skráðum myntum og hlutföllum: CHF 50% JPY 50%.“ Tekið er fram að fjárhæð hvers gjaldmiðils ákvarðist þó ekki fyrr en tveimur virkum bankadögum fyrir útborg­un­ar­dag lánsins og verði skuldin þá eftirleiðis tilgreind með fjárhæð þeirra erlendu mynta eða jafngildi þeirra í öðrum erlendum myntum. Greiði lántaki afborganir, vexti og dráttarvexti eða aðrar greiðslur í íslenskum krónum skuli hann greiða samkvæmt sölugengi bankans á gjalddaga. Í beiðni um útborgun samkvæmt samningnum er tekið fram að útborgunarfjárhæð skuli lögð inn á reikning nr. 0111-26-003089 og að lántaki heimili Landsbanka Íslands hf. að skuldfæra greiðslu afborgana, vaxta og annarra gjalda samkvæmt samningnum af sama reikningi. Í ákvæði 2.2. lánasamningsins er einnig kveðið á um að lántaki óski eftir því að þessi reikningur hans verði skuldfærður fyrir afborgun og/eða vöxtum. Í ákvæði 3.1. lánasamningsins er kveðið á um að lántaki skuli greiða bankanum vexti sem skuli vera ,,breytilegir vextir jafnháir LIBOR vöxtum …“. Fjallað er um LIBOR-vexti, sem áður hefur verið lýst í grein 3.2. Í grein 11.1. er talið upp við hvaða skilyrði Landsbanka Íslands hf. sé heimilt að gjald­fella lánið og í grein 11.2. er tekið fram að verði samningurinn gjald­felldur á grundvelli greinar 11.1. sé ,,bankanum heimilt að umreikna skuldina í íslenskar krónur á gjald­daga/­uppsagnar­degi miðað við skráð sölugengi bankans á þeim myntum sem hver lánshluti saman­stendur af og krefja lántaka um greiðslu hans í samræmi við ákvæði samnings þessa“.

Í kaupnótu, dagsettri 13. desember 2007, kemur fram að stefndi hafi selt tilgreindar fjárhæðir í japönskum jenum og svissneskum frönkum og að lagðar hafi verið 24.496.800 krónur inn á reikning nr. 0111-26-003089.

Af greiðsluyfirliti yfir lánið má ráða að stefnandi hafi reiknað út fjárhæð hverrar afborgunar í japönskum jenum og svissneskum frönkum og reiknað yfir í íslenskar krónur, miðað við gengi þessara gjaldmiðla gagnvart íslensku krónunni eins og það var á hverjum gjalddaga, og krafið stefnda um greiðslu í íslenskum krónum.

Í dómum Hæstaréttar Íslands frá 16. júní 2010 í málum nr. 92/2010 og 153/2010 reyndi á það hvort samningur væri um skuldbindingu í erlendri mynt eða í íslenskum krónum og jafnframt hvort gengistrygging, væri um hana að ræða, væri heimil samkvæmt ákvæðum VI. kafla laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu. Niðurstaða Hæstaréttar, sem var samhljóða í báðum málunum, var sú að þeir samn­ingar sem þar reyndi á væru lánasamningar um skuld­bind­ingu í íslenskum krónum og að lög nr. 38/2001 heimiluðu ekki að lán í íslenskum krónum væru verð­tryggð með því að binda þau við gengi erlendra gjaldmiðla.

Í dómi Hæstaréttar Íslands frá 16. september 2010 í máli nr. 471/2010 var fjallað um það hvort og þá hvaða áhrif niðurstaða Hæstaréttar í framangreindum málum hefði á vexti af láni aðila, sem var veitt samkvæmt samningi hliðstæðum þeim sem fjallað var um í fyrr­greindum dómum Hæstaréttar. Niðurstaða dómsins var sú að bein og órjúfanleg tengsl væru milli ákvæðis um gengistryggingu og ákvæðis um LIBOR-vexti, þannig að óhjákvæmilegt væri að ógildi ákvæðisins um gengis­tryggingu leiddi til þess að líta yrði fram hjá ákvæðum samningsins um vaxtahæð. Atvik málsins svöruðu því til þess að samið hefði verið um að greiða vexti af peninga­kröfu án þess að tiltaka hverjir vextirnir væru og skyldu þeir þá, samkvæmt 4. gr. sbr. 3. gr. laga nr. 38/2001, vera á hverjum tíma jafnháir vöxtum sem Seðlabanki Íslands ákveður með hliðsjón af lægstu vöxtum á nýjum almennum óverðtryggðum útlánum hjá lánastofnunum.

Ákvæðum lánasamningsins um lánsfjárhæð er lýst hér að framan. Af þeim verður ekki ótvírætt ráðið hvort samningur aðila sé í svissneskum frönkum og japönskum jenum, eða hvort lánið sé í íslenskum krónum og þá gengistryggt miðað við gengi íslenskrar krónu gagnvart þessum gjaldmiðlum. Orðalag samningsins um ,,fjölmyntalán“ í ,,CHF 50% JPY 50%“ gefur til kynna að lánið sé í svissneskum frönkum og japönskum jenum. Ákvæði samningsins um að skuldin verði eftir útborgunar­dag lánsins tilgreind með fjárhæð þeirra erlendu mynta eða jafngildi þeirra í öðrum erlendum myntum benda einnig til þess. Sama gildir um ákvæði samn­ings­ins um að greiði lántaki afborganir, vexti og dráttarvexti eða aðrar greiðslur í íslenskum krónum skuli hann greiða samkvæmt sölugengi bankans á gjald­daga. Fram hjá því verður hins vegar ekki litið að fjárhæð lánsins er skýrt tilgreind í íslenskum krónum og kemur fjárhæð hinna erlendu gjaldmiðla hvergi fram í samningi aðila. Þá kemur skýrt fram í beiðni um útborgun lánsins og kaupnótu að lánsfjárhæðin hafi verið greidd út í íslenskum krónum. Af ákvæði 2.2. lánssamningsins og beiðni um útborgun lánsins verður heldur ekki annað ráðið en að stefndi hafi átt að greiða afborganir og vexti í íslenskum krónum. Samkvæmt þessu verður ekki annað séð en að stefndi hafi ekki fengið lán í erlendum myntum heldur í íslenskum krónum. Að mati dómsins er skuld­binding stefnda samkvæmt samningnum því ótvírætt í íslenskum krónum. Af framan­greindu ákvæði samningsins, um að greiðslur í íslenskum krónum skuli greiða samkvæmt sölugengi bankans á gjalddaga, verður einnig ráðið að upphæð samningsins sé gengis­tryggð miðað við gengi svissnesks franka og japansks jens. Hefði ætlun stefnanda verið sú að lána stefnda svissneska franka og japönsk jen hefði honum verið í lófa lagið að tilgreina fjárhæðir þessara gjaldmiðla í samningi aðila og greiða hinar erlendu fjárhæðir út.

Í framangreindum dómum Hæstaréttar frá 16. júní 2010 er komist að þeirri niðurstöðu að lög nr. 38/2001 heimili ekki að lán í íslenskum krónum séu verðtryggð með því að binda þau við gengi erlendra gjaldmiðla og jafnframt að ekki verði samið um undantekningar frá þessu. Sá samningur sem hér er til umfjöllunar tengir endur­greiðslur lánsfjárhæðarinnar við gengi erlendra gjaldmiðla. Með vísan til áður nefndra dóma Hæstaréttar verður að telja gengis­tryggingarákvæði hans ólögmætt.

Í áðurnefndum dómi Hæstaréttar frá 16. september 2010 var því slegið föstu að slík tengsl væru milli ógilds ákvæðis um gengistryggingu og ákvæðis um LIBOR vexti að líta yrði fram hjá hinu síðarnefnda ákvæði. Eins og rakið er að framan segir í grein 3.1. í lánssamningi aðila að stefndi skuli greiða Landsbanka Íslands hf. vexti sem séu ,,breytilegir vextir jafnháir LIBOR vöxtum …“ auk þar tilgreinds vaxtaálags. Verður að telja slík tengsl milli þessa ákvæðis samningsins og gengistryggingar­ákvæðis hans að einnig þetta ákvæði samningsins sé ógilt.

Skilja verður málatilbúnað stefnanda þannig að hann telji lánssamning aðila lögmætan að öllu leyti og miðast dómkröfur hans við það. Hann gerir ekki neinar varakröfur og hvorki í stefnu né í gögnum málsins er gerð grein fyrir því hverjar séu eftirstöðvar lánsins, án tillits til áðurnefndra ákvæða um gengistryggingu og vexti. Að þessu leyti er málatilbúnaður stefnanda vanreifaður og verður því ekki hjá því komist að vísa málinu frá dómi án kröfu.

Ingiríður Lúðvíksdóttir, settur héraðsdómari, kveður upp þennan úrskurð.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð:

Þessu máli er vísað frá dómi án kröfu.