Þriðjudaginn 14. maí 2013.
Nr. 276/2013.	LBI hf. (Jóhannes Sigurðsson hrl.) gegn Banco Etcheverria S.A . (Skarphéðinn Pétursson hrl.)

Kærumál. Fjármálafyrirtæki Slit. Riftun. Varnarþing. Málshöfðunarfrestur. Stefnubirting. Frávísunarúrskurður staðfestur.

Kærður var úrskurður héraðsdóms þar sem vísað var frá dómi máli fjármálafyrirtækisins L hf. gegn B. L hf. hafði verið tekið til slita og höfðaði málið til riftunar greiðslum til B. Með vísan til 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki var talið að L hf. hefði mátt reka málið fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur. Talið var að L hf. hefði ekki fært viðhlítandi rök fyrir því að miða bæri upphaf málshöfðunarfrests samkvæmt fyrrnefndu lagaákvæði við síðara tímamark en lok kröfulýsingarfrests. Þar sem B hafði sótt þing við þingfestingu málsins skipti engu hvort honum hefði verið birt stefna á lögmætan hátt. L hf. hafði farið þess á leit að stefna yrði birt fyrir fyrirsvarsmanni B á Spáni í samræmi við ákvæði samnings um birtingu erlendis á réttarskjölum og utanréttarskjölum í einkamálum og verslunarmálum. Þá fékk L hf. stefnuna einnig birta í Lögbirtingablaði. Við þingfestingu málsins lagði L hf. fram eintak stefnunnar án þess að henni fylgdu gögn um að hún hefði verið birt B. Þegar málið var síðan tekið til munnlegs flutnings lagði L hf. fram gögn um birtingu stefnunnar í Lögbirtingablaði ásamt bréfi sýslumanns um að spænsk yfirvöld hefðu ekki birt stefnuna á Spáni. Í dómi Hæstaréttar kom fram að við þingfestingu málsins hefðu hvorki verið lögð fram gögn um né hefði L hf. látið þess getið að stefna hefði verið birt í Lögbirtingablaði og af hvaða ástæðu slík birting gæti talist fullnægjandi eins og L hf. hefði verið í lófa lagið að gera. Varð því að líta svo á að L hf. hefði fyrst höfðað málið þegar mætt var af hálfu B við þingfestingu málsins, en þá var liðinn sá frestur sem L hf. hafði til að höfða málið samkvæmt 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002. Var hinn kærði úrskurður því staðfestur.

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Eiríkur Tómasson og Helgi I. Jónsson.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 8. apríl 2013 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 22. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 25. mars 2013, þar sem máli sóknaraðila á hendur varnaraðila var vísað frá dómi. Kæruheimild er í j. lið 1. mgr. 143. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Sóknaraðili krefst þess að hafnað verði kröfu varnaraðila um frávísun. Þá krefst hann málskostnaðar í héraði og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar og kærumálskostnaðar.

Sóknaraðili höfðaði mál þetta gegn varnaraðila til riftunar á fimm greiðslum, sem sá fyrrnefndi innti af hendi til þess síðarnefnda á tímabilinu frá 30. maí til 19. september 2008 eins og nánar er gerð grein fyrir í hinum kærða úrskurði, og endurheimtu samtölu fjárhæðanna sem greiddar voru. Varnaraðili krafðist þess að málinu yrði vísað frá héraðsdómi. Sú krafa var reist á því í fyrsta lagi að hann eigi ekki varnarþing hér á landi. Í öðru lagi að héraðsdómsstefna í málinu hafi ekki verið birt honum með lögmætum hætti innan málshöfðunarfrests samkvæmt 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki með síðari breytingum auk þess sem lenging á þeim fresti fái ekki staðist. Í þriðja lagi að málatilbúnaður sóknaraðila í stefnunni uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991.

Í 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 er slitastjórn fjármálafyrirtækis veitt heimild til að krefjast riftunar á ráðstöfunum fyrirtækisins ef ekki er sýnt að eignir þess muni nægja til að efna skuldbindingar þess, eftir sömu reglum og gilda um riftun ráðstafana við gjaldþrotaskipti. Samkvæmt þriðja málslið málsgreinarinnar, sem tekinn var upp í hana með 1. gr. laga nr. 146/2011, skal mál sem slitastjórn höfðar á grundvelli hennar þingfest fyrir þeim héraðsdómi þar sem fjármálafyrirtæki var tekið til slita. Að virtu þessu síðastgreinda lagaákvæði og með hliðsjón af dómi Hæstaréttar 21. september 2012 í máli nr. 485/2012 mátti sóknaraðili reka málið fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur.

Með 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 eins og málsgreinin hljóðaði eftir breytingu með 7. gr. laga nr. 44/2009, sem tóku gildi 22. apríl 2009, var mælt fyrir um heimild slitastjórnar fjármálafyrirtækis til að leita riftunar á ráðstöfun þess og skyldu gilda um hana reglur XX. kafla laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Samkvæmt 1. mgr. 148. gr. síðastnefndu laganna eins og þau voru þá var frestur til slíkrar málshöfðunar sex mánuðir frá þeim tíma, sem kostur var á að gera riftunarkröfu, en hann skyldi þó aldrei byrja að líða fyrr en við lok kröfulýsingarfrests. Sóknaraðila var skipuð slitastjórn 29. apríl 2009 og lauk kröfulýsingarfresti við slit hans 30. október sama ár þannig að fresti slitastjórnar til að höfða riftunarmál hefði eftir þágildandi lögum aldrei lokið fyrr en 30. apríl 2010. Áður en sá dagur rann upp var 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 breytt með 1. gr. laga nr. 125/2009, sem tóku gildi 30. desember 2009, en með þeirri lagabreytingu var málshöfðunarfrestur lengdur úr sex mánuðum í 24 mánuði. Þessi regla stóð óbreytt þegar 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 var aftur breytt með 1. gr. laga nr. 132/2010. Með 1. gr. laga nr. 146/2011, sem tóku gildi 26. október 2011, var 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 enn breytt og þá á þann veg að málshöfðunarfrestur, sem mælt var orðið fyrir um í öðrum málslið síðastnefndrar málsgreinar, varð 30 mánuðir í stað 24 mánaða. Lagaákvæðin sem hér um ræðir og leiddu til lengingar á málshöfðunarfresti tóku öll gildi áður en skemmri frestur eftir eldri lögum var liðinn. Málshöfðunarfrestur ræðst því hér af ákvæði annars málsliðar 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 eins og því var breytt með 1. gr. laga nr. 146/2011 og telst þannig 30 mánuðir, sbr. dóm Hæstaréttar 7. desember 2011 í máli nr. 614/2011. Sóknaraðili hefur ekki fært viðhlítandi rök fyrir því að atvik málsins séu með þeim hætti að miða beri upphaf þessa rúma málshöfðunarfrests við síðara tímamark en lok kröfulýsingarfrests. Verður því litið svo á að hann hafi runnið út 30 mánuðum síðar eða 30. apríl 2012.

Þar sem varnaraðili sótti þing við þingfestingu málsins skiptir engu hvort honum var birt stefna á lögmætan hátt, sbr. 4. mgr. 83. gr. laga nr. 91/1991. Samkvæmt því og með vísan til þess sem áður segir stendur eftir að leysa úr því hvort sóknaraðili hafi höfðað málið á hendur varnaraðila innan þess frests sem að framan greinir.

Samkvæmt 93. gr. laga nr. 91/1991 telst mál höfðað þegar stefna er birt eða árituð um viðtöku samrits hennar, sbr. 3. mgr. 83. gr. laganna, ellegar stefndi mætir að öðrum kosti fyrir dómi þar sem stefnandi afhendir honum samrit stefnu og þingfestir mál. Í samræmi við það segir í 1. mgr. 94. gr. sömu laga að mál sé þingfest með því að stefna er lögð fram fyrir dómi. Við þingfestingu skal stefnandi leggja fram stefnu og þau skjöl sem varða málatilbúnað hans eða hann byggir annars kröfur sínar á, sbr. 1. mgr. 95. gr. laganna.

Sóknaraðili fór þess á leit 17. janúar 2012 við sýslumanninn í Keflavík að hann hlutaðist til um að héraðsdómsstefna í máli þessu yrði birt fyrir fyrirsvarsmanni varnaraðila á Spáni í samræmi við ákvæði samnings um birtingu erlendis á réttarskjölum og utanréttarskjölum í einkamálum og verslunarmálum frá 15. nóvember 1965. Sýslumaður framsendi stefnuna til hlutaðeigandi yfirvalda þar í landi. Þegar frestur til stefnubirtingar var við að renna út án þess að gögn hefðu borist frá spænskum yfirvöldum um birtingu stefnunnar fyrir varnaraðila fékk sóknaraðili birta í Lögbirtingablaði 27. apríl 2012 stefnu, sem óumdeilt virðist að hafi verið samhljóða þeirri upphaflegu að öðru leyti en því að í kafla með fyrirsögninni „lagatilvísanir“ hafði til samræmis við 2. mgr. 89. gr. laga nr. 91/1991 verið bætt svohljóðandi málslið: „Stefna þessi er birt í Lögbirtingablaði á grundvelli b-liðar 89. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála þar sem birting stefnunnar hefur ekki tekist á hendur stefnda.“ Við þingfestingu málsins 29. maí 2012 lagði sóknaraðili fram eintak stefnunnar eins og hún hljóðaði í upphafi án þess að henni fylgdu gögn um að hún hefði verið birt fyrir varnaraðila eftir einhverri þeirri leið sem um ræðir í 1. til 3. mgr. 83. gr. laga nr. 91/1991. Auk stefnunnar lagði sóknaraðili meðal annars fram bréf sitt til varnaraðila 11. maí 2012, þar sem honum var tilkynnt um málshöfðunina og jafnframt að óskað hafi verið eftir að stefnan yrði birt í heimalandi hans í samræmi við ákvæði áðurnefnds samnings, en sökum þess að ekki hafi borist staðfesting á að það hafi verið gert hafi stefnan verið birt í Lögbirtingablaði 27. apríl 2012. Á hinn bóginn lagði sóknaraðili hvorki fram afrit af stefnunni sem hafði verið birt í Lögbirtingablaði né gögn um þá birtingu eða til stuðnings því að uppfyllt væri það skilyrði b. liðar 1. mgr. 89. gr. laga nr. 91/1991 fyrir slíkri birtingu stefnu að erlend yfirvöld hafi neitað eða látið hjá líða að verða við ósk um að birta hana. Þegar málið var tekið til munnlegs flutnings um frávísunarkröfu varnaraðila 4. mars 2013 lagði sóknaraðili hins vegar fram gögn um birtingu stefnunnar í Lögbirtingablaði ásamt bréfi sýslumannsins í Keflavík 18. febrúar sama ár, þar sem fram kom að sýslumanni hafi 8. ágúst 2012 borist bréf frá spænskum yfirvöldum um að stefna sóknaraðila á hendur varnaraðila hafi ekki verið birt þar í landi sökum þess að „birtingarfrestur var of skammur.“

Samkvæmt framansögðu lagði sóknaraðili við þingfestingu málsins 29. maí 2012 hvorki fram gögn um né lét hann þess getið að stefna í því hafi verið birt í Lögbirtingablaði 27. apríl sama ár og af hvaða ástæðu slík birting gæti talist fullnægjandi, en þetta hefði honum verið í lófa lagið að gera. Þess í stað kom þetta fyrst fram af hendi sóknaraðila í þinghaldi 4. mars 2013. Eins og sóknaraðili lagði málið fyrir héraðsdóm verður, að virtum dómi Hæstaréttar 15. febrúar 2013 í máli nr. 74/2013, að líta svo á að það hafi fyrst verið höfðað gegn varnaraðila þegar hann mætti við þingfestingu þess 29. maí 2012, sbr. niðurlag 93. gr. laga nr. 91/1991. Þar sem frestur sóknaraðila til málshöfðunar var þá liðinn samkvæmt framansögðu verður ekki hjá því komist að vísa málinu frá héraðsdómi og verður hinn kærði úrskurður því staðfestur.

Sóknaraðila verður gert að greiða varnaraðila kærumálskostnað eins og nánar greinir í dómsorði.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Sóknaraðili, LBI hf., greiði varnaraðila, Banco Etcheverria S.A., 350.000 krónur í kærumálskostnað.

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 25. mars 2013.

Mál þetta, sem þingfest var 29. maí 2012, var tekið til úrskurðar mánudaginn 4. mars 2013 að loknum munnlegum málflutningi um kröfu stefnda, Banco Etcheverria SA, C/Canton Claudino Pita 2, Betanzos 15-A Coruna, Spáni, um frávísun. Stefnandi, LBI hf., áður Landsbanki Íslands hf., Austurstræti 16, Reykjavík, krefst þess að kröfu stefnda um frávísun verði hafnað. Báðir aðilar krefjast málskostnaðar. Við sömu fyrirtöku málsins var einnig tekinn til úrskurðar ágreiningur aðila um framlagningu tiltekinna skjala af hálfu stefnanda.

Yfirlit yfir efnishlið málsins

Í málinu hefur stefnandi uppi þær efniskröfur að staðfest verði með dómi riftun á greiðslum stefnanda, sem þá bar heitið Landsbanki Íslands hf., til stefnda að fjárhæð 18.116 evra 30. maí 2008, að fjárhæð 45.210 evra 2. júní 2008, að fjárhæð 882 evra 30. júní 2008 og að fjárhæð 13.395 evra 19. september 2008, vegna skuldabréfa sem voru með gjalddaga 16. janúar 2010 og voru gefin út af Landsbanka Íslands hf., með auðkennið EMTN 183 og ISIN númer XS0305069790. Stefnandi krefst einnig riftunar á greiðslu stefnanda til stefnda að fjárhæð 4.660,50 evra 21. júlí 2008 vegna greiðslu skuldabréfa sem voru með gjalddaga 8. maí 2009 og voru gefin út af Landsbanka Íslands hf., með auðkennið EMTN 186 og ISIN númer XS0325810728. Jafnframt krefst stefnandi þess að stefndi verði dæmdur til þess að greiða stefnanda 82.263,50 evrur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu frá 16. september 2010 til greiðsludags. Í efnisþætti málsins krefst stefndi sýknu en til vara að stefnukröfur verði lækkaðar.

                Helstu atvikum málsins er þannig lýst í stefnu að hinn 15. maí 2001 hafi Landsbanki Íslands hf. gefið úr útboðslýsingu vegna fyrirhugaðrar útgáfu bankans á skuldabréfum samkvæmt svokölluðum EMTN skuldabréfaramma (e. Euro Medium Term Note Programme, hér eftir nefndur EMTN skuldabréfaramminn). Á næstu árum og allt þar til að bankinn féll 7. október 2008 hafi verið gerðar árlegar uppfærslur á skuldabréfarammanum og við fall bankans hafi heimild hans til þess að gefa út skuldabréf undir rammanum verið orðin 11.000.000.000 evrur. Þau skuldabréf sem mál þetta varðar hafi verið gefin út á grundvelli uppfærðrar útgáfu af EMTN skuldabréfarammanum, dagsettri 18. apríl 2007. Hinn 12. júlí 2007 hafi Landsbanki Íslands hf. gefið út skilmála (e. Final Terms) fyrir skuldabréfaflokk, útgefnum undir EMTN skuldabréfarammanum, með auðkenni EMTN 183 og ISIN númer XS0305069790. Heildarnafnvirði skuldabréfaflokksins hafi átt að vera 1.397.000 evrur og bréfin gefin út 16. júlí 2007 með lokagjalddaga 16. janúar 2010. Hinn 5. nóvember 2007 hafi Landsbanki Íslands hf. gefið út skilmála fyrir skuldabréfaflokk, útgefnum undir EMTN skuldabréfarammanum, með auðkenni EMTN 186 og ISIN númer XS0325810728. Heildarnafnvirði skuldabréfaflokksins hafi átt að vera 1.000.000 evrur og bréfin gefin út 8. nóvember 2007 með lokagjalddaga 8. maí 2009. Skuldabréfin hafi ekki verið skráð á virkum verðbréfamarkaði.

Því er lýst í stefnu að Landsbanki Íslands hf. hafi greitt stefnda fimm greiðslur vegna skuldabréfa úr framangreindum skuldabréfaflokkum þótt ekki hafi verið komið að gjalddaga þeirra. Greiðslurnar hafi verið samtals að fjárhæð 82.263,50 evra vegna skuldabréfa að höfuðstól samtals 91.000 evrur. Fjórar greiðslur hafi verið til uppgreiðslu skuldabréfa úr skuldabréfaflokkinum EMTN 183 og ein greiðsla til uppgreiðslu skuldabréfa úr skuldabréfaflokkinum EMTN 186. Greiddar hafi verið 18.116 evrur 30. maí 2008 vegna skuldabréfa að nafnvirði 20.000 evra, 45.210 evrur 2. júní 2008 vegna skuldabréfa að nafnvirði 50.000 evra, 883 evrur 30. júní 2008 vegna skuldabréfa að nafnvirði 1.000 evra og 13.395 evrur 19. september 2008 vegna skuldabréfa að nafnvirði 15.000 evra, öll úr skuldabréfaflokki EMTN 183. Þá hafi verið greiddar 4.660,50 evrur 21. júlí 2008 vegna skuldabréfa að nafnvirði 5.000 evra úr skuldabréfaflokki EMTN 186. Framangreindar greiðslur hafi verið gerðar upp á milli Landsbanka Íslands hf. og stefnda í gegnum Euroclear Bank. Samkvæmt staðfestingum úr kerfi Landsbanka Íslands hf. hafi stefndi verið mótaðili bankans. Í stefnu er einnig lýst þróun fjármálamarkaða og stöðu Landsbanka Íslands hf. fram á haustið 2008 sem lyktaði með því að Fjármálaeftirlitið tók yfir starfsemi bankans 7. október 2008 með vísan til 100. gr. a laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki. Þá er í stefnu gerð grein fyrir því þegar Landsbanki Íslands hf. var tekinn til slita samkvæmt ákvæðum laga nr. 161/2002 og aðgerðum slitastjórnar við riftun þeirra greiðslna sem áður er lýst.

Stefnandi byggir málatilbúnað sinn í meginatriðum á því að Landsbanki Íslands hf. hafi með framangreindum greiðslum greitt skuld við stefnda fyrr en eðlilegt hafi verið á sama tíma og bankinn hafi verið ógjaldfær. Ekki hafi verið komið að gjalddaga þeirra og uppgreiðsluheimild hafi ekki verið fyrir hendi. Við greiðslurnar hafi réttindi og skyldur samkvæmt skuldabréfunum farið á eina hendi og skuldabréfakröfurnar fallið niður. Því séu greiðslurnar riftanlegar á grundvelli 134. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Greiðsla skuldar, fyrr en nauðsynlegt hafi verið að greiða og með takmörkuðu lausafé bankans, hafi ekki getað verið venjuleg eftir atvikum eða eðlileg ráðstöfun, með hliðsjón af stöðu bankans og íslenska fjármálamarkaðarins.

Málsástæður og lagarök aðila í frávísunarþætti málsins

Stefndi byggir kröfu sína um frávísun í fyrsta lagi á því að stefndi eigi ekki varnarþing á Íslandi og málið sé því höfðað á röngu varnarþingi. Samkvæmt ákvæðum 32. gr., 33. gr. og 1. mgr. 43. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála verði mál ekki almennt höfðað á hendur aðila með lögheimili í öðru ríki fyrir íslenskum dómstólum heldur þurfi að sækja slíkt mál í því ríki þar sem stefndi eigi lögheimili. Mál á hendur aðila með lögheimili í öðru ríki en Íslandi verði því aðeins höfðað hér á landi sé skýr lagaheimild fyrir því og aðeins í sérstökum tilvikum. Stefnandi byggi heimild sína til að höfða mál á hendur stefnda fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur á 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki, sbr. breytingarlög nr. 146/2011 sem tekið hafi gildi 25. október 2011. Riftunarmál skuli, samkvæmt ákvæðinu eins og því hafi verið breytt, höfða fyrir þeim héraðsdómi þar sem fjármálafyrirtæki hafi verið tekið til slita. Heimildin sé undantekning frá þeirri meginreglu alþjóðlegs einkamálaréttar að höfða skuli mál gegn aðila þar sem hann eigi skráð lögheimili. Eins og fram komi í athugasemdum með frumvarpi að breytingarlögum nr. 146/2011 hafi lögin verið sett í kjölfar dóms Hæstaréttar Íslands í máli nr. 379/2011. Í dóminum hafi verið kveðið á um að óheimilt hafi verið að höfða riftunarmál gegn erlendum aðilum hér á landi án þeirra samþykkis. Greiðslurnar sem mál þetta varði hafi verið inntar af hendi um vorið og sumarið 2008, tæpum þremur og hálfu ári áður en framangreind undantekningarregla hafi verið lögfest með breytingarlögum nr. 146/2011. Stefndi byggir á því að ákvæðinu verði ekki beitt afturvirkt til að sækja mál þetta á hendur honum fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur. Þegar viðskiptin hafi farið fram hafi legið fyrir að allur ágreiningur vegna þeirra yrði útkljáður á heimilisvarnarþingi stefnda eða í Englandi þar sem samningsvarnarþing sé samkvæmt útgáfulýsingu. Slíkt brjóti gegn meginreglum stjórnskipunarréttar um að lögum verði ekki beitt afturvirkt með íþyngjandi hætti, sbr. meðal annars 27. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944. Verði framangreindu ákvæði beitt afturvirkt brjóti það gegn rétti stefnda til réttlátrar málsmeðferðar sem honum sé meðal annars tryggður í 70. gr. stjórnarskrárinnar. Auk þess myndi afturvirk beiting ákvæðisins brjóta gegn eignarrétti stefnda sem sé varinn með 72. gr. stjórnarskrárinnar því ákvæðið uppfylli ekki þau skilyrði eignarréttar­skerðingar að lagaheimildin sem hún byggi á sé skýr og afdráttarlaus og að almannahagsmunir séu í húfi. Þá telur stefndi að undantekningarregla 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002 feli í sér brot á jafnræðisreglu þar sem slitastjórnum íslenskra fjármálafyrirtækja sé ívilnað á kostnað erlendra aðila. Í athugasemdum með frumvarpi að breytingarlögum nr. 146/2011 komi það skýrt fram að augljóst hagræði sé fólgið í því að slitastjórnum sé gert mögulegt að höfða mál fyrir íslenskum dómstólum. Augljós tilgangur laganna sé því að mismuna aðilum. Að mati stefnda verði réttur almennt ekki byggður á svo íþyngjandi og ósanngjörnu lagaákvæði og því síður með afturvirkum hætti, þrjú og hálft ár aftur í tímann. Af þeim sökum beri að vísa máli þessu frá dómi.

Stefndi telur í annan stað að málið hafi ekki verið höfðað fyrr en að liðnum málshöfðunarfresti sem kveðið sé á um í 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002, sbr. 1. gr. laga nr. 146/2011. Málshöfðunarfrestur ákvæðisins hafi tvisvar verið lengdur eftir að stefnandi hafi verið tekinn til slitameðferðar, fyrst úr 6 mánuðum í 24 mánuði, með lögum nr. 132/2010, og síðan í 30 mánuði, með lögum nr. 146/2011. Að mati stefnda verði framlengdum málshöfðunarfresti ekki beitt vegna þeirra þrotabúa sem hafi verið tekin til skipta þegar lögunum hafi verið breytt. Slíkt væri verulega íþyngjandi fyrir stefnda og þá sem séu í sambærilegri stöðu og brjóti gegn þeirri meginreglu stjórnskipunarréttar að lögum verði ekki beitt með afturvirkum hætti. Verði talið að 30 mánaða málshöfðunarfrestur ákvæðisins geti átt við í málinu byggi stefndi á því að sá frestur hafi einnig verið liðinn þegar málið hafi verið höfðað. Kröfulýsingarfresti í slitameðferð stefnanda hafi lokið 30. október 2009 og með vísan til þess hafi 30 mánaða málshöfðunarfresti lokið 30. apríl 2012. Stefna þessa máls hafi verið þingfest 29. maí 2012. Mál teljist höfðað með birtingu eða áritun stefnu eða þegar stefndi móttaki samrit stefnu við þingfestingu máls, sbr. 93. gr. laga nr. 91/1991. Stefna þessa máls hafi ekki verið árituð um birtingu eða birt stefnda með löglegum hætti. Stefnan hafi hins vegar verið birt í Lögbirtingablaði 27. apríl 2012. Að mati stefnda séu ströng skilyrði 89. gr. laga nr. 91/1991 fyrir birtingu stefnu í Lögbirtingablaði ekki uppfyllt í þessu máli. Stefnandi hafi ekki á nokkurn hátt útskýrt það hvers vegna stefnan hafi verið birt í Lögbirtingablaði eða gert tilraun til að sýna fram á að það hafi verið nauðsynlegt eða heimilt. Mál þetta teljist því höfðað 29. maí 2012 þegar stefndi hafi móttekið samrit stefnu við þingfestingu málsins. Að mati stefnda sé málið þar af leiðandi höfðað utan málshöfðunarfrests 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002, hvort sem miðað sé við 6 mánuði eða 30 mánuði og því beri að vísa málinu frá dómi. Við munnlegan málfutning lagði lögmaður stefnda einnig áherslu á að sú stefna sem birt hefði verið í Lögbirtingarblaði hefði ekki verið þingfest við fyrirtöku málsins 29. maí 2012 heldur lögð fram síðar af hálfu stefnanda.

Í þriðja lagi byggir stefndi kröfu sína um frávísun á því að málatilbúnaður stefnanda sé vanreifaður og uppfylli því ekki skilyrði 80. gr. laga nr. 91/1991, einkum e-lið, f-lið og g-lið. Stefndi telji kröfugerð í stefnu verulega vanreifaða. Umfjöllun stefnanda um viðskipti þeirra stefnda sé lítil sem engin og ekki sé gerð tilraun til þess að varpa ljósi á það hvers eðlis viðskiptin hafi verið. Almenn umfjöllun um slæma stöðu stefnanda sé fyrirferðamikil en ekki sé gerð grein fyrir því með hvaða hætti hún tengist viðskiptum aðila eða hvernig hún geti verið grundvöllur riftunarmáls á hendur stefnda. Engin gögn séu lögð fram til að styðja fullyrðingar um slæma stöðu stefnanda þegar viðskiptin hafi átt sér stað eða til að styðja þá fullyrðingu að þessi slæma staða hafi verið á almannavitorði. Þvert á móti hafi almennt verið talið að stefnandi stæði vel á þeim tíma, sérstaklega sé tekið mið af opinberum yfirlýsingum stjórnenda stefnanda, stjórnmálamanna og eftirlitsaðila. Stefnandi fjalli ekkert um viðskiptasamband þeirra stefnda, hvenær eða á hvaða verði stefndi hafi keypt þá fjármálagjörninga sem deilt sé um í þessu máli. Þá minnist stefnandi hvorki á né rökstyðji með hvaða hætti stefndi hafi átt að hafa auðgast á viðskiptunum. Að auki skýri stefnandi ekki frá því hvort hann hafi selt fjármálagjörningana áfram. Án þeirra upplýsinga sé ekki mögulegt að leggja mat á það hvort stefnandi hafi yfir höfuð orðið fyrir einhverju tjóni vegna viðskiptanna. Að lokum hafi stefnandi ekki gert tilraun til að sýna fram á það að hann geti ekki staðið við skuldbindingar sínar, sem sé skilyrði riftunar, og engin gögn hafi verið lögð fram sem sýni fram á það. Stefnandi hafi haft mjög rúman tíma til þess að undirbúa málsókn þessa og því verði að gera þá kröfu til hans að málið sé betur undirbúið og málatilbúnaður skýrari, til dæmis varðandi útlistun á viðskiptum aðila og framlagningu gagna til stuðnings dómkröfum. Eins og málið sé sett fram af hálfu stefnanda sé mjög erfitt fyrir stefnda að átta sig á því á hvaða málsástæðum og gögnum stefnandi byggir dómkröfur sínar og það geri stefnda erfitt að taka til varna. Í ljósi alls framangreinds telji stefndi ljóst að málatilbúnaður stefnanda brjóti gegn 1. mgr. 80. gr. og því beri að vísa málinu frá dómi.

                Stefnandi mótmælir málsástæðum stefnda um málið sé höfðað á röngu varnarþingi. Vísar hann til þess að skorið hafi verið úr þessu álitaefni í nýlegum dómi Hæstaréttar Íslands sem beri að leggja til grundvallar sem fordæmi í þessu máli. Þá breyti varnarþingsregla 4. mgr. 103. gr. laga nr. 161/2002, sbr. lög nr. 146/2011, ekki íslenskum efnisrétti um riftun greiðslna. Með breytingarlögunum frá 2011 hafi verið innleidd meginregla EES réttar um að framkvæmd þrotaskipta fari fram á heimavarnarþingi þrotabús og eftir lögum þess ríkis. Hvað varðar málshöfðunar­frestinn þá telji stefnandi að miða eigi málshöfðun við birtingu stefnu í Lögbirtingablaði 27. apríl 2012. Umsókn um birtingu á Spáni hafi verið send til sýslumannsins í Keflavík en ekkert hafi heyrst frá yfirvöldum á Spáni og því verið birt í Lögbirtingablaði. Samkvæmt Haag-samningnum um birtingu erlendis á réttarskjölum og utanréttarskjölum í einkamálum og verslunarmálum þurfi erlend yfirvöld að tilkynna það tafarlaust ef þau telji sig ekki geta birt innan tilgreinds frests og hafi stefnandi þá tækifæri til að reyna birtingu með öðrum hætti. Spænsk yfirvöld hafi haft ríflega þrjá mánuði til þess að birta stefnu málsins. Þá hafi verið miðað við að 30 mánaða málshöfðunarfrestur hafi byrjað að líða við lok kröfulýsingarfrests en þó megi miða við að hann hafi byrjað að líða síðar sé litið til þess hversu stórt þrotabúið sé og þess að starfsemi Landsbanka Íslands hf. hafi einnig verið í Englandi og Lúxemborg. Þá hafi stefnandi þurft að óska eftir aðgangi að gögnum sem hafi verið í vörslu annarra. Stefnandi hafi einnig orðið að leita til endurskoðunarfyrirtækis til rannsóknar á málefnum slitabúsins. Niðurstöður þeirrar rannsóknar hafi ekki legið fyrir fyrr en 3. mars 2010 og hafi það verið fyrstu upplýsingar sem slitastjórnin hafi fengið um um þær kröfur sem hér um ræðir. Sé litið til framangreinds hafi 30 mánaða málshöfðunar­fresturinn ekki verið liðinn þegar málin voru þingfest 29. maí 2012. Stefnandi mótmælir einnig málsástæðum stefnda um vanreifun. Tiltekin skuld Landsbanka Íslands hf. við stefnda hafi verið greidd. Það liggi fyrir að stefndi hafi tekið við greiðslunum hvort sem hann hafi verið eiginlegur kröfuhafi eða ekki. Stefnandi telji augljóst að kröfuréttarsamband hafi verið milli bankans og stefnda enda ljóst af framlögðum skjölum að handhafi hvers bréfs hafi verið kröfuhafi. Verði ekki fallist á það hafi stefndi í öllu falli auðgast á greiðslu skuldarinnar. Ekki þurfi þó að sýna fram á að kröfuréttarsamband hafi verið milli aðila til þess að fá greiðslu rift. Gerð sé grein fyrir skuldabréfarammanum í stefnu málsins. Hins vegar hafi fæst af því sem komi fram í skuldabréfarammanum beina þýðingu fyrir þetta mál og því hafi, til einföldunar, ekki verið fjallað um það í smáatriðum. Þá sé lagður fram listi aðila sem hafi ekki fengið greiddar kröfur sínar á grundvelli eins eða sams konar bréfa og hafi því notið annarrar meðferðar en stefndi þessa máls

Niðurstaða

Í máli þessu liggur fyrir að stefnandi óskaði eftir því 17. janúar 2012 við Sýslumanninn í Keflavík að hann hefði milligöngu um birtingu stefnu málsins fyrir fyrirsvarsmanni stefnda sem á skráð lögheimili í Coruna á Spáni. Var erindi þessa efnis sent spænska dómsmálaráðuneytinu 18. sama mánaðar og þess óskað að stefnan yrði birt í síðasta lagi 27. apríl 2012. Með bréfi miðstjórnarvaldsins á Spáni 8. ágúst 2012 var Sýslumanninum í Keflavík tilkynnt að stefnan hefði ekki verið birt þar sem birtingarfresturinn hafi verið of skammur.

                Í málinu hafa ekki komið fram upplýsingar eða gögn, svo sem vottorð um árangurslausa birtingu, til skýringar á því hvers vegna sá frestur sem spænsk stjórnvöld höfðu til birtingar, sem var ríflega þrír mánuðir, reyndist ófullnægjandi til birtingar fyrir fyrirsvarsmanni stefnda með þekkt lögheimili á Spáni. Eins og málið liggur fyrir verður því litið svo á að spænsk yfirvöld hafi látið hjá líða að birta umrædda stefnu þannig að heimilt hafi verið að birta stefnda stefnuna í Lögbirtingarblaði með heimild í b-lið 1. mgr. 89. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Samkvæmt gögnum málsins birti stefnandi stefnu í Lögbirtingarblaðinu 27. apríl 2012. Hins vegar er fram komið að þessi stefna var ekki þingfest við fyrirtöku málsins 29. maí 2012 heldur var hún lögð fram við síðari fyrirtöku þess sem sérstakt dómskjal.

Samkvæmt þessu, svo og með vísan til dóms Hæstaréttar Íslands 15. febrúar 2013 í máli nr. 74/2013, verður að leggja til grundvallar að sú stefna sem lögð var fram sem dómskjal nr. 1 við þingfestingu málsins 29. maí 2012 hafi ekki verið birt.

Krafa stefnda um frávísun málsins vegna ófullnægjandi birtingar stefnu kom fram í greinargerð hans og telst því nægilega snemma fram komin. Með vísan til mótmæla stefndu er því skylt að vísa málinu frá dómi. Er þá ekki þörf á því að fjalla um önnur þau atriði sem stefndi telur að eigi að leiða til frávísunar málsins eða ágreining aðila um framlagningu gagna.

Eftir úrslitum málsins verður stefnandi dæmdur til að greiða stefnda málskostnað sem þykir hæfilega ákveðinn 500.000 krónur og hefur þá verið tekið tillit til virðisaukaskatts.

Af hálfu stefnda flutti málið Skarphéðinn Pétursson hrl.

Af hálfu stefnanda flutti málið Jóhannes Sigurðsson hdl.

Skúli Magnússon héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð

Máli þessu er vísað frá dómi.

Stefnandi, LBI hf., greiði stefnda, Banco Etcheverria SA, 500.000 krónur í málskostnað.