Miðvikudaginn 30. apríl 2003.
Nr. 131/2003.	Verdant Holdings IBC (Páll Arnór Pálsson hrl.) gegn Burnham International á Íslandi hf. (Aðalsteinn E. Jónasson hrl.)

 

Kærumál. Félagsslit. Verðbréfafyrirtæki. Ógilding samnings. Skaðabætur. Vanreifun. Frávísun máls frá héraðsdómi.

 

Kærður var úrskurður héraðsdóms, þar sem hafnað var að viðurkenna kröfu V við félagsslit B. Samkvæmt gögnum málsins virtist B hafa í mars 2000 sent dreifibréf, meðal annars til V, þar sem V var boðið að kaupa takmarkað magn hlutabréfa í erlendu félagi, A. Í dreifibréfinu sagði meðal annars, að A hafi ákveðið að stofan nýtt félag, D, og hafi gengi hlutabréfa í A hækkað mikið vegna þessara ráðagerða. Þá var tekið fram að um áhættufjárfestingu væri að ræða. Gekk V að tilboði B. B var svipt starfsleyfi til verðbréfaviðskipta í nóvember 2001 og tekið til skipta eftir reglum um slit fyrirtækja í verðbréfaþjónustu. Á kröfulýsingarfresti kom m.a. fram krafa frá V, aðallega um endurgreiðslu vegna viðskiptanna, en til vara um greiðslu skaðabóta. Skiptastjóri B hafnaði kröfum V. Meðal gagna, sem skiptastjóri sendi héraðsdómi með kröfu um úrlausn ágreinings vegna skiptanna, voru ýmis erlend gögn sem virtist óumdeilt að vörðuðu hin umdeildu hlutabréfakaup. Í ýmsum atriðum var ósamræmi milli þessara erlendu gagna og fyrrnefnds dreifibréfs. Var talið, að verulegur misbrestur væri á því af hendi beggja málsaðila, að nægilega lægi fyrir hvaða gögn B hafi haft undir höndum þegar félagið sendi út dreifibréf sitt í mars 2000, hvaða upplýsingar og gögn V hafi fengið þegar gengið var til kaupanna og hvert V hefði sjálft getað leitað frekari upplýsinga. Vegna þessara atriða, auk annarra, var málið svo vanreifað að ófært var að fella efnisdóm á það. 

 

Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Markús Sigurbjörnsson, Árni Kolbeinsson og Gunnlaugur Claessen.

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 28. mars 2003, sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 9. apríl sl. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 18. mars 2003, þar sem hafnað var að viðurkenna við félagsslit varnaraðila kröfu sóknaraðila að fjárhæð 9.290.738 krónur með nánar tilteknum vöxtum. Kæruheimild er í 179. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl., sbr. 3. mgr. 62. gr. laga nr. 20/1991 um skipti á dánarbúum o.fl. og áðurgildandi 59. gr. laga nr. 13/1996 um verðbréfaviðskipti með áorðnum breytingum. Sóknaraðili krefst þess að viðurkennd verði krafa hans á hendur varnaraðila og honum dæmdur málskostnaður í héraði ásamt kærumálskostnaði.

Varnaraðili krefst þess aðallega að úrskurður héraðsdómara verði staðfestur og sóknaraðila gert að greiða kærumálskostnað, en til vara að krafa hans verði lækkuð og málskostnaður á báðum dómstigum felldur niður.

I.

Samkvæmt gögnum málsins virðist varnaraðili hafa snemma í mars 2000 sent meðal annars til sóknaraðila dreifibréf, þar sem kynnt var að bandaríska félagið Arthur Treacher´s Inc. hafi ákveðið að stofna nýtt félag, Digital Creative Development Corporation, sem væri ætlað „að hanna vefi á Internetinu, veita ráðgjöf og þjónustu við uppsetningu fyrirtækjavefja.“ Þetta nýja félag myndi „kaupa, fjárfesta í og vinna með fyrirtækjum sem þegar hafa haslað sér völl á þessu sviði.“ Væri ráðgert að þetta yrði meginstarfsemi Arthur Treacher´s Inc. á komandi árum, en hún myndi þó ekki breyta neinu um rekstur samnefndra veitingahúsa félagsins. Tekið var fram að gengi hlutabréfa í Arthur Treacher´s Inc. hafi hækkað mikið vegna þessara ráðagerða, eða úr um 0,50 bandaríkjadölum í ársbyrjun 2000 í um 4,00 bandaríkjadali í byrjun mars sama árs. Sagði að varnaraðila hafi „boðist takmarkað magn hlutabréfa í Arthur Treacher´s sem seld verða á genginu $1,5 ($4,5/$1,5-1=200% undirverð) auk þóknunar. Hlutabréf þessi verða háð þeim takmörkunum að ekki má versla með þau í eitt ár eftir útgáfu þeirra („lock up period“). Ef þú hefur áhuga á að vera með í kaupum á þessum bréfum þá hafðu endilega samband, en hér gildir „fyrstur kemur, fyrstur fær“. Við gerum ráð fyrir að þú vitir að hér er um áhættufjárfestingu að ræða, áhættu sem þú meðvitað tekur ef þú ákveður að kaupa hlutafé í fyrirtækinu. Kaup í þessu fyrirtæki er háð mikilli óvissu og brugðið getur til beggja vona með afkomu þess í framtíðinni.“

Sóknaraðili virðist hafa brugðist við framangreindu dreifibréfi með orðsendingum til varnaraðila í tölvupósti, en endurrit af þeim hefur verið lagt fram í málinu. Þar vitnaði sóknaraðili meðal annars til símtals um að hann vildi kaupa 100.000 hluti fyrir 1,25 bandaríkjadali hvern og óskaði eftir að sér yrði tilkynnt hvenær og hvert greiða ætti kaupverðið. Varnaraðili svaraði þessu með orðsendingu 16. mars 2000, þar sem fram kom að sóknaraðila bæri að greiða næsta dag inn á tiltekinn bankareikning varnaraðila samtals 9.290.738 krónur vegna þessara viðskipta, en þar væri um að ræða jafnvirði 125.000 bandaríkjadala ásamt 1% þóknun. Fyrir liggur að sóknaraðili innti þessa greiðslu af hendi 22. mars 2000.

Í skýrslu, sem fyrirsvarsmaður sóknaraðila gaf fyrir héraðsdómi, kvaðst hann hafa á tímabilinu frá mars 2000 til september 2001 ítrekað sóst eftir því við varnaraðila að fá „skýlausa kvittun“ fyrir því að hann væri „skráður fyrir þessum bréfum“, þannig að hann gæti selt þau þegar hentaði. Sú málaleitan hafi ekki borið árangur, en honum verið tilkynnt eftir að í hönd fóru slit á varnaraðila, sem getið er hér á eftir, að hann væri skráður fyrir hlutabréfunum. Í málatilbúnaði sóknaraðila er vísað til þess að fram að því hafi hlutabréfin lækkað mjög í verði eftir kaup hans. Þannig hafi gengi þeirra í byrjun október 2002 verið 0,13 bandaríkjadalir á hlut.

Varnaraðili mun hafa verið sviptur starfsleyfi til verðbréfaviðskipta 27. nóvember 2001. Sama dag mun hafa gengið úrskurður í Héraðsdómi Reykjavíkur um að félagið væri tekið til skipta eftir reglum um slit fyrirtækja í verðbréfaþjónustu, sbr. áðurnefnda 59. gr. laga nr. 13/1996, eins og þeim hafði verið breytt með 7. gr. laga nr. 163/2000. Skiptastjóri, sem skipaður var til að fara með félagsslitin, gaf út innköllun vegna þeirra. Á kröfulýsingarfresti kom meðal annars fram krafa frá sóknaraðila í bréfi 14. febrúar 2002, aðallega um endurgreiðslu á fyrrgreindum 9.290.738 krónum að viðbættum áföllnum vöxtum og kostnaði að fjárhæð samtals 5.083.885 krónur, en til vara um greiðslu skaðabóta að fjárhæð 1.858.148 krónur ásamt 1.474.684 krónum í vexti og kostnað, enda yrðu hlutabréfin, sem áður er getið, þá skráð á nafn sóknaraðila í hlutaskrá Digital Creative Development Corporation. Aðalkrafa sóknaraðila var reist á því að hann teldi samning um kaup á hlutabréfunum ógildan af nánar tilteknum ástæðum og bæri honum því að fá kaupverðið greitt sem vangildisbætur. Varakrafa hans var á hinn bóginn reist á því að uppvíst hafi orðið að varnaraðili hafi keypt í eigin nafni hlutabréfin fyrir 1,00 bandaríkjadal á hlut, en með því að selja þau síðan sóknaraðila fyrir 1,25 bandaríkjadali á hlut hafi varnaraðili með saknæmri háttsemi bakað sér skaðabótaskyldu gagnvart sóknaraðila fyrir verðmismuninum, sem næmi fjárhæð varakröfunnar. Til þrautavara krafðist sóknaraðili loks þess að varnaraðili tryggði að hann yrði skráður fyrir hlutabréfunum í hlutaskrá félagsins, auk þess sem varnaraðila yrði gert að greiða áfallinn kostnað að fjárhæð 572.383 krónur.

Í skrá um lýstar kröfur á hendur varnaraðila, sem skiptastjóri gerði 14. mars 2002, greindi hann frá þeirri afstöðu að hafna ætti framangreindum kröfum sóknaraðila. Á skiptafundi, sem skiptastjóri hélt 22. sama mánaðar, komu fram mótmæli sóknaraðila gegn þessari afstöðu. Skiptafundur var haldinn á ný 2. maí 2002 til að leitast við að jafna ágreining um lýstar kröfur, þar á meðal kröfu sóknaraðila, og enn 30. sama mánaðar. Sú viðleitni bar ekki árangur og beindi skiptastjóri ágreiningsefninu til Héraðsdóms Reykjavíkur 27. ágúst 2002. Af því tilefni var mál þetta þingfest þar fyrir dómi 20. september sama árs. Fyrir héraðsdómi gerði sóknaraðili sömu dómkröfur og fram komu í áðurgreindri kröfulýsingu hans til skiptastjóra að öðru leyti en því að hann féll frá kröfu um að varnaraðili tryggði að hann yrði skráður í hlutaskrá fyrir hlutabréfunum, sem málið varðar.

Með bréfi 4. desember 2002 tilkynnti skiptastjóri Héraðsdómi Reykjavíkur að farið yrði með slit á varnaraðila eftir ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti, þar sem eignir félagsins muni ekki nægja til að efna viðurkenndar kröfur.

II.

Meðal gagna, sem skiptastjóri varnaraðila sendi Héraðsdómi Reykjavíkur með áðurnefndri kröfu um úrlausn þessa ágreiningsmáls, voru óútfyllt form á átta blaðsíðum fyrir samning um áskrift að hlutabréfum í Digital Creative Development Corporation, sjö blaðsíðna greinargerð um áhættuþætti í viðskiptunum, sem boðið var upp á, fimm blaðsíðna samantekt um skilmála fyrir kaupum á hlutabréfum í félaginu, merkt sem trúnaðarmál, og loks óútfyllt form á tíu blaðsíðum fyrir samning milli Digital Creative Development Corporation, Arthur Treacher´s Inc. og væntanlegs kaupanda hlutafjár í fyrstnefnda félaginu, þar sem meðal annars var fjallað um heimild til að skipta á hlutabréfum í því félagi og í Arthur Treacher´s Inc. Af málatilbúnaði aðilanna verður ekki annað ráðið en að óumdeilt sé að þessi gögn, sem öll eru erlend, varði kaup á hlutabréfunum, sem þá greinir á um, þótt varnaraðili hafi í fyrrnefndu dreifibréf frá mars 2000 kynnt viðskiptin sem kaup á hlutabréfum í Arthur Treacher´s Inc. og sóknaraðili að virðist gengið til kaupanna á þeim grunni.

Í ýmsum atriðum öðrum en að framan er getið var ósamræmi milli þessara erlendu gagna og dreifibréfsins, sem sóknaraðili fékk frá varnaraðila. Þannig var í erlendu gögnunum boðið upp á áskrift að hlutabréfum fyrir 1,00 bandaríkjadal á hlut, þar sem lágmarkskaup yrðu á 100.000 hlutum, en í dreifibréfinu var sem áður segir rætt um að varnaraðila hafi boðist hlutabréfin fyrir 1,50 bandaríkjadal og ekki getið um lágmarkskaup. Þá sagði í dreifibréfinu að viðskiptin yrðu háð þeim skilmála að ekki mætti „versla með þau“ í eitt ár, en í erlendu gögnunum sagði að óheimilt yrði að ráðstafa þeim fyrr en félagið hefði sjálft ákveðið að svo mætti gera. Kom einnig fram í þessum gögnum að kaupandi hlutabréfanna yrði að gangast undir það að kaupin væru gerð eingöngu í fjárfestingarskyni og ekki til að endurselja þau, dreifa þeim eða skipta í minni hluti, en með undirritun áskriftarsamnings myndi kaupandi staðfesta að hann hafi engan samning gert um slíka ráðstöfun hlutabréfanna og hefði það heldur ekki í hyggju. Sú stuttorða og almenna ábending, sem fram kom í dreifibréfi varnaraðila um áhættu af viðskiptum með þessi hlutabréf, gaf engan veginn raunhæfa mynd af þeim margháttuðu og alvarlegu aðvörunum og fyrirvörum, sem fram komu í erlendu gögnunum um það efni.

Í skýrslu fyrir héraðsdómi kvaðst fyrirsvarsmaður sóknaraðila hafa fengið í hendur „einhver gögn“ frá varnaraðila varðandi viðskipti með fyrrnefnd hlutabréf áður en hann hafi gengið til kaupa á þeim, en hann myndi ekki „í neinum smáatriðum lengur“ hver þau gögn hafi verið. Varnaraðili staðhæfir á hinn bóginn í málatilbúnaði sínum fyrir Hæstarétti að sóknaraðili „hafi fengið öll nauðsynleg gögn um það hlutafjárútboð sem hér er verið að fjalla um“. Í máli þessu voru ekki teknar skýrslur fyrir dómi af fyrrum starfsmönnum varnaraðila til að varpa frekar ljósi á þetta. Sóknaraðili hefur hins vegar lagt fram í Hæstarétti endurrit af skýrslu, sem tekin var af einum slíkum manni fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur í öðru samkynja dómsmáli. Þar kvaðst maður þessi ekki minnast þess að nein gögn hafi fylgt dreifibréfi varnaraðila frá mars 2000 og heldur ekki hvort skilmálar fyrir áskrift að hlutabréfunum hafi borist varnaraðila áður en dreifibréfið var sent, en hann héldi þó að svo hafi ekki verið. Í málatilbúnaði varnaraðila er byggt á því að þessi atriði skipti þó ekki máli, því sóknaraðili sé svokallaður fagfjárfestir, sem hafi átt að afla sér upplýsinga um viðskiptin sjálfur. Þrátt fyrir þetta hefur varnaraðili ekki skýrt út hvert sóknaraðili hefði getað leitað slíkra upplýsinga, en þess verður að gæta, sem áður greinir, að hluti fyrirliggjandi gagna í málinu um skilmála fyrir viðskiptunum er merktur sem trúnaðarmál. Að þessu öllu athuguðu er af hendi beggja málsaðila verulegur misbrestur á því að nægilega liggi fyrir hvaða gögn varnaraðili hafi haft undir höndum þegar hann sendi út dreifibréf sitt í mars 2000, hvaða upplýsingar og gögn sóknaraðili hafði fengið þegar hann gekk síðan til kaupanna og hvert hann hefði sjálfur getað leitað frekari upplýsinga.

Auk þess, sem að framan greinir, liggja ekki fyrir í málinu nein gögn um hvernig varnaraðili gerði úr garði áskrift að hlutabréfunum, sem sóknaraðili hafði lýst sig reiðubúinn til að kaupa, hvort sú áskrift hafi verið gerð í nafni varnaraðila eða sóknaraðila og eftir atvikum hvenær þau hafi verið skráð á nafn þess síðastnefnda. Þá hefur heldur ekki komið skýrlega fram hvort og þá hvenær aflétt kunni að hafa verið takmörkunum á heimild hluthafa til að ráðstafa hlutabréfunum.

Vegna þeirra atriða, sem hér hefur verið getið, er málið svo vanreifað að ófært er að fella efnisdóm á það. Er því óhjákvæmilegt að vísa málinu sjálfkrafa frá héraðsdómi.

Rétt er að aðilarnir beri hvor sinn kostnað af málinu í héraði og fyrir Hæstarétti.

Dómsorð:

Máli þessu er vísað frá héraðsdómi.

Málskostnaður í héraði og kærumálskostnaður fellur niður.

 

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 18. mars 2003.

                Mál þetta var þingfest fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur 20. september 2002 og tekið til úrskurðar 27. febrúar sl.

                Sóknaraðili er Verdant Holding Ltd IBC 78, 543B, Trident Corp. Sevices, Providence House, East Hill Street, N-3944, Nassau, Bahamas, en varnaraðili þrotabú Burnham International á Íslandi hf., kt. 550191-1729, Vegmúla 2, Reykjavík.

                Dómkröfur sóknaraðila eru aðallega „að krafa hans í bú varnaraðila nr. 92 á kröfuskrá að fjárhæð kr. 9.290.738,00 ásamt dráttarvöxtum frá 22. mars 2000 til 27.11.2001 auk málskostnaðar verði viðurkennd sem almenn krafa í búið í samræmi við kröfulýsingu."  Til vara er þess krafist að viðurkennd verði sem almenn krafa í búið „varakrafa sóknaraðila nr. 92 á kröfuskrá að fjárhæð kr. 1.858.148,00 auk dráttarvaxta frá 22.3.2000 til 27.11.2001".  Þá krefst sóknaraðili að sér verði dæmdur málskostnaður auk virðisaukaskatts úr hendi varnaraðila vegna reksturs þessa ágreiningsmáls að mati dómsins.

                Dómkröfur varnaraðila eru aðallega að kröfum sóknaraðila verði hafnað.  Þess er jafnframt krafist að sóknaraðili verði dæmdur til að greiða varnaraðila málskostnað samkvæmt mati dómsins.  Til vara er þess krafist að fjárhæð skaðbótakröfu sóknaraðila verði lækkuð en málskostnaður verði í því tilviki felldur niður.

Helstu málavextir eru að með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur 27. nóvember 2001 var bú Burnham International á Íslandi hf. tekið til opinberra skipta en félagið var svipt starfsleyfi sama dag, sbr. 62. gr. laga nr. 13/1996, sbr. 7. gr. laga nr. 163/2000.  Sigurmar K. Albertsson hrl. var skipaður skiptastjóri.

                Með bréfi 9. janúar 2002 lýsti Ragnar Baldursson hdl. kröfu f.h. sóknaraðila að höfuðstól 9.290.738 kr.  Í kröfulýsingunni var því haldi fram að Burnham International á Íslandi hf. hefði sýnt af sér saknæma háttsemi og bakað sér bótaskyldu. Skiptastjóri hafnaði kröfunni og var sú afstað hans áréttuð á skiptafundi 22. mars 2002.  Af hálfu sóknaraðila var þessari afstöðu skiptastjóra mótmælt.  Á fundi 2. maí 2002 var þess freistað af skiptastjóra að jafna ágreininginn, en sú viðleitni bar ekki árangur.  Ákveðinn var annar fundur 30 sama mánaðar til að freista þess að ná samkomulagi og afla frekari gagna um kröfuna.  Á þeim fundi var hins vegar talið ljóst að ekki tækist að jafna ágreininginn.  Með bréfi 27. ágúst 2002 til héraðsdóms var síðan af hálfu skiptastjóra krafist úrlausnar dómsins um ágreininginn.

Upphaf máls þessa mun hafa verið það, að forsvarsmenn Burnham International á Íslandi hf. bentu forsvarsmanni sóknaraðila á að kaupa hlutabréf eða taka þátt í útboði á hlutabréfum í fyrirtækinu Digital Creative Development Corporation.

Af hálfu varnaraðila segir að hér hafi verið um nýtt fyrirtæki að ræða sem stofnað hafi verið af bandarísku veitingahúsakeðjunni Arthur Teacher´s.  Þessu nýja fyrirtæki hafi verið ætlað að hanna vefi á „internetinu" og veita ráðgjöf og þjónustu við uppsetningu fyrirtækjavefja.  Um svokallað „e-commerce" fyrirtæki hafi verið að ræða, en mikill uppgangur hafði verið á gengi hlutabréfa slíkra fyrirtækja á árinu 1999.  Forsvarsmaður sóknaraðila hafi haft áhuga á að taka þátt í þessu útboði.  Og eftir viðræður við forsvarsmenn Burnham International á Íslandi hf., þá Guðmund Franklín Jónsson og Ragnar Má Gunnarsson, hafi hann samþykkti að kaupa 100.000 hluti á genginu 1,25 fyrir samtals 9.290.738 kr. þann 22. mars 2000.

Af hálfu varnaraðila er tekið fram að þeim aðilum, sem sýnt hafi áhuga að taka þátt í þessu útboði hafi verið send öll skráningargögn til skoðunar, en í þeim komi fram upplýsingar um áhættuþætti og takmarkanir á viðskiptum með þessi bréf.  Í skráningargögnum komi m.a. fram að bréf þessi voru bundin við svokallað „lock up period", sem feli í sér að ekki var hægt að eiga viðskipti með bréfin í eitt ár eftir útgáfu þeirra.  Þá segir að stofnun þessa fyrirtækis hafi átt sér stað á tímapunkti sem síðar hafi komið í ljós að var upphaf hruns á hlutabréfamörkuðum um allan heim, sérstaklega að því er varðar fyrirtæki á því sviði sem DCDC hafi ætlaði að hasla sér völl á.

Í kjölfar kaupa sóknaraðila, segir af hálfu varnaraðila, hafi gengi bréfa í DCDC farið að lækka verulega eins og í öðrum sambærilegum fyrirtækjum.  Sóknaraðili hafi ekki lagt fram nein gögn því til sönnunar að hann hafi óskað eftir sölu bréfanna á meðan svokallað sölubannstímabilið stóð yfir eða síðar, en aldrei hafi verið vefengt að sóknaraðili væri eigandi að 100.000 hlutum í DCDC.  Þessi hlutabréf hafa verið sérstaklega skráð í bókum varnaraðila á nafn sóknaraðila og haldið sérstaklega aðgreindum í bókhaldi félagsins.  Eftir að aflétt var sölubannstímabili, sem stóð í eitt ár frá útgáfu bréfanna, hafi því ekkert verið því til fyrirstöðu að sóknaraðili ætti viðskipti með umrædd bréf hefði hann óskaði eftir því og fundið kaupanda.  

Af hálfu sóknaraðila er aðdraganda þessa máls lýst þannig að í mars árið 2000 hafi verðbréfamiðlarar og ráðgjafar hjá Burnham International á Íslandi hf. bent forsvarsmanni sóknaraðila á að kaupa hlutabréf í DCDC á genginu 1,25 USD á hlut.  Á sama tíma hafi verð bréfanna á markaði verið á bilinu 2,5 til 4 USD á hlut.  Hafi verið gengið frá kaupunum 22. mars 2000 og 100.000 hlutir keyptir fyrir 9.290.738 kr.  Á þessum tíma hafi verið mikill uppgangstími í viðskiptum með hlutabréf í tæknifyrirtækjum og hagnaður oft skjótfenginn.  Hafi sóknaraðili viljað selja bréf sín á hærra gengi en hann hefði keypt þau á en verið tjáð af verðbréfamiðlurum hjá Burnham International á Íslandi hf. að ekki væri mögulegt að selja bréfin.  Svo hafi farið að verð bréfanna hefði fallið og sóknaraðili staðið uppi með hlutabréf sem nánast séu verðlaus.

Þegar bú Burnham International á Íslandi hf. var tekið til skipta hafi lögmaður sóknaraðila komist að því að sóknaraðili var ekki skráður fyrir hlutum í DCDC.  Í tilkynningu 30. janúar 2002 hafi sóknaraðila hins vegar verið tjáð að hann væri samkvæmt gögnum Burnham International á Íslandi hf. skráður fyrir 100.000 hlutum í DCDC, en þá var gengi hlutabréfanna um 0,1 USD á hlut.  Þann 3. október 2002 hafi gengi bréfanna svo verið 0,13 USD á hlut.  Ekki hefur fengist staðfest hvort sóknaraðili hafi verið skráður eigandi hlutabréfanna í hlutaskrá DCDC, en hafi það verið gert, þá sé ljóst að svo var ekki fyrr en bréfin voru nánast verðlaus og séu þau það enn í dag.

Þegar kannað var hvernig staðið var að viðskiptum sóknaraðila og varnaraðila á kaupum í DCDC, segir af hálfu sóknaraðila, hafi komið í ljós að Burnham International á Íslandi hf. hafði tekið þátt í útboði á hlutabréfum í DCDC í mars árið 2000.  Hafi útboðsgengið þá verið 1,0 USD á hlut.  Útboðið hafi verið háð ýmsum takmörkunum fyrir þá sem þátt tóku í því og hafi meðal annars verið bannað að selja hlutabréf keypt í útboðinu í 6 mánuði.  Útboðsskilmálar þessir hafi ekki verið kynntir sóknaraðila, hlutabréfin ekki verið keypt í nafni sóknaraðila og hafi því aldrei verið skráð eign sóknaraðila í hlutaskrá DCDC.  Forsvarsmenn Burnham International á Íslandi hf. hafið talið forsvarsmanni sóknaraðila trú um að hann væri að kaupa hluti í DCDC á genginu 1,25, þegar hið rétta hafi verið að verðbréfafyrirtækið sjálft var að kaupa í útboði bréf á genginu 1,0.  Verðbréfafyrirtækið hafi þannig tekið við fé sóknaraðila til að fjármagna eigin kaup á hlutabréfunum og hafi síðan selt þau sóknaraðila - þótt það væri óheimilt samkvæmt útboðsskilmálum - á 25% hærra verði.

Sóknaraðili byggir aðalkröfu sína á því að hafa greitt Burnham International á Íslandi hf. 9.290.738 kr. 22. mars 2000 vegna þess sem hann taldi vera kaup á 100.000 hlutum í Digital Creative Development Corporation.  Löggerningurinn, sem fólst í viðskiptunum, sé ógildur samkvæmt lögum um verðbréfaviðskipti, samkvæmt útboðslýsingu og útboðsgögnum DCDC, og samkvæmt ákvæðum samningalaga nr. 7/1936, einkum 30., 33. og 36. gr laganna.  Kröfunni hafi verið lýst sem almennri kröfu í búið samkvæmt 113. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. nr. 21/1991.  Um sé að ræða skaðabótakröfu vegna saknæmrar háttsemi Burnham International á Íslandi hf., starfsmanna félagsins og fyrirsvarsmanna þess.  Krafist sé að viðurkennt verði að samningur um kaup sóknaraðila á hlutafé í DCDC sé ógildur frá upphafi og skaðabætur í formi vangildisbóta verði greiddar.  Varamálsástæða sóknaraðila sé að hann eigi rétt á endurgreiðslu á því fé sem hann greiddi til varnaraðila, þar sem kaup þau sem nota átti féð til hafi raunar ekki farið fram.

Fyrir það fyrsta er á því byggt að á þeim tíma sem kaup gerðust hafi staðið yfir útboð á hlutum í DCDC í Bandaríkjunum sem ekki hafi verið lokið.  Síðar hafi komið í ljós að það voru bréf, sem seld voru í því útboði, sem Burnham International á Íslandi hf. hafði samið um að selja sóknaraðila.  Sóknaraðila hafi ekki verið kynnt nein útboðsgögn enda hafi það verið Burnham International á Íslandi hf., sem keypt hafi hlutafé í útboðinu og verið skráð fyrir því í hlutaskrá. Burnham International á Íslandi hf. hafi þannig notað greiðslu sóknaraðila til að fjármagna kaup sín á hlutum í DCDC og sóknaraðili hafi ekki verið skráður fyrir hlutum sem hann hafi talið sig vera að kaupa.  Og þar sem sóknaraðili var ekki skráður eigandi hlutanna, hafi hann enga möguleika haft til að selja þá.  Þessi háttsemi starfsmanna og fyrirsvarsmanna Burnham International á Íslandi hf. sé saknæm enda um misnotkun á fjármunum viðskiptamanns að ræða.

Í öðru lagi er á því byggt að Burnham International á Íslandi hf. hafi verið óheimilt að framselja hluti í DCDC, sem það keypti í útboðinu, þar sem þátttakendum í útboðinu var bannað að framselja hlutina enda hafi sérstaklega verið áréttað í útboðsgögnum að ekki væri um markaðshæf hlutabréf að ræða.  Þá hafi sérstaklega verið gerð grein fyrir því í útboðsgögnum að mikil áhætta fælist í að taka þátt í útboðinu.  Öllum þessum upplýsingum hafi hins vegar verið haldið leyndum fyrir sóknaraðila.  Sala hluta, sem Burnham International á Íslandi hf. hafi keypt í útboðinu, hafi verið ólögmæt og ógild svo sem starfsmönnum og stjórnendum Burnham International á Íslandi hf. hafi verið kunnugt um af útboðslýsingu og öðrum gögnum sem þeim voru tiltæk, sbr. og 10. gr. laga nr. 13/1996 um verðbréfaviðskipti.

Í þriðja lagi er á því byggt að Burnham International á Íslandi hf. hafi selt sóknaraðila hluti í DCDC á genginu USD 1,25 sem í útboðinu voru seld á genginu USD 1. Hafi Burnham International á Íslandi hf., starfsmenn félagsins og fyrirsvarsmenn, þannig haft fé af sóknaraðila sem nemi 25% álagi á það verð sem bréfin voru keypt á í útboðinu.  Þetta hafi þeir gert þrátt fyrir að viðskiptin fóru fram á sama tíma og Burnham International á Íslandi hf. hafi keypt sömu hluti í útboðinu.  Starfsmönnum verbréfafyrirtækisins og fyrirsvarsmönnum hafi verið ljóst eða mátt vera ljóst, að verið var með grófum hætti að brjóta gegn gildandi lögum um verðbréfaviðskipti nr. 13/1996, einkum 15., 16., 18., 21., 26. og 27. gr. laganna, þar sem um augljósa og alvarlega hagsmunaárekstra var að ræða sem leiddi til þess að Burnham International á Íslandi hf. hagnaðist verulega á kostnað sóknaraðila.

Varakröfu sína byggir sóknaraðili á sömu ástæðum og færðar voru fram til rökstuðnings aðalkröfunni um rétt til að fá bætt það tjón sem hann varð fyrir vegna ólögmætrar auðgunar Burnham International á Íslandi hf. með því að kaupa í eigin nafni hluti í félaginu DCDC í útboði á genginu 1,0 USD á hlut og selja sóknaraðila sömu bréf á sama tíma á genginu 1,25 USD.  Þessi háttsemi sé andstæð útboðsreglunum í hlutafjárútboði DCDC og andstæð fjölda ákvæða laga um verðbréfaviðskipti og þá einnig ógildingarreglu 36. gr. samningalaga nr. 7/1936.

Varnaraðili telur að sóknaraðili geti ekki byggt kröfur sínar á hendur honum á ógildingarreglum samningalaga nr. 7/1936.  Burnham International á Íslandi hf. hafi eingöngu annast milligöngu um þau verðbréfaviðskipti sem hér er um ræðir.  Félagið hafi hvorki verið seljandi né útgefandi þessara bréfa.  Sóknaraðili ásamt nokkrum öðrum hafi haft samband við félagið og óskað eftir því að taka þátt í umræddu hlutafjárútboði.  Eftir að hafa móttekið greiðslur frá þessum aðilum hafi félagið skráð  sig fyrir þessum hlutum í eigin nafni, en fyrir þeirra reikning.  Hlutir hafi síðan verið skráðir á nafn sóknaraðila eins og sóknaraðili hafði lagt fé til.  Af þessum sökum sé ljóst að sóknaraðili geti ekki byggt kröfur sínar á hendur þrotabúinu á ógildingarreglum samningalaga nr. 7/1936.  Málsástæðum sóknaraðila, sem byggja á þessum lagarökum, ber því að hafna þegar af þeirri ástæðu að varnaraðili átti ekki aðild að þeim kaupum.  Sóknaraðili getur einungis beint kröfum að varnaraðila sem byggja á þeirri málsástæðu að sóknaraðili hafi orðið fyrir tjóni vegna meintrar saknæmrar háttsemi starfsmanna Burnham International á Íslandi hf.  Taki því eftirfarandi málsástæður varnaraðila mið af því.

                Af hálfu varnaraðila er á því byggt að starfsmenn varnaraðila hafi ekki á neinn hátt brotið gegn ákvæðum þágildandi verðbréfaviðskiptalaga nr. 13/1996 í tengslum við undirbúning eða framkvæmd umræddra viðskipta og er því sérstaklega mótmælt að sóknaraðili hafi orðið fyrir nokkru tjóni sem rekja megi til saknæmrar hegðunar starfsmanna varnaraðila eða annarra aðila á þess vegum.  Varnaraðili byggir þessa málsástæðu annars sérstaklega á eftirfarandi sjónarmiðum:

Í fyrsta lagi sé óumdeilanlegt að varnaraðila var heimilt að hafa milligöngu um sölu umræddra verðbréfa til sóknaraðila, sbr. 8 - 9. gr. laga nr. 13/1996 um verðbréfaviðskipti.

Í öðru lagi hafi engar takmarkanir gilt samkvæmt þágildandi lögum um sölu þessara bréfa í lokuðu útboði á þann hátt sem gert var.  Eins og gögn máls beri með sér hafi sóknaraðili keypt umrædd verðbréf fyrir 9.290.738 kr. að markaðsvirði.  Af því hafi leitt að ekki þurfti að gæta að þágildandi reglum reglugerðar nr. 505/1993 um almennt útboð þar sem fjárfesting var hærri en 5.000.000 kr., sbr. d. liður 1. mgr. 2. gr. reglugerðarinnar og e. liður 1. mgr. 29. gr. laga nr. 13/1996 eftir að þeim var breytt þann 1. janúar 2001.  En ástæðan fyrir þessari undanþágu sé sú að litið er svo á að einstaklingar eða lögaðilar, sem geta fjárfest fyrir svo háa fjárhæð, séu fagfjárfestar og þurfi ekki þá vernd sem almenningur nýtur samkvæmd gildandi lögum.  Teljist aðilar til fagfjárfesta sé litið svo á að þeir eigi sjálfir að geta metið þá áhættu sem fólgin er í viðskiptum eins og hér um ræðir og eigi sjálfir að afla sér þeirra upplýsinga sem þeir telji þörf á áður en þeir eiga svona viðskipti.  Af þessu leiði að starfsmönnum Burnham International á Íslandi hf. hafi verið heimilt að treysta því að forsvarsmaður sóknaraðili hefði á fullnægjandi hátt gert sér grein fyrir þeirri áhættu sem fólgin var í þessum viðskiptum.

Af hálfu varnaraðila er staðhæft að sóknaraðili hafi fengið öll nauðsynleg gögn um hlutafjárútboðið, en raunar skipti það ekki máli því hér hafi verið um fagfjárfesti að ræða sem átti að afla sér þessara upplýsinga sjálfur.  Af því leiði að sóknaraðili var bundinn við alla þá fyrirvara og takmarkanir sem koma fram í þessum gögnum um þessi verðbréf.

Í þriðja lagi byggir varnaraðili á því að hann verði ekki gerður ábyrgur fyrir því að sóknaraðila reyndist ekki unnt að selja umrædd hlutabréf á þeim tíma sem af hálfu sóknaraðila er fullyrt að hann hafi viljað selja, enda hafi engin gögn verið lögð fram því til stuðnings að sóknaraðili hafi óskað eftir því að selja umrædd bréf, hvorki á því tímabilið er sölubannið var né síðar.  Starfsmenn Burnham International á Íslandi hf. hafi getað treyst því að sóknaraðili vissi um skilmála útboðsins og mátt ætla að hann væri að taka þátt í útboðinu af fullum hug og honum væri ljóst að hann gæti jafnvel ekki átt viðskipti með bréfin um langan tíma og jafnvel aldrei.  Ytri aðstæður hefðu hins vegar leitt til þess að umrædd hlutabréf lækkuðu verulega í verði, en hrun varð á hlutabréfamörkuðum alls staðar í heiminum einmitt á þeim tíma sem umrædd viðskipti áttu sér stað.  Tjón sóknaraðila sé þannig að rekja til ytri aðstæðna sem varnaraðili verði ekki gerður ábyrgur fyrir.

Af hálfu varnaraðila er byggt á því að starfsmönnum Burnham International á Íslandi hf. hafi verið heimilt að koma fram við sóknaraðila sem sérfræðing (fagfjárfesti).  Sóknaraðili búi yfir faglegri þekkingu til að meta fjárfestingakosti með tilliti til áhættu, hafi átt regluleg viðskipti á verðbréfamarkaði og búi yfir verulegum fjárhagslegum styrk.  Með hliðsjón af þessum staðreyndum verði að gera mjög ríkar kröfur til hans um aðgæslu og verði hann því sjálfur að bera meint tjón sitt að öllu leyti.  Hér sé tekið mið af reglum skaðabótaréttar um eigin sök sem og reglum um skyldu tjónþola til að takmarka tjón sitt.  Fari svo að dómur telji koma til greina að beita ógildingarreglum samningalaga nr. 7/1936, sbr. 30, 33 og 36 gr. laganna, byggir varnaraðili á því að af þessum sökum meðal annars komi ekki til álita að beita þeim ákvæðum.  Fráleitt sé með hliðsjón af þessu að halda því fram að svikum hafi verið beitt eða að óheiðarlegt eða ósanngjarnt sé að bera fyrir sig umræddan löggerning.  Sóknaraðili sé bundinn við þann samnings sem hann gerði og því komi ekki til greina að greiða vangildisbætur eða skaðabætur í öðru formi.

Af hálfu varnaraðila er mótmælt samkvæmt framansögðu að ekki hafi verið unnið að umræddum viðskiptum í samræmi við eðlilega viðskiptahætti eða að brotið hafi verið á einhvern hátt gegn ákvæðum 10. gr., sbr. 8-9. gr., 15., 16., 18., 21., 26. eða 27. gr. laga nr. 13/1996 um verðbréfaviðskipti eins og þau ákvæði voru á þeim tíma sem þessi viðskipti fóru fram.  Þá er því mótmælt að Burnham International á Íslandi hf. hafi verið óheimilt að taka sér þá þóknun sem samið var um í þessum viðskiptum.  Sóknaraðili hafi vitað eða mátt vita um skilmála útboðsins og hafi því þekkt hvaða þóknun félagið áskildi sér.  Varakrafa sóknaraðila eigi því ekki við nein rök að styðjast.

Af hálfu varnaraðila er byggt á því að ekki sé hægt að leggja til grundvallar í máli þessu að sóknaraðili hafi orðið fyrir tjóni þar sem hann hafi enn ekki selt umrædd hlutabréf.  Vel sé hugsanlegt að gengi bréfa í Digital Creative Development Corporation eigi eftir að hækka á skömmum tíma með þeim afleiðingum að sóknaraðili hagnist á umræddum viðskiptum.  Ekki verði bæði sleppt og haldið.  Verði ekki fallist á að hafna beri kröfum sóknaraðila alfarið sé á því byggt að í öllu falli beri að hafna kröfum hans að svo stöddu vegna þessa.  Þá er upphafstíma dráttarvaxtakröfu sóknaraðila mótmælt sem röngum sem og viðmiðunargengi á Bandaríkjadal.

Niðurstaða:  Verdant Holding Ltd IBC, sóknaraðili þessa máls, er í einkaeign Lýðs Árna Friðjónssonar.  Lýður bar fyrir rétti að hafa reynslu af verðbréfaviðskiptum og hafi hann frétt í gegnum Burnham International á Íslandi hf. að góður fjárfestingar-kostur væri að vera með í kaupum á hlutum í Digital Creative Development Corporation og hafi hann fjárfest þar fyrir 125.000 Bandaríkjadali.  Hann kvaðst hafa fengið einhver gögn varðandi þessi viðskipti frá Burnham International á Íslandi hf. en ekki muna í neinum smáatriðum lengur hver þau voru.  Honum hafi ekki verið kynnt að útboð var í gangi á viðkomandi hlutabréfum á viðmiðunargenginu 1 Bandaríkjadal en álitið sig vera kaupa hlutabréf á genginu 1,25 Bandaríkjadal.  Hann hefði greitt fyrir þetta í mars 2000 og reynt í þeim mánuði og „apríl og maí og júní og júlí og ágúst að fá þetta inn á minn reikning þannig að ég gæti þá tekið sjálfur ákvörðun um hvenær ég seldi en það gekk ekki."  Raunar hafi honum ekki með formlegum hætti verið tilkynnt að hann ætti þessi bréf fyrir en Burnham International á Íslandi hf. varð gjaldþrota.  Aðspurður kvaðst hann þekkja fyrirbrigðið lockup period.

                Kunnugt er að Lýður Árni Friðjónsson hefur menntun og reynslu á sviði viðskipta.  Auk þess að búa yfir fjárhagslegum styrk samfara þjálfun í viðskiptum á verðbréfamarkaði, má telja fullvíst að hann hafi faglega þekkingu til að meta fjárfestingarkosti með tilliti til áhættu.  Verður því að ætla að hann hafi vitað eða mátt vita að kaup á hlutum í Digital Creative Development Corporation voru háð mikilli óvissu og brugðið gæti til beggja vona með afkomu þess í framtíðinni - að um áhættufjárfestingu var að ræða.  Þó að Burnham International á Íslandi hf. hafi skráð sig í upphafi fyrir hlutunum í eigin nafni, má telja ljóst að honum hafi ekki dulist - svo sem haldið er fram af hálfu varnaraðila - hvers vegna forsvarsmenn félagsins töldu félagið einungis vera milligönguaðila í þessum hlutabréfaviðskiptum en hvorki seljanda né útgefanda bréfanna.

                Fyrir liggur í málinu að sóknaraðili var tilbúinn að kaupa 100.000 hluti í Digital Creative Development Corporation á genginu 1,25 Bandaríkjadal á hlut með hjálp Burnham International á Íslandi hf. þegar útboðsgengið var 1,0 á hlut.  Af hálfu sóknaraðila er haldið fram að forsvarsmenn Burnham International á Íslandi hf. hafi leynt því að útboðsgengið var 1,0 á hlut og blekkt forsvarsmann sóknaraðila til að greiða félaginu aukalega 0,25 Bandaríkjadal á hlut.

Af hálfu varnaraðila er hins vegar haldið fram að forsvarsmaður sóknaraðila hafi vitað hvert útboðsgengið var enda hafi engin leynd hvílt yfir því, útboðið hafi verið birt.  Verðbréfamiðluninni hafi boðist takmarkað magn hlutabréfa til að eiga viðskipti með og hafi, auk venjulegrar þóknunar, tekið sérstaka þóknun fyrir að veita sóknaraðila þetta sérstaka tækifæri til að hagnast verulega ef gengi hlutabréfa í Arthur Treacher´s, er stofnaði Digital Creative Development Corporation, 4,5 Bandaríkjadalir á hlut, hefði haldist svo sem þá var útlit fyrir.

Fallist verður á með varnaraðila að Burnham International á Íslandi hf. hafi haft milligöngu um sölu umræddra hluta í Digital Creative Development Corporation til sóknaraðila og forsvarsmanni sóknaraðila hafi verið það kunnugt að einungis var um milligöngu að ræða.  Hann hafi meðvitað tekið þátt í umræddu hlutafjárútboði með þeim hætti sem gert var þannig að Burnham International á Íslandi hf. upphaflega skráð sig fyrir þessum hlutum í eigin nafni en fyrir reikning sóknaraðila.  En upplýst er að sóknaraðili er nú skráður fyrir 100.00 hlutum í Digital Creative Development Corporation.

Þá verður fallist á það með varnaraðila að Burnham International á Íslandi hf. hafi ekki valdið sóknaraðila tjóni með ólögmætum hætti með milligöngu félagsins í umræddum viðskiptum.

Samkvæmt framangreindu og að öðru leyti með vísun til rökstuðnings varnaraðila verður kröfum sóknaraðila hafnað.

Rétt er að sóknaraðili greiði varnaraðila 330.000 kr. í málskostnað.

Páll Þorsteinsson héraðsdómari kveður upp úrskurðinn.

ÚRSKURÐARORÐ:

                Hafnað er kröfum sóknaraðila, Verdant Holding Ltd IBC, í máli þessu.

                Sóknaraðili greiði varnaraðila, þrotabúi Burnham International á Íslandi hf., 330.000 kr. í málskostnað.