Miðvikudaginn 23. apríl 2014.
Nr. 253/2014.	A (Inga Lillý Brynjólfsdóttir hdl.) gegn velferðarsviði Reykjavíkur (Kristbjörg Stephensen hrl.)

 

Kærumál. Lögræði

Staðfestur var úrskurður héraðsdóms þar sem A var sviptur lögræði í tvö ár.

 

Dómur Hæstaréttar

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Viðar Már Matthíasson og Ólafur Börkur Þorvaldsson og Ingveldur Einarsdóttir settur hæstaréttardómari.  

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 9. apríl 2014 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 11. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 1. apríl 2014, þar sem sóknaraðili var sviptur lögræði, bæði sjálfræði og fjárræði, í tvö ár. Kæruheimild er í 1. mgr. 16. gr. lögræðislaga nr. 71/1997. Sóknaraðili krefst þess aðallega að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi, en til vara að lögræðissviptingu verði markaður skemmri tími. Í báðum tilvikum krefst hann þóknunar til handa skipuðum verjanda sínum vegna meðferðar málsins fyrir Hæstarétti.

Varnaraðili krefst staðfestingar hins kærða úrskurðar.

Með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur.

Samkvæmt 1. mgr. 17. gr. lögræðislaga greiðist þóknun skipaðs verjanda sóknaraðila vegna flutnings málsins fyrir Hæstarétti úr ríkissjóði og er hún ákveðin að meðtöldum virðisaukaskatti eins og í dómorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Þóknun skipaðs verjanda sóknaraðila fyrir Hæstarétti, Ingu Lillýjar Brynjólfsdóttur héraðsdómslögmanns, 125.500 krónur greiðist úr ríkissjóði.

 

Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 1. apríl 2014.

Með beiðni, sem barst dóminum þann 27. mars 2014, hefur Anna Guðrún Árnadóttir hdl., f.h. Velferðarsviðs Reykjavíkur, krafist þess að A, kt. [...], til heimilis að [...], verði sviptur lögræði, sjálfræði og fjárræði, tímabundið í tvö ár á grundvelli a- og b-liða 4. gr., sbr. 1. mgr. 5. gr. lögræðislaga nr. 71/1997.

Um aðild sóknaraðila, Velferðarsviðs Reykjavíkur, vísast til d-liðar 2. mgr. 7. gr. lögræðislaga nr. 71/1997.

Málsatvik og málsástæður

        Varnaraðili er 20 ára gamall, einhleypur og barnlaus maður sem býr í búsetuúrræði að [...]. Foreldrar varnaraðila óskuðu eftir því að sóknaraðili stæði að áframhaldandi lögræðissviptingu, en varnaraðili var sviptur lögræði með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur hinn 29. mars 2012 í tvö ár, en lögræðissviptingin rann út 29. mars sl.

        Með beiðni um lögræðissviptingu fylgdi læknisvottorð B, geðlæknis á göngudeild Geðsviðs Landspítala – háskólasjúkrahúss, dags. 17. mars 2014. Í vottorði læknisins kemur fram að varnaraðili hafi verið skjólstæðingur hans frá því í maí 2012. Varnaraðili eigi langa sögu um þroskaröskun og hegðunarröskun og 7 ára gamall hafi hann verið metinn af sálfræðingi greindarskertur [...] og jafnframt reynst með ofvirknisröskun. Varnaraðili hafi síðan komið inn á BUGL í fyrsta skipti 9 ára gamall og þá verið greindur með þráhyggju og áráttu.

        Á sextánda ári hafi hann verið lagður inn á BUGL í geðrofi og síðan aftur í ágúst 2001 í geðrofsástandi, mjög veikur með ranghugmyndir, svefntruflanir, hömlulaus og ógnandi. Eftir að varnaraðili var 18 ára gamall hafi hann alls verið vistaður 5 sinnum á geðdeild og síðast í nóvember fram í desember á árinu 2013. Varnaraðili hafi í öll skiptin verið í geðrofi með miklar ranghugmyndir, árásargjarn og hömlulaus. Samhliða alvarlegri geðhvarfasýki með geðrofi hafi varnaraðili verið mikill fíkill, notað amfetamín og kannabisefni og drukkið mikið áfengi. Þá hafi varnaraðili verið hömlulaus í allri hegðun, illa fylgt reglum og verið uppvöðslusamur og árásargjarn.

        Frá miðju ári 2013 hafi varnaraðili dvalið í sértækum kjarna fyrir einstaklinga með þroskahömlun, geðræn vandamál og vímuefnavanda og verið á köflum erfiður, ör, með ranghugmyndir og svefntruflanir. Einnig hafi hann verið með ógnandi tilburði við starfsfólk. Á síðustu mánuðum hafi tekist að ná betri tökum á varnaraðila og hann sé nú á forðasprautum til að hindra frekara geðrof. Varnaraðili sé áfram mjög dómgreindarlaus og kunni ekkert með fé að fara né fótum sínum forráð. Ef hann væri frjáls myndi hann eyða öllu og strax lenda í vondum félagsskap sem myndi gera stöðu hans mjög slæma.

        Niðurstaða B geðlæknis er sú að nauðsynlegt sé að svipta varnaraðila áfram lögræði, sjálfræði til að tryggja megi honum áframhaldandi þjónustu og búsetuúrræði, og fjárræði til að halda utan um fjármál hans svo hann eyði ekki öllu fé sínu. B kvað varnaraðila oft neita að taka lyf og telur að ekki sé hægt að treysta honum til að taka þau lyf sem honum eru nauðsynleg. Sá árangur sem náðst hafi nú sé því að þakka að séð hafi verið til þess að hann fengi lyfin, en varnaraðili sé mjög innsæislaus á veikindi sín. Þá telur B að lögræðissviptingin eigi að vera ótímabundin.

        B geðlæknir gaf símaskýrslu í dómi, gerði frekari grein fyrir veikindum varnaraðila og staðfesti vottorð sitt og lagði áherslu á að lögræðissvipting væri nauðsynleg til að tryggja velferð varnaraðila og að hann gæti áfram notið þess búsetuúrræðis sem hann hefði í dag.

        Varnaraðili kom fyrir dóm og kvaðst ánægður með búsetuúrræði sitt, en kvaðst leggjast gegn fram kominni beiðni. Varnaraðili kvaðst myndi taka þau lyf sem honum bæri að taka en stundum færi það í taugarnar á honum að taka lyf og þá væri hann einnig mótfallinn því að taka lyf. Varnaraðili kvaðst ósáttur við að lögráðamaður skammtaði sér naumt fé sem væri 15.000 kr. á viku og það dygði illa fyrir mat. Varnaraðili kvaðst þurfa að hafa heimild til að taka út það fé sem hann hefði fengið í arf eftir móður sína til þess að geta veitt sér ýmislegt, eins og t.d. utanlandsferðir.

        Verjandi varnaraðila kvaðst telja að ekki hefði verið sýnt fram á nauðsyn áframhaldandi lögræðissviptingar varnaraðila og skilyrði fyrir henni væru ekki uppfyllt. Til vara krafðist verjandi þess að sviptingunni yrði markaður skemmri tími og þá sérstaklega með hliðsjón af þeim árangri sem orðið hefði af meðferð varnaraðila.

Niðurstaða

        Í ljósi þess sem rakið hefur verið og fyrirliggjandi gagna telur dómari að sýnt hafi verið fram á með óyggjandi hætti að skilyrði 1. mgr. 5. gr. lögræðislaga nr. 71/1997, sbr. a- og b-lið 4. gr. sömu laga séu til staðar. Geðlæknir, sem staðfesti framlagt vottorð sitt, gerði grein fyrir framhaldi nauðsynlegrar meðferðar varnaraðila vegna alvarlegra veikinda hans og lýsti þeirri afdráttarlausu skoðun sinni að viðeigandi meðferð yrði ekki komið við nema varnaraðili yrði sviptur lögræði þar sem honum væri engan veginn treystandi til að halda áfram að taka nauðsynleg lyf og varnaraðili væri með lítið innsæi í veikindi sín. Ekki yrði með öðrum hætti tryggt að hann nyti áfram þess búsetuúrræðis sem varnaraðili hefði í dag og velferð varnaraðila yrði að öðrum kosti stefnt í hættu. Varnaraðili væri allsendis ófær um að gæta fjármuna sinna. Hann taldi að svipta ætti varnaraðila lögræði ótímabundið en krafa er gerð um lögræðissviptingu í tvö ár. Verður að telja að með þeirri kröfugerð sóknaraðila sé gætt meðalhófs og því ekki efni til að marka sviptingu lögræðis skemmri tíma en krafist er.

        Með vísan til afdráttarlauss læknisvottorðs, vættis B geðlæknis og langrar sjúkrasögu varnaraðila, og með velferð hans og hagsmuni í huga, verður varnaraðili sviptur lögræði, bæði fjárræði og sjálfræði, í tvö ár vegna alvarlegra veikinda sinna.

        Allur málskostnaður greiðist úr ríkissjóði samkvæmt 17. gr. lögræðislaga, þar með talin þóknun skipaðs verjanda varnaraðila, Ingu Lillýjar Brynjólfsdóttur hdl., eins og í úrskurðarorði greinir.  

         Þórður Clausen Þórðarson héraðsdómari kveður upp úrskurðinn.

Úrskurðarorð:

        Varnaraðili, A, kt. [...], til heimilis [...], er sviptur lögræði, sjálfræði og fjárræði, tímabundið í 2 ár frá deginum í dag að telja.

        Þóknun skipaðs verjanda varnaraðila, að fjárhæð 119.225 kr., greiðist úr ríkissjóði. Tillit hefur verið tekið til virðisaukaskatts.