Dómur Hæstaréttar.

Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Helgi I. Jónsson og Karl Axelsson og Ingveldur Einarsdóttir settur hæstaréttardómari.  

Sóknaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með kæru 20. febrúar 2016 sem barst réttinum ásamt kærumálsgögnum 26. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 18. febrúar 2016 þar sem máli sóknaraðila á hendur varnaraðila var vísað frá dómi. Kæruheimild er í t. lið 1. mgr. 192. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdóm að taka málið til efnismeðferðar.

Varnaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður verði staðfestur og kærumálskostnaðar.

Varnaraðili er ákærður fyrir fjárdrátt í starfi sínu sem stjórnarmaður, framkvæmdastjóri og prókúruhafi A ehf., en þeirri stöðu gegndi hann samkvæmt gögnum málsins frá 14. apríl 2011. Samkvæmt því og þar sem félagið var með starfsstöð á Selfossi á því tímabili sem ákæra tekur til var heimilt að höfða málið á brotavarnarþingi, sbr. 2. mgr. 50. gr. laga nr. 88/2008.

Ekki er fallist á með héraðsdómi að sú tilgreining í ákæru að ákærði hafi ,,dregið sjálfum sér eða einkahlutafélaginu“ fé varði því að málið sæti frávísun vegna óskýrleika ákæru. Með þessum athugasemdum en að öðru leyti með vísan til forsendna hins kærða úrskurðar verður hann staðfestur. 

Kærumálskostnaður greiðist úr ríkissjóði, þar með talin þóknun skipaðs verjanda varnaraðila, sem ákveðin verður að meðtöldum virðisaukaskatti eins og í dómsorði greinir.

Dómsorð:

Hinn kærði úrskurður er staðfestur.

Kærumálskostnaður greiðist úr ríkissjóði, þar með talin þóknun skipaðs verjanda varnaraðila, Þorsteins Einarssonar hæstaréttarlögmanns, 248.000 krónur.

Úrskurður Héraðsdóms Suðurlands 18. febrúar 2016.

            Lögreglustjórinn á Suðurlandi höfðaði mál þetta með ákæru útgefinni 19. maí 2015, á hendur ákærða X, kt. [...], til heimilis að [...], Garðabæ,

„fyrir fjárdrátt

með því að hafa á tímabilinu frá 14. apríl 2011 fram til 2. janúar 2012, í starfi sínu sem framkvæmdastjóri, stjórnarmaður og prókúruhafi einkahlutafélagsins A ehf. kt. [...], dregið sjálfum sér eða einkahlutafélaginu fjármuni af bankareikningi í eigu félagsins nr. [...], samtals kr. 1.408.206,- en umræddir fjármunir voru tryggingargreiðslur sem sjö einstaklingar höfðu lagt inn á umræddan reikning til tryggingar á leigugreiðslum vegna leigu þeirra á íbúðum við [...] og [...] á Akureyri, í samræmi við efni húsaleigusamninga um íbúðir í eigu framangreinds félags sem ákærði var í forsvari fyrir og annaðist vörslur fjárins á framangreindu tímabili, en umrædd ráðstöfun tryggingarfjárins var ákærða með öllu óheimil samkvæmt 4. tl. 1. mgr. 40. gr. húsaleigulaga nr. 36, 1994 og varð þess valdandi að umrætt tryggingarfé auk lögbundinna vaxta stóð eigendum þess ekki til reiðu þegar eftir því var leitað af þeirra hálfu.

Telst brot ákærða varða við 247. gr. almennra hegningarlaga nr. 19,1940.

Þess er krafist að ákærði verði dæmdur til refsingar og til greiðslu alls sakarkostnaðar.“

Í ákæru eru teknar upp einkaréttarkröfur svo hljóðandi:

„Einkaréttarkröfur:

Í málinu gerir Jón Stefán Hjaltalín hdl. kröfu f.h. B, kt. [...], um að ákærði verði dæmdur til að greiða henni bætur að fjárhæð kr. 217.151,- auk dráttarvaxta skv. 1. mgr. 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38, 2001, frá 1. ágúst 2011 til greiðsludags.

Í málinu gerir Jón Stefán Hjaltalín hdl. kröfu f.h. C, kt. [...], um að ákærði verði dæmdur til að greiða henni bætur að fjárhæð kr. 383.292,- auk dráttarvaxta skv. 1. mgr. 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38, 2001, frá 1. ágúst 2011 til greiðsludags.

Í málinu gerir Jón Stefán Hjaltalín hdl. kröfu f.h. D, kt. [...], um að ákærði verði dæmdur til að greiða honum bætur að fjárhæð kr. 135.617,- auk dráttarvaxta skv. 1. mgr. 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38, 2001, frá 1. ágúst 2011 til greiðsludags.

Í málinu gerir Jón Stefán Hjaltalín hdl. kröfu f.h. E, kt. [...], um að ákærði verði dæmdur til að greiða honum bætur að fjárhæð kr. 230.133,- auk dráttarvaxta skv. 1. mgr. 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38, 2001, frá 1. ágúst 2011 til greiðsludags.

Í málinu gerir Jón Stefán Hjaltalín hdl. kröfu f.h. F, kt. [...], um að ákærði verði dæmdur til að greiða honum bætur að fjárhæð kr. 135.617,- auk dráttarvaxta skv. 1. mgr. 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38, 2001, frá 1. ágúst 2011 til greiðsludags.

Í málinu gerir Jón Stefán Hjaltalín hdl. kröfu f.h. G, kt. [...], um að ákærði verði dæmdur til að greiða henni bætur að fjárhæð kr. 428.482,- auk dráttarvaxta skv. 1. mgr. 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38, 2001, frá 1. ágúst 2011 til greiðsludags.

Í málinu gerir Jón Stefán Hjaltalín hdl. kröfu f.h. H, kt. [...], um að ákærði verði dæmdur til að greiða honum bætur að fjárhæð kr. 124.115,- auk dráttarvaxta skv. 1. mgr. 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38, 2001, frá 1. ágúst 2011 til greiðsludags.“

                Mál þetta var þingfest þann 3. september 2015. Mætti ákærði þar sjálfur og neitaði sök og hafnaði bótakröfum. Var Þorsteinn Einarsson hrl. skipaður verjandi ákærða að hans ósk. Greinargerð ákærða var lögð fram í þinghaldi 12. nóvember 2015 og fór fram munnlegur málflutningur um frávísunarkröfu ákærða þann 22. janúar 2016 og var hún tekin til úrskurðar að honum loknum.

                Krafa ákærða um frávísun

                Ákærði byggir kröfu sína um frávísun í fyrsta lagi á því að málið sé höfðað á röngu varnarþingi. Ákærði hafi flutt frá Selfossi til Garðabæjar í desember 2014 og er það staðfest með útprentun úr þjóðskrá.

                Í öðru lagi byggir ákærði frávísunarkröfu sína á því að ákæra uppfylli ekki skilyrði 152. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Fyrir það fyrsta sé þess hvergi getið í ákæru hvernig fjárhæð hins ætlaða fjárdráttar sé fengin. Ekki verði með nokkru móti ráðið hvort ákært sé fyrir einstakar færslur af umræddum reikningi eða fyrir einhverja samtölu sem nemi innáborgunum leigutaka vegna tryggingafjárhæða sem ekki hafi verið endurgreiddar. Fjárhæðin sé ekki sundurliðuð og sé í ákæru ekki að finna neina tilvísun til skjala sem mögulega geti skýrt hana. Þessi framsetning sakargifta fullnægi ekki ákvæðum c og d liða 1. mgr. 152. gr. laga nr. 88/2008, enda verði ákærður maður með lestri ákæru að geta áttað sig á hvað ákært sé fyrir. Í þessu máli verði ákærði að rýna í önnur gögn málsins til að fá heim og saman fjárhæð hins ætlaða fjárdráttar, en slík skoðun skili þó engum árangri enda virðist gögn málsins ekki vera í nokkru samræmi við ákæru. Í annan stað verði með engu móti ráðið af ákæru hvenær hin ætlaða tileinkun fjármunanna eigi að hafa átt sér stað, en tileinkun fjármuna við fjárdráttarbrot sé eitt af grundvallaratriðum við skilgreiningu brotsins. Sé því ljóst að í ákæru þurfi að tilgreina nákvæmlega hvenær tileinkunin eigi að hafa átt sér stað og sé ekki nægilegt að tilgreina tímabil, sérstaklega í ljósi þess að fjárhæð hins ætlaða fjárdráttar sé ekki sundurliðuð í ákærunni sjálfri. Bæði tímasetning og andlag hins ætlaða brots sé á reiki í ákæru. Í þriðja lagi sé ekki tilgreint í ákærunni hverjir séu eigendur þeirra fjárverðmæta sem ákærði sé sakaður um að hafa dregið sér. Aðeins sé vísað til þess að um sé að ræða sjö einstaklinga sem hafi lagt tryggingargreiðslur inn á umræddan reikning, en þeir einstaklingar séu hvergi skilgreindir í ákærunni sjálfri og sé ótækt að ákærði geti ekki séð það af lestri sjálfrar ákærunnar hverjir það séu, en ekki dugi að ákærði þurfi að geta sér þess til hverjir eru „annar maður“ í skilningi 247. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, með því að skoða einkaréttarkröfurnar. Verði að vera tilgreint í ákærunni sjálfri hverjir séu eigendur umræddra fjármuna.

                Kveður ákærði að hvert og eitt framangreindra atriða sé tilefni til frávísunar. Jafnframt krefst ákærði þess að einkaréttarkröfum verði vísað frá dómi enda séu þær vanreifaðar og í engu samræmi við ákæru.

                Þá krefst ákærði þess að allur sakarkostnaður greiðist úr ríkissjóði, þ.m.t. þóknun skipaðs verjanda ásamt virðisaukaskatti.

Forsendur og niðurstaða

Í 1. mgr. 50. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála segir frá þeirri meginreglu að mál megi höfða í þinghá þar sem ákærði á heimilisvarnarþing. Þá kemur fram í 2. mgr. 50. gr. laganna að ef mál varðar eitt brot megi höfða málið í þinghá þar sem brotið var framið. Þá megi höfða mál um fleiri brot en eitt í þinghá þar sem eitthvert þeirra var framið, hafi þau öll verið framin í umdæmi sama héraðsdómstóls.

Í gögnum málsins, þ.m.t. ákærunni sjálfri, kemur fram að við útgáfu ákæru átti ákærði lögheimili sitt í Garðabæ og mátti því höfða málið fyrir Héraðsdómi Reykjaness samkvæmt framangreindri meginreglu. Í framlögðum gögnum kemur fram að samkvæmt samþykktum A ehf. átti félagið lögheimili að [...] á Selfossi og liggur ekki annað fyrir en það sé óbreytt, en fram hefur komið að skv. útprentun frá Credit Info hefur félagið auk þess aðsetur á [...] á Selfossi. Þá liggur fyrir að á þeim tíma sem ætluð fjárdráttarbrot voru framin átti ákærði heimili sitt að [...] á Selfossi.

Að virtu þessu og eðli þeirra brota sem ákærða er gefið að sök þykir ekki unnt að fullyrða að ekki hafi verið heimilt að höfða málið hér fyrir dómi.

Í c lið 1. mgr. 152. gr. laga nr. 88/2008 segir að í ákæru skuli greina hver sú  háttsemi er sem ákært er út af, hvar og hvenær brotið er talið framið, heiti þess að lögum og aðra skilgreiningu og loks heimfærslu þess til laga og stjórnvaldsfyrirmæla, ef því er að skipta. Þá segir í d lið ákvæðisins að í ákæru skuli jafnframt, ef þörf krefur, greina röksemdir sem málsóknin er byggð á, svo sem ef mál er flókið eða umfangsmikið, en röksemdafærslan skuli þá vera gagnorð og svo skýr að ekki fari á milli mála hverjar sakargiftir eru.

Í ákæru í máli þessu er því ekki lýst hvernig ákærði á að hafa dregið sér umrætt fé. Segir í ákæru að „umrædd ráðstöfun“ hafi verið ákærða með öllu óheimil, en engri ráðstöfun er þó lýst. Aðeins segir að ákærði hafi dregið sér féð, en því er ekki lýst neitt hvernig það hafi verið gert, s.s. með færslum á debetkorti, með millifærslum eða með beinum peningaúttektum. Þá kemur ekkert fram um það hvort um sé að ræða eina athöfn eða hvort um hafi verið að ræða mörg tilfelli. Hafi verið um að ræða fleiri tilfelli en eitt, eins og fram kom hjá sækjanda við munnlegan málflutning um frávísunarkröfu, þá er mismunandi tilvikum ekkert lýst í ákæru og engin nánari grein gerð fyrir þeim. Þá segir að ákærði hafi dregið sjálfum sér eða einkahlutafélaginu féð, en ekkert kemur fram um það hve stór hluti hafi farið til ákærða og hve stór hluti til einkahlutafélagsins, eða jafnvel hvort allt féð hafi farið til annars hvors. Þá er tímasetning ætlaðs brots ákærða ekki tiltekin öðruvísi en með því að vísa til tímabilsins frá 14. apríl 2011  til 2. janúar 2012. Þá kemur ekkert fram og verður ekki ráðið af ákærunni hvernig hin ætlaða fjárhæð er fengin, en örðugt er að glöggva sig á því á grundvelli gagna málsins. Loks er þess að geta að í verknaðarlýsingu í ákæru kemur ekkert fram um það hverjir hafi verið eigendur umrædds fjár, en ætla verður á grundvelli gagna málsins að mun fleiri en 7 einstaklingar hafi lagt fé inn á umræddan reikning. Er ófært að ákærði þurfi að geta sér til um þetta á grundvelli þeirra einkaréttarkrafna sem lýst er í ákærunni, en aukin heldur er ósamræmi milli þeirrar fjárhæðar sem ákærða er gefið að sök að hafa dregið sér og samtölu einkaréttarkrafnanna.

Er allt framangreint til þess fallið að gera ákærða örðugt um varnir og dómara að glöggva sig á sakargiftum.

Það er þess vegna álit dómsins að ákæran standist ekki þær kröfur sem gera verður til hennar skv. c lið 1. mgr. 152. gr. laga nr. 88/2008 og verður ekki bætt úr þessu undir rekstri málsins, en ákærði verður ekki dæmdur fyrir aðra háttsemi en þá sem greinir í ákæruskjalinu sbr. 1. mgr. 180. gr. laga nr. 88/2008 og dóm Hæstaréttar í málinu nr. 420/2005. 

Verður ákæru í máli þessu því vísað frá dómi. Ber þá jafnframt að vísa frá dómi öllum einkaréttarkröfum sbr. 2. mgr. 176. gr. laga nr. 88/2008.

Samkvæmt þessum úrslitum verður ákærða ekki gert að greiða sakarkostnað málsins og greiðist hann því úr ríkissjóði sbr. 217. og 218. gr. laga nr. 88/2008, þ.m.t. þóknun skipaðs verjanda ákærða, Þorsteins Einarssonar hrl., kr. 511.500 að meðtöldum virðisaukaskatti, auk aksturskostnaðar verjandans kr. 26.400.

Sigurður G. Gíslason héraðsdómari kvað upp úrskurð þennan.

Úrskurðarorð:

                Ákæru í máli þessu er vísað frá dómi.

Allur sakarkostnaður greiðist úr ríkissjóði, þ.m.t. þóknun skipaðs verjanda ákærða, Þorsteins Einarssonar hrl., kr. 511.500 auk aksturskostnaðar verjandans kr. 26.400.